Yahut vakit olmadı demeyin

Yazımın başlığını Sevgilerde şiirinden aldım:

"Gizli bahçenizde

Açan çiçekler vardı,

Gecelerde ve yalnız.

Vermeye az buldunuz

Yahut vakit olmadı."

Behçet Necatigil, eğer yaşasaydı, bu ay 90 yaşında olacaktı.

Onun şiirlerini, düzyazılarını okuyanlar bilirler, derin şiirini anlamak, algılamak, yorumlayabilmek için her zaman nitelikli incelemelere, araştırmalara, eleştirilere gereksinim duyulur.

Bence hálá onun şiiri, şiirsel dünyasını kuşatan, duyarlı bir incelemeyi bekliyor.

Selim İleri’nin yazdığı Kırık İnceliklerin Şairi: Behçet Necatigil tadında, anlayışında ve bir o kadar onun sanatçı yaklaşımını, eleştiri disiplinine taşıyacak bir çalışma.

NECATİGİL ŞİİRİNİN ZOR ENGELİ

Hasan Akay’ın Kare-Deniz / Behçet Necatigil’in Şiiri Üzerine adını taşıyor, kapağında da bir not var: "Doğumunun 90. yılında Behçet Necatigil’e Armağan"

Akay, Behçet Necatigil’in Kareler Aklar kitabının Kareler bölümüne eleştiri ışınını odaklamış.

Kareler Aklar bir okur için zor bir metin. Bırakın şiirini yüzeysel bilenler için, şiirini iyi bilenler için bile çetin bir çalışma gerektiriyor.

Hasan Akay’ın bu çalışması, hiç kuşkum yok, şairin yenilikçi, derinlemesine poetika çalışmalarını, anlaşılır bir saydamlığa kavuşturuyor.

Kareler’deki metinler, yalnız şiir açısından değerlendirilmedi, İlhan Usmanbaş’ın da ilgisini çekti:

"Kareler’deki ’Ah Akşam Oldu’, ’Karışık Tarife’, ’Eksik Yakınlıklar’, ’Savaş’, ’Yaşlanmak’, ’Yergi’, ’Diváne Derkenar’, ’Lále’, ’66’, ’Uzun Köprü’ adlı şiirler Yeni Dergi’nin 70. sayısında ilk kez yayınlandığında, o zamanki ilgilerimin başında gelen raslamsal müzik uygulamalarına çoğul ortamlı (solocular, koro, çalgılar, sesler, konuşmalar) bir kaynak bulmuş olmak beni sevindirdi."

Usmanbaş, Necatigil’e partisyonu göstermiş, müziğe dönüşümünü anlatmış ama şairin "susku"su ile karşılaşmış.

Akay, yeniliğin, farklılığın izini sürdüğümüzde, "Necatigil’i Necatigil yapan metinlere benzediğini ve devamı niteliğinde olduğunu" gösterdiğini yazmış.

Akay’ın asıl yararlanılan, gönderme yapılan kaynağın İkinci Yeni Şiiri’nden çok, Divan şiiri estetiğine bağlı görmesine katılıyorum, bu yorumun en doğru yorum olduğu kanısındayım.

Akay’ın Necatigil’in yeniliğinin bir manifesto olmadığını, İkinci Yeni’nin meydan okuması biçiminde algılanamayacağını söylemesi, onun şairin şiir yapısını çok iyi anladığının göstergesidir. Onun radikal olurken bile, geleneksel şiirin olanaklarından yola çıkmasını saptaması, bence Kareler Aklar’ı okuyan kişiler için bu kitabın iyi bir yol gösterici olduğunun ispatıdır.

Kitabın görsel özelliği, bir okuru oyuna sürükleme duygusu da, görselliğin şiiri duyumsama işlemine katılmasıdır.

Söz sanatlarının Necatigil şiirindeki yeri nedir, kullanılmasındaki amaç nedir? Akay’da bunun da yanıtını bulacaksınız.

Kareler üzerine, bütün şiirleri kapsayan değerlendirmeler, genel açılımlardan sonra, incelemeci, tek tek şiirlere uyguladığı yöntemle okurun önünü daha da açıyor.

Behçet Necatigil üzerine okuduğunuz kitapların doğrultusunda, onun birçok şiirini anlayabilirsiniz. Ama ben daima bir şairi bütüncüllüğü içinde yorumlamayan bir okurun onu, tam şairin istediği gibi anlayamayacağı kanısındayım.

Kare-Deniz’i okuduğunuzda, zor bir kitabın da anlaşılacağını, şairin sizi zora koşmak istediğini, aradaki eleştirmenin de -Akay’ın yaptığı budur- işinizi kolaylaştırmak olduğunu iddia ediyorum.

Necatigil’i sevenler, onun önemli bir yenilikçi yanını bu kitapla daha iyi kavrayacaklardır.

HÜSEYİN CÖNTÜRK’ÜN BEHÇET NECATİGİL’İ

Türk eleştirisinin önemli adlarından Hüseyin Cöntürk’ün Behçet Necatigil kitabı 1964’te yayımlanmıştı.

Eleştirmen Klişeye karşı Necatigil yazısında, iyi şairliğin iki koşulunu ileri sürüyor: "İyi bir şair olmanın en az iki koşulu var: Klişeleşmiş dille yazmamak ve bir şeyler getirmek. Günümüz şairlerinden Behçet Necatigil’de bu iki özellik de var."

Cöntürk’ün kitabı, Necatigil şiirinin teknik özelliklerini, dil/biçim yapısını ayrıntıyla ele alan bir çalışma. Necatigil’de Açıklama ve Yorum, onun dize yapısını, anlam kavramına bakışını irdeliyor.

Yorumun şairde önemli bir şiirsel özellik olduğunu bilen okurlar, şiirlerini bu açıdan da ayrıca değerlendirebilirler.

Eleştirmen, kader gibi şiirinde önemli bir tema olan ve başka temaları da şiir şiir tarayarak, dünyasını belirlemeye çalışıyor.

Ona göre Necatigil’in en güzel şiirlerinden biri; Havasız Soluklar’dır.

Necatigil’e farklı bir yaklaşım. Özellikle şiirinin teknik yapısı üzerine aydınlatıcı bir çalışma.

BEHÇET NECATİGİL OKUMALARI İÇİN DİĞER KİTAPLAR

 Kırık İnceliklerin Şairi: Behçet Necatigil / Selim İleri / Kaf Yayıncılık

 Kültür, Dil, Kimlik -Behçet Necatigil’in Şiir Dünyası / Rahim Tarım / Özgür

 Çok Şey Yarım Hálá / Ayşe Sarısayın / YKY

 Dar Vakitlerde Geniş Zamanlar / Yılmaz Taşçıoğlu / 3F

KİTAPTAN

KARELER’İ OKURKEN, KARE-DENİZ’İ YAZARKEN

Bu yazılar metinleri çözebilmek, çözümleyebilmek, sınırlarını ve ötesini görebilmek için, onlara farklı zaman ve farklı bağlamlarda yeniden zevkle bakmaktan ibaret ısrarlı birtakım nazarlar ve yorumlamalardır. İçinde usta nazarların zarları vardır. Ancak bunlar kem nazarlardan uzak zarlardır. Bunlar, yapmak amacıyla bozmalardır. Nazar hiçbir şeyin ardında ya da önünde değildir. Sadece tekrar açılmakta, zaman zaman karşı karşıya geldiği çok yönlü nazarlar ve sarsıcı gülümseyişlerle sınanmakta, farklı bir kulvarda koşmakta ve nispeten değişik bir dalga boyutunda konuşmaktadır.

Bunlar; anlam katmanlarına dikkatle bakmakla birlikte metni sarsmak ve saldırı ánı’nda kendini ne kadar gerçekleştirebileceğini görmek amacıyla yapılan sınamalardır. Metne bakan göz, bildik ’sistem’i dışarıda bırakmaktadır. Sistem gözden saklıdır, uzaktan bakmaktadır. Bunlar metnin kıyısında, yakınında, içinde veya açığında bulunmanın ürünü sorgulamalar, çözümlemeler ve yeni yaklaşım ışığında "acaba?"lardır. Aynı söz dizisiyle karşılaştıklarından bazen yinelenmekte, kesişmekte, birleşmekte, bazen de yárenlik ederek birbirinin içinden hoş geçip gitmekteler.

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Hep Yanımda KalTurgay Fişekçiİnkıláp

Tarihimizle YüzleşmekEmre KongarRemzi Kitabevi

DokunuşlarSantiago RoncaglioloDoğan

Süreyya Berfe’yle Hayattan ŞiireMehmet KázımDünya

Sınırsız YürekStefan ZweigCan