‘Doğu Masalları’nı müziğe yansıtmak

Edebiyattan müziğe, resme kadar her tür için çök şey söylendi, yazıldı.

Oryantalist terimi kimilerine göre olumsuz bir eleştiri ifade ediyor, kimilerine göre de farklı bir rengi tanımlıyor.

Peki bütün bu duygular, yabancıların Doğu’ya masalsı bakışı onlara hangi besteler için esin kaynağı oldu?

Bütün bu karmaşık duygular hepimizin zihninde dolandığı için besteci ve piyanist Aydın Karlıbel’in  ‘Doğu Masalları’(1) CD’sini hemen dinlemeye başladım.

Parçalar hazır, hemen icra edilmiş değil, uzun bir araştırma sonucunda düzenlenmiş, onun için de özgün yaratıcılığın tınılarını taşıyor. Biraz Karlıbel’in ön çalışması konusunda bilgi verelim.

Avrupa ve Amerika’daki kütüphanelerden alarak transkripsiyonlarını yaptığı parçaları, bizi Doğu’nun dünyasına Batı aracılığıyla taşıyor.

Baba ve oğul Johann Strauss, Henri Herz, Leopold de Meyer, Carl Czerny, Joseph Lombardi, John Babtist Kramer, Jan Ladislav Dussek, Martha Rembert gibi önemli isimlere ait olan 19 seçkin besteden oluşuyor CD.

Bestelerin tarihine ait notları okuduğumuzda, Osmanlı’da Batı müziğine ilginin derecesini anlayabiliriz.

Oğul Strauss’un, Doğu Valsi’nin içinde mehter ezgileri de kulağınıza çalınır. Baba Strauss ise Türk Valsi’ni bestelemiş.

Henri Herz de Ulusal Marş ve Türk Rondosu’nu Abdülmecid’e ithaf etmiş.  

Leopold, Franz Lizst’ten beş yıl önce İstanbul’a gelmiş ve Sultan Abdülmecid’e Beylerbeyi Sarayı’nda bir resital vermiş. Özgün başlığı Türklerin Cenk Türküsü olan ünlü Fas Marşı’nı bestelemiş.

Carl Czerny, Sultan Mahmud’un marşı üzerine çeşitlemeler yapmış.

Martha Rembert’in Boğaziçi’nden esinlenerek yazdığı bestenin adı Boğaziçi Ninnisi ve Boğaziçi Barkarol (Sandal Sefası).

CD’yi dinlerken değişik düşüncelere daldım, birbirini tamamlayan duygulara kapıldım.

Doğu’nun çağrıştırdığını yabancılardan dinlemek, bizim dinleme kültürümüzü zenginleştirecek. Ayrıca bizim bestecilerimizle başka bestecilerin Doğu’ya yaklaşımının zenginliğini sunacak.

Aydın Karlıbel’in araştırarak böyle bir CD ortaya çıkarması da ayrıca övgüye değer.

Albümün kitapçığındaki Aydın Karlıbel imzalı ithafı okuduğunuzda siz de aramızdan ayrılan Vedat Kosal’ı rahmetle anacaksınız:

“Bu olağan dışı seçkiyi kaydetmiş olmaktan tarifsiz heyecan ve gurur duydum.

Beni Czerny ve Herz ile tanıştırmış olan aziz hocam Cemal Reşid Rey’i ve Osmanlı’daki Batı müziği araştırmalarına katkılarından ötürü Vedat Kosal’ı saygıyla anıyorum.”

İki dilde hazırlanan kitapçıkta Aydın Karlıbel’in yaşamı üzerine bilgilerin yanı sıra, albümde yer alan besteciler ve yapıtları hakkında bilgi veriliyor.

 ‘AŞK İMİŞ HER NE VAR ÂLEMDE’

 MÜZİĞİ başlı başına müzik olarak mı dinlersiniz, yoksa başka işlerle uğraşırken, çalışırken hoş bir seda olsun yeter diyenlerden misiniz?

Müzisyenlere sorarsanız, müzik başka bir uğraşa yönelmeden dinlenmelidir. Müziğin kendisi bağımsızdır, bir eşlik türü değildir.

Hiç kuşkusuz ben de müzisyenlerden yanayım ama bazen onların tavsiyelerinden uzaklaştığım olur.

“Romance”(2) CD’si için her iki anlayışı da kaynaştıran bir dinleme yöntemi salık vereceğim.

Önce sanatçıların bu CD’deki parçaları seçiş gerekçelerini okuyun, sonra önerimi yazacağım:

Elif Tarakçı Akyar (keman): “Bu repertuvar oluşturulurken romans gibi ifade gücünü kelimelerden alan bir türü seçmek istedim.

Bunun sebebi doğal, yalın ve anlaşılır bir müzikal ifade ile dinleyiciye ulaşma arzumdur.

Umarım bu arzum yerini bulur.”

Hyun Sook Tekin (piyano): “Bu CD için seçtiğimiz Beethoven, Clara Schumann ve Dvorak’ın eserlerindeki ortak nokta, belki de tüm romanslar için geçerli olan tutku, hüzün, mutluluk, özlem gibi duyguları içeren aşk hikâyeleriydi.

Albümdeki eserler, ya bestecinin geçmişten aşklarını hatırlatıyor ya da bestecinin aşk içinde acı çekerken yaşadığı duyguları anlatıyor.

Yorumcu olarak bu romans hikâyelerini iyi anlayabilmeyi ve aktarabilmeyi arzu ettim.”

Benim tavsiyem, iki antolojiyi okuyarak dinleyebilirsiniz bu albümü:

Aşk imiş her ne var âlemde  - Abdülhak Şinasi Hisar

Aşk Şiirleri Antolojisi – Cemal Süreya.

* *  *

İKİ CD’yi de müzikseverlerin beğenerek dinleyeceğini umarım.

(1) lilamüzik

(2) lilamüzik