Sol hareketin görsel seyir defteri

Yılmaz Aysan’ın büyük, uzun yıllara yayılmış, yoğun bir emekle hazırladığı “Afişe Çıkmak 1963-1980: Solun Görsel Serüveni”, solun görsel tarihi için bir başyapıt.

İletişim Yayınları 30. Yılını Deviriyor başlıklı yazı, sadece bir yayınevinin değil Türkiye’nin öyküsünü özetliyor:

“12 Eylül 1980 askerî darbesinden üç sene sonra kurulduk. Kuruluş hikâyemizi anlatırken hep 12 Eylül’le başlıyoruz lafa. Çünkü biz, askerî diktanın kâbusundan kurtulmaya, topluma giydirilen deli gömleğini yırtmaya çalıştık. Demokrasiye, özgür iradeye, insan onuruna, vatandaşlık ve insanlık fikrine alan açılmasına katkımız olsun istedik. Elimizden geldiğince yayın yoluyla yapmaya giriştik bunu.”

“Yılmaz Aysan’ın aşkla yürüttüğü bir belgeleme çalışması” yargısına, kitaptaki görselleri, bugün aramızda olmayan isimlerle yıllar önce yapılmış konuşmaları, yazıları gören herkes katılacaktır.

Afişe Çıkmak başlıklı sunuş yazısında, Yılmaz Aysan kitabın içeriği konusunda bilgi veriyor:

“Bu kitap, yaşamlarının bir bölümünde gerçek veya mecazi anlamda ‘afişe çıkan’ sol eğilimli insanların, politik, sosyal, kültürel ve sanatsal fikirlerini, kavgalarını ve bunları kamuoyuna nasıl iletmeye çalıştıklarını, sözel, görsel ve işitsel olarak nasıl sunduklarını araştıran, yansıdığı mecralar aracılığıyla derleyip toplayan bir çalışmadır.(...)

Bu çalışmada, ilk sosyalist yayınların görülmeye başlandığı 1960’ların ortalarından 1980’e kadar bir zaman dilimini inceliyoruz.”

Kitap, Sosyal Adalet, Ant Desenleri ve Kitap Kapakları ile Abidin Dino’yla başlıyor, Film ve Oyun Müzikleri kapak ve afişleriyle noktalanıyor.

* * *

AFİŞE ÇIKMAK, sadece o iki tarih dilimi arasındaki solun görsel tarihinden ibaret değil. Çizerlerle, görsel sanatın ustalarıyla yapılmış konuşmalar, haklarında yazılanlarla yazı desteğini de ihmal etmemiş bir çalışma. �

Afişlere, dergi ve kitap kapaklarına bakarken, benim kuşağım hiç kuşkusuz kendi bireysel engebeli tarihini de anımsayacaktır. Görselliğin çağrışımda bu kadar derin etkileyiciliğe sahip olduğundan, eğer böyle bir kitabı görmesem kuşkulanabilirdim.

Afişleri hazırlayan adların sanattaki ustalıklarını kanıtlayan ürünlerini özellikle genç kuşağın dikkatle izlemelerini salık veririm. Çünkü bu ustalar, mesajlarını öyle ustaca yansıtmışlar ki, karşıt veya taraftar herkes mesajı alabilmiş...

Kitaptaki adların çoğunu yakından tanıdım: Abidin Dino, Sait Maden, Tonguç Yaşar, İbrahim Niyazioğlu (Hürriyet Gösteri’de birlikte çalıştık), Sadık
Karamustafa, Selçuk Demirel, Emre Senan, Ferit Erkman, Bülent Erkmen, Orhan Taylan, Tan Oral...

O zaman gençlik ne düşünüyordu, ne istiyordu, ülkesinden umdukları neydi? Üniversiteler nasıldı, öğrencilere nasıl bakılırdı? İşçi sınıfının dertlerine nasıl
yaklaşıldı, daha doğrusu neden yaklaşılmadı? Kaç kuşak ziyan olup gitti? Darbelerin yarattığı kâbusun ruhumuza, zihnimize, düşüncemize maliyeti nedir?

Afişe Çıkmak’la solun görsel serüvenini öğreneceksiniz. Daha ötesi, solun tarihini öğreneceksiniz.

İLETİŞİM YAYINLARI’na uzun ömürler diliyorum. Türk yayıncılığındaki, önemli görevini sürdürmesi bir okur olarak en büyük isteğimdir.

(Yılmaz Aysan / Afişe Çıkmak 1963-1980: Solun Görsel Serüveni / İletişim Yayınları)