Görsel tarihimizde ilkler

Çünkü daha sonraki çalışmalar, çoğunlukla onların izinde gelişmiştir, ilklerin her zaman mükemmel özelliği olduğu söylenemez, ama kurucu oldukları da asla yadsınamaz!

Sunuş’ta Nurcan Artam, plastik sanat tarihimizle ilgili çalışmaların yapılabilmesi için birçok malzemenin eksik olduğunu belirtiyor. İlklerden söz ederken, bu kitapta yer alanların 100’le sınırlandırıldığını, bu sayının da araştırmalar sonucunda artacağını anımsatıyor:

“Otuz yılı aşkın bir süredir antika ve çağdaş sanat eserleri müzayedeleri düzenleyen ‘ilk’ kurum olarak, en sık karşılaştığımız sorunlardan biri sanat ve kültür alanındaki arşivlerin oldukça kısıtlı olması. 1928 öncesi Osmanlıca kaynakların incelenip yayımlanmaması, Cumhuriyet’in ilk yıllarında gazete ve dergilerde çıkan sanat haberlerinin düzenli olarak arşivlenmemesi, çoğu zaman ufak bilgi kırıntılarının peşinde koşmamıza neden oldu. (...) Aslında plastik sanatlardaki ‘ilk’ler tabii ki 100’lerle sınırlı değil. Biz bu kitapla sadece bir başlangıç yapıp, tartışmaya açalım istedik”.

Oğuz Erten’in Önsöz’ünü okuduğunuzda, bu kitabın hazırlanış sürecini öğrenmeniz yanı sıra, şimdiye kadar bilinenlerin birçoğunun ilk olmadığını, bizim koruma alışkanlığımız olmadığından ilklere ait birçok yapıttan ne fotoğraf ne de örnek kaldığını üzülerek öğreneceksiniz:

“Kitabın hazırlanma aşamasında yaşadığımız güçlüklerden biri de Batılı örneklerine göre çok daha genç olan 150 yıllık plastik sanatlar tarihimizin kendini geleceğe aktaracak verileri yeterince koruyamamış olmasıdır. Örneğin Batılı anlamda resim yapan ilk Türk sanatçı Ferik İbrahim Paşa’ya ait ne bir fotoğrafa ne de sanatçının bir yapıtına ulaşabildik. Batılı anlamda resim eğitimi veren ilk kurum olan Mühendishane-i Berr-i Hümayun’un yetiştirdiği en önemli ressamlardan ve dönemi içinde ‘Türklerin Leonardosu’ olarak değerlendirilen Hüsnü Yusuf’a ait otoportre ise Türk resminde Batılı anlamda yapılan ilk otoportre denemesi olmasına karşın bugün ne yazık ki kayıptır. Bu tür örneklerin birkaç adetle sınırlı kalmadığını kitabı okuduğunuzda net bir şekilde göreceksiniz”.

* * *

BÖYLE çalışmaların iki özelliği vardır. Bilinenin yanlış olduğunu açıklayarak düzeltmek, ikincisi de sanat tarihine yön verenleri tanımak. Sözgelimi, Erten’in Önsöz’ünden öğrendiğimize göre yazar The Times’ta araştırma yaparak, ilk bireysel serginin Ali Sami Boyar tarafından Londra’da açıldığını, ilk koleksiyon sergisinin Fikret Adil’e ait olduğunu burada okuyacaksınız. Kitapta ayrıca sadece ilk isimler değil ilk sergiler, ilk galeriler ve benzeri önemli ‘ilk’ler de yer alıyor. Sondaki bibliyografya ise, zengin bir içeriğe sahip.

* * *

Artam-global art&design (2) plastik sanatların haberi, yazıyı bir arada barındıran dergisi. Editörden bölümünde Olgaç Artam, plastik sanatlar dünyasının durumunu özetliyor. Müzayedeler bölümü, katılımcıları bilgilendiriyor.

Dünyadan Sanat’ta dünyayı dolaşabilirsiniz.

Kıymet Giray’ın Sanatçılar, Başyapıtlar ve Özel Koleksiyonlar 1, yazısını okumanızı salık veririm.

* * *

ARTAM Antik AŞ sadece müzayedeleriyle değil, yayınlarıyla da plastik sanatlarımıza katkıda bulunuyor.

(1) Türk Plastik Sanatında İlker, Oğuz Erten, Artam Antik AŞ Kültür Yayınları.
(2) Artam-Global Art&Design, Mart-Nisan 2013, Sayı: 22, Artam Yayınları.�