Hayatımıza edebiyatla giren kuşlar

Feridüddin Attâr’ın ‘Mantık Al-Tayr’ını dilimize Farsça aslından Abdülbâki Gölpınarlı çevirdi. Gölpınarlı’nın ‘Önsöz’ünü okuyun, kitabı anlamak, zevkine varmak ve önemini kavramak için gerekli. Ayrıca anlatılanın birer insan hikâyesi olduğunu görmeniz için gerekli. Ben bu tür eserlerin bugün mutlaka okunmasını salık veririm. Küfür ve hakaret etmeden neyin nasıl anlatılacağının muazzam örnekleri...

Benim bir ölçütüm var, edebiyat lezzeti taşımayan, edep sınırlarını aşan bir konuşma duyduğumda, bir yazı okuduğumda bunları, bu kitapları okumakla yükümlü tutmayı istiyorum. Ne diyor Önsöz’de:

“Attâr’ın eserleri arasında en meşhuru ‘Mantık Al-Tayr’dır. Bu kitap bizim tercümemize göre tam 4931 beyittir. Bütün eserde, arada münasebet düşürülerek anlatılan hikâyeler de dahil olmak üzere, mantıki bir teselsül vardır.

Mantık Al-Tayr, Feridüddin Attar, Türkiye İş Bankası Yayınları, 407 sayfa, 24 TL

Konu şudur: Kuşlar bir araya toplanıp, ‘Bu zamanda hiçbir ülke padişahsız değil... bundan böyle bizim de padişahsız kalmamamız lâzım. Padişahsız ülkede nizam intizam olmaz. Kendimize bir padişah seçelim,’ diyorlar. Hüthüt geliyor, ‘bizim padişahımız var, adı Simurg’dur’, diyor. Hüthüt’ü kılavuz yapıp yüzlerce kuş yola düşüyorlar. Yolun sonunda Simurg’dan ses geliyor: Siz buraya otuz kuş geldiniz, otuz kuş göründünüz. Daha fazla, yahut daha eksik gelseydiniz o kadar görünürdünüz. Burası bir aynadır! ‘Hâsılı bu makamda hepsi Simurg’da fani oluyorlar, artık ne yol kalıyor, ne yolcu, ne de kılavuz!”

Kitap, Mevlânâ’dan Şeyh Galip’e kadar birçok büyük şaire kaynak olmuştur. Diğer taraftan baktığımızda ‘Mantık Al-Tayr’, sanki bugünü yazılmış gibidir.

HİÇ KONAKLAMADAN UÇUYOR

Ömür Ceylan’ın güzel yazılmış ‘Kuşlar Divanı-Osmanlı Şiir Kuşları’ kitabını okuduğumda, kuşları daha çok sevdim.

Kuşlar Divânı-Osmanlı Şiir Kuşları, Ömür Ceylan, Kapı Yayınları, 282 sayfa, 18 TL

‘Giriş’te şöyle diyor Ceylan: “Tüm dünya mitolojisi gösteriyor ki, insanlığın hayvanlar âlemiyle olan ilişkisi takip edemediğimiz tarih devirlerine kadar uzanmaktadır.” Bunlar içinde en etkili ve eskisi kuşlar...

Yazarın verdiği küçük, şaşırtıcı bilgiler:

Boyu 5 santimetre, ağırlığı 1.5 gramlık bir kuş kolibri yahut bilinen adıyla sinek kuşu. Kimi kaynaklarda Nektar Kuşu... Pasifik Yağmurcusu, her yıl 252 bin kanat çırpışı ile 4.500 kilometre yolu hiç konaklamadan uçuyormuş. Arktik deniz kırlangıcı ise kuzey ve güney kutupları arasında 40.00 kilometre uçuyormuş.

Ceylan kitabında, Türk Mitolojisinde Kuşlar, Osmanlı Kültüründe Kuşlar, Kuş Edebiyatımız, Osmanlı Şiir Kuşları konularına değiniyor.

Ceylan, bugünün okurunu düşünüp kuşları yazan divan şiirlerini bugünkü dile de çevirmiş. Turna bölümünü açıp okudum. Halk şiirinde adı çok geçen turnanın divan şirindeki yeri, bilgimizi tamamlayacak nitelikte.

Hem araştırma hem bir seçki kitabı olarak alınması gerekir.