Zamana karşı direnen Orhan Kemal

Orhan Kemal’in oğlu Işık Öğütçü babası hakkında yazılan eleştirilerin, yapılan röportajların toplandığı, ‘Zamana Karşı Orhan Kemal’ adlı bir kitap yayımladı. Bu tür kitapların önemli bir işlev taşıdığına inanırım. Çünkü o yazarı okuyanlar bu yazılarla yeni yaklaşımlar kazanırlar, yeniden okumak isterler.
Genç kuşaksa kendinden önceki bir yazarı bu yazılardan, bu röportajlardan daha yakından tanıma imkânını bulur. Belli bir kişinin bir yazar hakkında yazısı, belki okuru tek yönlü bir beğenme/reddetme girdabına sürükleyebilir. Oysa, değişik yazarların görüşleri, ona değişik bir değerlendirme skalası sunar.
Röportajlarsa, yazarla okuru karşı karşıya bırakır, daha doğrudan bir değerlendirme yapabilme fırsatını verir.
Işık Öğütçü, kitabın başında yer alan ‘Zamana Karşı Orhan Kemal...’ yazısında, kitaptaki bazı yazılardan alıntılar yapıyor, röportajlarındaki görüşlerden söz ediyor, kitabın özelliğini anlatıyor: “Zamana karşı direnen bir sanatçının edebiyat macerasına bu yapıtla bir katkım olduysa ne mutlu bana. Ayrıca burada bulunan yazıların, günümüzde yazan ve yazma eyleminde bulunmak isteyen, düşünen, çabalayan, gecesini gündüzüne katan, sihirli kelimeleri arayan, istediği cümleleri oluşturamayan, konusunu istediği gibi işleyemeyen, bundan dolayı sıkıntı çeken yeni yeteneklere de yol göstereceğine inanıyorum.”
Türkiye’nin tanınmış edebiyatçılarının onun yapıtları hakkında yazdıkları, çeşitli anlayışlardaki yazarların onun ustalığında birleşmeleri, bir yazarın okunması, unutulmaması için en önemli gerekçedir.

YAZARLARIN ÖVGÜSÜ

1949’dan itibaren seçilmiş bu yazılar, kronolojik bir değerlendirme grafiği niteliği taşıyor.
1951’de bakın bir röportajında neler söylüyor: “Günümüzün ileri sanatçısı, dünyamızı üçüncü bir savaşa sürüklemek isteyen dallı budaklı yalanlarla savaşmakta, halkın ileri demokratik mücadelelerini desteklemektedir. Aldıkları konular, halkın ve halkın geleceğinden bahseden, ümitle, ileri konulardır.”
Yazıları sırayla okursanız daha ilk kitabının çıktığı tarihten itibaren onun övüldüğünü göreceksiniz. Kimler tarafından mı? Verdiğim liste yeterlidir sanırım: Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday, Vedat Günyol, Oktay Akbal, Attilâ İlhan, Necati Cumalı...
Mustafa Baydar’ın sorularına verdiği yanıtlardan bir bölümü, onun yazma hakkındaki düşüncelerini yansıttığı için önemli: “Beni yazı hayatına sürekleyen sebeplerin neler olduğunu şimdiye kadar düşünmemiştim. Bunu sizin sorunuzdan sonra düşündüm. Şöyle sıralayabiliriz: Peşin, bu hayatı devam ettirebilecek bir kabiliyet; sonra bu hayatın verdiği imkan. Bu imkan bundan önce denediğim mesleklerin verdiği imkandan daha uygundu. Yani, beni ve çocuklarımı biraz daha iyi yaşatabiliyordu.”
Işık Öğütçü, kitabın başındaki yazısında belirttiği gibi, onu beğenmeyen, eleştiren yazarların da yazılarını almış. Böylece okuyucuya özgür düşünme için her iki malzemeyi de sunuyor.

EN GÜÇLÜ ROMANI

‘Suçlu’ için Fikret Otyam’a yazdığı mektup, bir yazarın kendi kitabının yorumu olması açısından ilgi çekicidir: “Suçlu, insanların bozduğu dünyayı gene insanların düzene koyacağına inanan bir yazarın romanıdır her şeyden önce. Suçlu’da insanların insanlara yardımı vardır, arkadaşlık vardır. Aydınlık bir gerçekçiliktir o. Basit bi gözlemcilik değil. Gerçekten aldığı malzemeyle ‘olması gereken’i verir. Bu roman insanları suçlamaz. En kötü insanı bile. En kötü insanın bile bir iyi, bir insancıl, bir acıyan yanını gösterir. Tahir Alangu’nun istediği ‘Bir paranoyak çocuğun macerası’nı yazmaya özenilmemiştir. Dostoyevski, Zola’ların yapageldiği şeyden kaçınır. Tahir Alangu’nun istediği yapılsaydı, roman basit bir tekrardan öteye geçemezdi. Bense, ‘Suçlu’da bundan önceki romanlarımda yaptıklarımı aştığıma inanıyorum. Kitap belki de ‘Romantik gerçekçi’ bir havayı taşıyor. Romanın tezi ‘En fena insan bile insanların yardımıyla iyi yola gelebilir’dir. Bu romanda karamsarlıktan eser yoktur. İnsanlar iyi-kötü yönleriyle evrilmişlerdir. Nihayet, ‘iyilikle kötülüğün, iyilik lehine savaşı!..”
Tahir Alangu, onun mizah yazarlığı yanına değiniyor. Fethi Naci, ‘Bereketli Topraklar Üzerinde’yi şöyle övüyor: “Orhan Kemal’in en güçlü romanı, bence.”
Derleme, başka açıdan da yararlı bir kaynak. Bizim kitap yazıları ve röportaj türünün de tarihçesi aynı zamanda.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Pantolonun Politik Tarihi
Christiane Bard
Sel Yayınları

Müzikte Alımlama
Ö. Manav-M. Nemutlu
Pan Yayınları

Jön Türkler ve Komplo Teorileri
Haluk Hepkon
Kırmızıkedi

Cazibe İstasyonu
Ahmet Büke
Can Yayınları

Buz Gibi Soğuk
Tess Gerritsen
Doğan Kitap