Türk argosunun best of’u

‘Toplumsal yaşayışta var olagelen değişik kültür tabakalarına, farklı iş kollarına, meslek alanlarına ait bulunan ve kendi aralarında, hayatın veya mesleklerinin vazgeçilmez ihtiyaçları dolayısıyla birbirlerine kaçınılmaz, kopmaz bağlarla bağlı olan insanların oluşturdukları, bir tür özel dil niteliğinde sayılan argo, diğer dillerde görüldüğü üzere, Türkçe’de daha çok dar anlamıyla olmak üzere kendisine belirli bir kullanım alanı sağladığı ve bunun eskiden külhanbeyi ağzı, tulumbacı ağzı, ayak takımı ağzı gibi Türkçe kurallı ifadelerle veya bayağıların, aşağı olanların dili karşılığında lisán-ı hezele yahut rezil kimselerin dili demek olan lisán-ı erázil biçimindeki yabancı kurallı tamlamalarla da adlandırıldığı görülmektedir.’

Argo’nun değişik kaynaklarda, değişik dillerdeki anlamını, çağrıştırdığını merak edenler, Hulki Aktunç’un Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü’ne bakabilirler.

Mehmet Arslan’ın Argo Kitabı, bugüne kadar yapılan argo çalışmalarının, argo üzerine kitapların, sözlüklerin, hepsinden yararlanılarak ortaya konulmuş bir toplam.

Argo üzerine bilgi edinmek isteyen, bu konuda hangi kitaplar var diye soran bir okur, bunların yanıtını bu kitapta bulacaktır.

Böylece argo çalışmalarının tarihini buradan izlerken, zaman içinde argo sözlüğünün değişimini de fark edebilirsiniz.

Mehmet Arslan’ın Argo Kitabı’nda edebiyat tarihimizden verilen örneklerle, yazarlarımızın değişik dönemlerde argoyu kullanış oranlarını öğrenebilirsiniz.

Kemal Tahir’in kızdığı zaman, boş böbürlenmelerin adamları için söylediği bir argoyu hiç unutmam, ‘Bırak şu sapı siliği’ derdi.

Edebiyatın içindeki argo, argonun dile kattığı lezzeti anlayabilme açısından bence önemlidir.

Örnekler ve tanıklıklar açısından Hulki Aktunç’un Türkçe’nin Büyük Argo Sözlüğü, edebiyat/edebiyatçı argo ilişkisini belgelemesi açısından da yararlı ve özgün bir çalışmadır.

Hiç kuşkusuz argo, her kuşakta yeni kelimelerle zenginleşir. Öncekiler unutulur, yeniler kullanılır.

Argo Kitabı’ndaki değişik yazarların argo sözlüklerinden alınan kelimeler, argonun değişen hızını gösterir.

Bugünkü kuşak, yeniyetme birçok genç bu sözlüklere baktığında bunun neresi argo diyebilir, çünkü kendisi kullanmıyordur.

ARGO, DİLİN BAHARATIDIR

Enderunlu Fázıl’ın, Enderunlu Vásıf’ın kullandığı argoları sıralayan Arslan şu kanaate varmaktadır:

‘700 yıllık Divan Edebiyatı ürünleri taranmadan argonun Türkçe’deki gelişimi, safhaları ve örnekleri konularında kesin bir söz söylemek, argonun tam bir sözlüğünü yapmak mümkün olmayacaktır.’

Geçmiş edebiyattan bu örnekleri, yazar Muallim Naci’nin, Şinasi’nin, Ahmed Vefik Paşa’nın, Leylá Hanım’ın, Şair Eşref’in, Şeref Hanım’ın eserlerinden aldığı örneklerle zenginleştirmektedir.

Mehmet Arslan’ın Argo Kitabı’nda Türk şiirinin önemli adlarından Metin Eloğlu’nun Fantiri Fitton şiirini argo kavramı altında sunmak bana biraz yakıştırma gibi geldi.

Saláh Birsel’in Dört Artı Bir’inden bazı dizelerde argo kullanılmıştır:

‘Üç artı bir

Yedi eksi üç

Dörtgen dörtgen sevişelim

Hey angutlar ablavutlar

Kalkıp kalkıp öpüşelim’

Argo Kitabı’nın, okurlarca dikkatten kaçmamasını istediğim bölümü, Osman Cemal Kaygılı’nın Argo Lugatı bölümüdür.

Burada 509 argo kelime veya deyim yer almakta.

Kaygılı’nın sözlüğündeki argo kelimelere baktığınızda; birçoğunun bugün de kullanıldığını tespit edebiliriz. Çünkü onun toplaması, hiç kuşkusuz insanlardan derlediği, hayatın içinden topladığı argo kelimelerdir.

Bence masa başında yapılmadığı için yaşamaktadır.

Argonun sizin için dildeki yeri nedir? Günlük konuşmalarınızda, yazılarınızda kullanma gereksinimi duyuyor musunuz?

Argo konusundaki kitapları okuyarak bir karara varabilirsiniz.

Her zaman söylerim, argo dilin baharatıdır, kimi sever, kimi sevmez.

Ayrıca dil denilen yaşayan varlığın da canlılık belirtisine dair en önemli kanıttır.

Argo Kitabı, Mehmet Arslan, Kitabevi

Türk Argosu Üzerinde İncelemeler, Halil Ersoylu, L&M Kitapları

Ayrıntılı okumalar için:

Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), Hulki Aktunç, YKY

Kadın Argosu Sözlüğü, Hulki Aktunç’un Sunuşuyla, Filiz Bingölçe, Metis Yayınları

Türkçenin Argo Sözlüğü, Ali Püsküllüoğlu, Arkadaş


KİTAPTAN

Argonun Yaratıldığı Üretildiği Temel Grup ve Alanlar

I) Suç Dünyası1) Hırsız, dolandırıcı, yankesici argosu, 2) Uyuşturucu (kaçakçı, satıcı, kullanıcı) argosu, 3) Kumar (kumarhane, kumarbaz) argosu, 4) Kabadayı argosu 5) Dilenci argosu

II) Kapalı Dünyalar6) Hapishane, tutukevi argosu, 7) Yatılı okul, okul argosu 8) Kışla argosu 9) Denizcilik argosu

III) Azınlık Dünyası10) Etnik azınlık argosu, 11) Göçmen argosu

IV) Cinsel Dünya12) Cinsel argo, 13) Eşcinsel argosu, 14) Fuhuş (genelev, fahişe, müşteri) argosu

V) Alışveriş Dünyası15) Esnaf argosu, 16) Şoför argosu, 17) Eğlence yerleri argosu

VI) Spor Dünyası18) Spor (sporcu, taraftar) argosu

Nevzat Özkan ise ‘Bu isabetle yapılmış tasnife şunları da ekleyerek sayı daha da artırılabilir’ diyor ve öbek sayısını 8’e, alan sayısını da 22’ye çıkarıyor:

VII) İnanç Dünyası19) Dini grupların (tarikat, cemaat) argosu, 20) Fikir gruplarının (sağ, sol, loca, kulüp) argosu

VIII) İletişim Dünyası 21) Radyo ve televizyonlarda program sunucularının veya disk jokeylerin argosu, 22) İnternet, telefon arkadaşlarının argosu


BİR DİYALOG

- Abicim harmanım, bir dalga toka et de mastorlaşayım, yarın şıpşak sana bir alay ampes tırtıklıyorum.

- Ulan tayıncılığı bırak, şu dikizlediğin pinponu sövüşlersek akşama piyizliyoruz.

- Tonel geçme be abi, ben şu hırboyu kafesleyince tam zilliyi kırıyorum.

- Hırbo ne kahrediyorsun, aynasızlığı bırak; yarın bakıyorum, tahtakoz marizine kayınca sen de tıngırdıyorsun, bunlar olağan şeylerdir.


ARGO SÖZLÜKLERİNİN ÖNEMİ

‘Argo, her dilin içinde bulunan özel bir dildir; değişik türleri (denizci, öğrenci, şoför...) sürekli bir değişim içinde olan, hemen her yıl birçok öğeleri değişen, yeni öğeler eklenen özel bir sözvarlığına sahiptir. Argo sözlükleri işte bu sözvarlıklarını bir araya getirmek üzere düzenlenmekte, sürekli değişme nedeniyle de her baskılarında değişiklik içermektedir. Savaşlar, toplumsal olaylar, başkalaşmalar, bunalımlar argoya yansımaktadır. Çeşitli söz sanatlarını, deyim aktarımlarını içeren bu dilin incelenmesi, sözlük biçiminde ortaya konması hem bir dile egemen olabilmek, hem de dilbilim sorunları ve toplumsal dilbilim çalışmaları için gerekli olabilir. Fransa’da, Almanya’da, İngiltere’de çok ilginç argo sözlükleri yayımlanmış, belli dönemlerin argo sözlükleri hazırlanmıştır.

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Kedi Gülüşü Deniz Kavukçuoğlu Doğan

OlimpiyatTom Holt Literatür

Lara Feneri II Ali H. Neyzi İş Kültür

Niketas Khoniates’in Historia’sıIşın Demirkent Dünya

İstanbul Treni Graham Greene Everest