Fidanlar yeşerir, ya kitaplar...

Yangın beni başka bir alana sürükledi. Herkes fidanları bağışlıyor, ileride yeşerecek diyor. Ya evlerde yanan kitaplar, onların yerine gelmesi mümkün değil. Bence mekânlar yapıldıktan sonra, kütüphane kurma kampanyası başlatılmalı...

Yazımda sevgili dostum, sahaf Emin Nedret İşli’nin bilgisinden ve belgelerinden yararlandım...

Tabii afetler, birçok şeyi silip süpürür. Bazıları zaman içinde yerine konur ama kitap, özellikle yazma kitapların sayfalarını bir daha açamayız.

Hiç kuşkusuz tabii afetlerin yanı sıra, işgaller, savaşlar da tahribin baş suçlularıdır, kütüphaneler tarihinin kara sayfalarında dünya var oldukça lanetle anılırlar.

Yalnız genel kitaplıklar değil, pek çok özel kitaplık ve kütüphane yanarak kül olmuştur.

Mustafa Cezar, ‘Osmanlı devrinde İstanbul yapılarında tahribat yapan yangınlar ve tabii afetler’ başlıklı yazısında, Fatih döneminden başlayarak 1918 yılına kadar yaşanan yangın felaketlerini tek tek yazmıştır.

Cezar, yazısında 1569’dan başlayıp 100’den fazla büyük yangını tespit etmiştir. İstanbul’da bir mahallede başlayan yangınlarda; kitap, yazma, hat gibi birçok eser yok olmuştur.

Pertevniyal Lisesi, Türkçe-edebiyat hocası Ali Salâhaddin Yiğitoğlu, ‘Aşkın Sesi’ (Basım yılı 1925) isimle eserinde, “Bu ana kadar yazmış olduğum şiirlerin mühim bir kısmı meşhur Sultanahmet yangınında kitaplarımla beraber kül oldu, bir kısmı da oraya buraya dağıldı” diyor.

Biyografi alanında birçok eser yazmış olan, ‘Ayaklı Kütüphane’ diye anılan Fındıklılı İsmet Efendi’nin (1845-1904) kütüphanesi 1896 yılındaki Fındıklı yangınında yanmıştır.

‘Mirati Hattatin’ isimle eserin yazarı Eğinli Süleyman Efendi’nin (öl. 1924) ailesinden kalan ve kendi topladığı kitaplar da Çırçır yangınında, daha sonra biriktirdikleri ise bir başka yangında yok olduğu İbnülemin Mahmut Kemal Bey’in eserinde yer almaktadır.

ÖNEMLİ KİTAPLAR NASIL YAKILDI

3 Aralık 1933 tarihli yangında Sultanahmet’teki adliye binasında kâğıt cinsinden bütün kitaplar ve belgeler yok oldu. Sözü edilen kitap ve belgelere Adliye Nezareti’nin kütüphanesi ve mahkeme kararıyla toplanan kitaplar da dahildi.

Bu yangın, o tarihlerde gizli örgüt kurmaktan yargılanmak üzere Bursa Cezaevi’nde yatan Nâzım Hikmet’in de yüreğini yaktı.

Çünkü Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi tarafından bastırılan ve hükümetçe toplatılan ‘Gece Gelen Telgraf’ isimli kitabı da yananlar arasındaydı.

Basılan 2.000 nüsha kitap, polis tarafından alınmış, adliye binasındaki depoya konulmuş, kilit altına alınmıştı.

KİTAP TARİHİNE TANIKLIK EDEN BİR KİTAP

James Raven’ın ‘Kayıp Kütüphaneler Antikiteden Günümüze Yok Olan Koleksiyonlar’ kitabı, tarih içindeki kitaba karşı davranışları belgeleriyle bize aktarıyor.

1941 yılında Belgrad Ulusal Kütüphanesi, Alman bombaları tarafından yok edildi.

İngiltere’de British Museum’da, Londra Üniversitesi’ndeki 100.000 kitap yandı.

İkinci Dünya Savaşı sırasında, İtalya’da 20’den fazla belediye kütüphanelerinde kitap bırakılmadı.

Napoli Üniversite Kütüphanesi, Milano Genel Kütüphanesi’ndeki 2 milyon civarında kitap tahrip edildi. Yakıldı.

Savaşta Japon kütüphanelerinin yüzde 65’i yok oldu.

2002’de Orta Avrupa’daki seller 42 kütüphaneye zarar verdi, 776 bin cilt kitap kayboldu.

1658 yılında İsveç Kraliyet Kütüphanesi’ni saran yangında 25 bin kitap yok oldu.

Arno’da 1988’deki yangında 2 milyondan fazla kitap zarar gördü.

Irak Savaşı’nda birçok kitap yok oldu.

Bu olaylarda birçok yazma kitap yandı, tahrip edildi. Zaman zaman düşünürüm. Onlar yok olmasaydı belki de edebiyattan siyasete kadar birçok alanda düşüncelerimiz, değerlendirmelerimiz farklı olabilir miydi?

*

SANIRIM bu yazı size, İskenderiye Kütüphanesi ile Babil Kitaplığı’nı çağrıştıracaktır...