Tarih cesaret ister

Doğan HIZLAN

Demir Maskeli Adam'ı seyrederken, tarihi gerçeklere yaklaşım biçimlerine aklım takıldı.

Tarihin saplantıya en müsait alan olduğunu düşünürsek, hepimizin tarihi cesaretle tartışmamız konusunda ne kadar korkak davrandığımızı itiraf edebiliriz.

Demir Maskeli Adam'ın kimliğine dair bir çok tez ileri sürülüyor, doğruluk derecesi tartışılıyor, film, Alexandre Dumas'nın romanından uyarlanmış, Kraliçe Margot da aynı yazarındı.

Gerçek burada anlatılanlar gibi midir? Kral böyle midir? Bunu tarihçiler, bilim adamları araştıracaklar.

Beni ilgilendiren; tarihe cesaretle, korkmadan, komplekslere kapılmadan yaklaşabilmek.

Denilebilir ki, kimi yazarlar, yönetmenler buna kendi eğilimlerini, görüşlerini yükleyip, gerçeği saptırıyorlar. Olabilir.

Sanatçıların tarihi ile tarihçilerin tarihi farklıdır. Sanat bu farktan doğuyor. İkisi gerçekçilik konusunda bir dayanışmaya girebilirler, girmeyebilirler de. Kesin kural değildir.

Kraliçe Margot; Protestanlar ile Katolikler arasında yaşanan, tarihte 'Büyük Katliam' olarak adlandırılan çatışmayı konu edinmişti.

Biri ortaya çıkıp da, sen burada birilerinden yana olmuşsun ya da tarihi gerçeklere aykırı düşmüşsün diyebilir.

Çünkü sanatçının yorum özgürlüğüna müdahaleyi anlayamam.

***

Bizde çekilen tarihi filmler, gerçekçilik tartışmalarının, aslına sadakat kuralının kısır tartışma değirmeninde yaratıcılık anlayışımızı öğütür.

İşin bir başka yönü de var...

İnsan devletin en üst kademesine geçti mi, Sultan, Cumhurbaşkanı oldu mu, ya da herhangi bir alanın zirvesine ulaştı mı, onu zaaflarından arındırma telaşına kapılırız. Gökyüzüne çıkartır, ulaşılmaz kılar, böylece de sevimsizleştiririz.

Sanatın, insanı insan olarak algılayan anlayışına karşı, gerçeküstücülüğe doğru yöneliriz.

Cumhuriyetin 75., Osmanlının 700. yılında ben, böylesine bir tarih serbestisini özlüyorum.

Gerçekçi tarihler yazılsın, belgeler hangi doğrultuyu gösteriyorsa bilim adamı oraya ulaşmaya çalışsın. Ve ne olursa olsun, o belgeleri tevil gibi bilim dışı bir tavrı benimsemesin.

Ulusallık kısıtlaması, insanüstü kahramanlar işlemi sanat eserlerine uygulanmamalı. Gerek bilim adamı gerek sanatçı için de bu bir cesaret işidir.

İkisinin de bunu göstermesi mesleklerinin sorumluluğunun gereğidir.

***

Tarihi gerçekler bile değişir. Eğer bilgi, belge bunu gerektiriyorsa.

Hele sanatçının tarih ve tarihi kişiler yorumuna karışmayalım. İtirazı olan tarih kitabı okusun, ikisini karşılaştırsın.

---