Doğan Hızlan: Denizin çağrısını duyanlara

Doğan HIZLAN

Uysal yaradılışlı biri olduğumdan çarşaf gibi denizleri sevmem.

Her insan kendinde olmayanı arar. Deniz, ufuk çizgimi aşmadığı sürece ruhumu uyuşturur. Oysa ben teskin edici değil tahrik edici bir denizi seviyorum. İçine girmekten korkarım. Yağmur altında yürümek kadar onu pencereden seyredecek kadar da steril bir asiyim.

Kıyılar engin deniz coşkusunu karşılar mı? Kıyılar, dalgaların teslimiyet bölgesidir. Adaların hayatınızdaki yeri nedir? Uzak denizlerin çekiciliği sizi baştan çıkarır mı?

Deniz üzerine edebiyat ne çok çeşitlemeler yapmış, uzak, ulaşılmaz denizlerin esrarengizliğini bize ustaca iletmiş.

Deniz kelimesini her çağrıştırdığımda gemicileri de düşünürüm.

Baudelaire, gemiye binerken ona tayfaların bakışını öyle bir anlatır ki, gemi denize açıldıktan sonra olacakları tahmin edebilirsiniz.

Acaba Arthur Rimbaud esir ticareti yaptı mı? Uzak denizlerin büyüleyiciliğiyle mi Sarhoş Gemi'yi yazdı.

Artık korsan filmleri çekilmiyor. Çünkü denizlerin de sırrı kalmadı. Üstünü yazarlar, şairler, bilim adamları yazdı, altını da Cousteau.

Deniz dipleriyle ilgili belgeselleri çok severim, o renk renk balıklar, deniz altı yaratıkları bana göre karadakilerden daha hoştur.

***

BARBAROS'UN TORUNLARI, denizi ne kadar sevdiler? Uzak seferler dışında deniz onlar için çok özel bir anlam ifade etti mi?

İnanır mısınız, ben de bu soruların cevabını bulamıyorum.

Boğaziçi üzerine yazılmış kitaplarda, deniz yoktur, yalılar vardır. Hep yalıların içindeki hayattır yazılan, anlatılan ve bizi çeken.

Yalı kenarında zülfümüzü tarayıp, saçımızı ıslatmıyoruz.

Pazar kayıkları'yla yapılan geziler - Bilge Karasu nur içinde yatsın, bir konuşmamızda yeni bir hikayesinden söz ederken, uzunluğu konusunda bilgi vermek amacıyla, 'pazar kayığı gibi' benzetmesini yapmıştı- gene su üstüde susuzdur.

Cumhuriyet sonrası deniz hamamları, plajlar evcil deniz sevgisini yaratmadan öteye gidemedi.

Piri Reis'ten başka bir ad ekleyebilir misiniz uzak denizler listeme. Kristof Kolomb kadar uzak denizlerin tutkunu muydu?.. Yorumsuz...

Tarihte padişahların, Osmanlıların denizle ilgileri belirsiz. Sadece Mustafa Altıoklar'ın İstanbul Kanatlarımın Altında filminde herkes cup cup denize atlıyordu.

Edebiyatımızın mükemmel deniz şiiri bence Yahya Kemal'in Açık Deniz'i. Melih Cevdet Anday'ın Kolları Bağlı Odysseus'u deniz edebiyatımızın şaheseridir.

Denizden ürküyoruz. Denizin kadın gibi olduğu, ona güvenilemeyeceği düşüncemizi Tevfik Fikret dizelerine yansıttı.

Sanat Dünyamız'ın yeni sayısında (Sayı.72, Yıl.1999) Denizin Huyu Suyu adlı özel bir bölüm var. Denizin çağrısı ruhlarında yankılanan herkese tavsiye ederim.

Uzak denizlerin dalgaları, bizim yazarlarımızın kaleminde yankılanmadı. Halikarnas Balıkçısı, Sait Faik, Zeyyat Selimoğlu evcil denizlerde dolaştılar.

Barbara Sandrisser, dergideki Dalgaların Estetiği başlıklı yazısında hissedip dile getiremediğimizi aktarıyor:

'Dalgaların ritmi, müzik ve dansın akıcılığını yakalamış gibi görünürdü bana. Dalgalar yükselir alçalır, gelir giderdi ama hep başka biçimlerde.'

Ali Teoman Germaner'in Denizi Boyayan Adam: Özer Kabaş yazısını mutlaka okuyun.

***

AÇIK denizlere gidemeseniz de hayal edin.

Gerçekten de düşüncelerinizin, duygularınızın enlemi/boylamı genişler.