Müziğin kaderini etkileyenler

BBC Music* dergisinde “Klasik müziği değiştiren 50 kişi” başlıklı dosyayı okurken ilk düşündüğüm, müzik tarihi konusunda Batı’nın ölçütleri ile bizim ölçütlerimiz arasında gözden kaçırmamamız gereken farklar. Sonra bizde bu etkiyi yapan isimlerin kimler olabileceğiydi...
50 kişinin içinde besteciler, icracılar kadar, mucitler, krallar, kraliçeler, diktatörler, bilim adamları, felsefeciler de var. Çünkü, listeyi hazırlarken müzik dünyasında çeşitli konumları, etkileri olan, müziğin, müzikçilerin kaderini değiştirmiş kişilerin de etkilerini göz önünde bulundurmuşlar.
Listedeki isimlerin bir kısmını ve neden bu listeye girdiklerini birkaç örnekle anmalıyım:
Johannes Gutenberg, matbaayı icat ettiği ve bu sayede nota basımını sağladığı için. William Shakespeare, birçok besteci onun eserlerini bestelediği için. Bartolomeo Cristofori, yaptığı müzik aletlerini bütün Batı dünyası kullandığı için. Johann Wolfgang Goethe birçok alanda olduğu gibi müzik dünyasında da tartışmasız bir etkiye sahip olduğu için. Bunlar dışında Bach, Beethoven’la başlayan besteciler listesi Liszt, Mahler,
Schubert, Berlioz, Wagner’e kadar uzanıyor. Claude Debussy, Empresyonizm’i müziğe getirdiği için listede...
Besteciler arasında Mozart’ın olmamasını üzülerek karşıladıysam da, seçiciler onun bir kırılmaya, değişikliğe yol açmadığına inandıkları için dahil etmemişler... Keman denince elbet Nicolo Paganini de bu listeye girer. Felix Mendelssohn, yalnız kendi besteleri için değil Bach üzerine çalışmaları dolayısıyla da anılıyor...
Thomas Edison, fonografı bulmasaydı birçok beste kaydedilemezdi. Enrico Caruso için şöyle bir cümle var: “O gramofonu, gramofon da onu var etti.” Josef Stalin de, başta Prokofiyev, Şostakoviç’i suçlayan eleştirileri ile listede yer almış.
Arnold Schoenberg, devrimci yaratıcılığı ile yer alıyor.
Fransız besteci ve hoca Nadia Boulanger, devrin bütün ünlü müzikçilerinde emeği olduğu için listede... Ünlü, iyi piyanistimiz İdil Biret de onunla çalıştı.
Walter Legge, bir prodüktör olarak listede. Herbert von Karajan için bir açıklama notu abes olur.
Masaru Ibuka, Walkman’in mucidi olduğu için, Luciano Pavarotti, operayı popüler yaptığı için listenin önemli adlarından...
Gelelim alet yapımcılarına:
Aynı sayıda saksofonun mucidi Adolphe Sax’a özel bir yer ayrılmış. Antonio Stradivari’yi anlatmaya gerek yok. Yirminci yüzyılda synthesiser’ı bulan Robert Moog’un da önemine de değiniliyor. Gerçekten bugünün müziğine en derin etkisi olan enstrümanların başında gelir synthesiser...
Bu tür listelerin ne yararı var?
Eksik bulduğumuz adları belleğimize getirdi. Kendi adaylarımızı anımsama olanağı yarattı. Müzik tarihine baktığımızda prenslerin, imparatorların, kraliçelerin, zenginlerin hami olmaları onların adının müzik tarihinde anılmalarını sağlıyor. Bunun dışında kimi diktatörler de yasaklarıyla listeye dahil olabiliyorlar!

* * *

LİSTENİN hoşuma giden yanı, müziği değiştiren etkenlerin, kişilerin sadece müzikçiler içinden seçilmemesi. Çünkü müzik daha geniş bir kitlenin ilgi alanına girer. Biz böyle bir liste yapabilir miyiz? Bu, başka bir yazının konusu.

(*) BBC Music Magazine,
“50 People Who Changed Classical Music... Forever”, February 2013