Cumhuriyete minnet duyduğum an

İran’ın en tanınmış orkestra yönetmeni Alexander Rahbari ile yapılmış bir söyleşiyi okudum. Sayfadaki fotoğrafta orkestrada keman çalan, başları siyah türbanla örtülü kadın müzikçileri gördüm. Daha birkaç saat önce, tuvaletiyle Suna Kan’ı, arkasında ona eşlik eden orkestradaki güzel icracıları anımsadım.

Birden cumhuriyet rejimine minnet borcumun büyüklüğünü düşündüm.

Rahbari 25 yaşında Tahran Konservatuvarı’nın genel yönetmenliğini üstlenmiş.

İslami Devrim’den sonra Viyana’ya yerleşmiş.

2005’te reformcu cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, onu İran’a davet ediyor.

Rahbari dönüşünü şöyle özetliyor:

"Mozart’ın ülkesinden Mollalar ülkesine döndüm."

Müziğin durumu şu:

"Opera, bale kapanmış, İran değil de sanki Afganistan. Her şeye sıfırdan başlamak gerekiyor."

Bir zamanlar 800 özel müzik okulunun bulunduğu İran, çok sesli müzikte buraya gelmiş.

* * *

SANTURUN bile seksi ve erotik bulunduğu bir ülkede klasik müzik nasıl icra edilir? Gelişmesi mümkün mü?

Santur ustası Faramarz Payvar’ın sazını televizyonda göstermesine yukarıdaki gerekçeyle müsaade etmemişler.

Yeni Cumhurbaşkanı Ahmedinecad’ın, klasik müziğe karşı olduğundan, orkestra elemanlarını dört işi birden yapmaya zorladığı anlatılıyor.

Ücretlerinin ilerde ödenmeme tehlikesi baş göstermiş.

Rahbari, iki ay önce İran’ı terk etmiş.

Artık orada çok sesli müziğin sesi duyulmayacak.

Cumhuriyet’in kuruluş döneminde açılan konservatuvarların önemini, operanın açılışını, devletin tiyatroya yatırımını yeniden yazsam, o yazı bu söyleşi kadar etkili olamazdı. Bilineni tekrar ediyorsun, derlerdi. Ancak bazen bilineni tekrarda yarar var.

Yalnız geçmişi değil geleceği de net görmemizi sağlayacak bir konuşma.

Cumhuriyetin sanata getirdiği özgürlüğü, bugün sanatın her alanında geldiğimiz düzeyi tehlikeye sokacak gidişi eleştirmek görevimiz.

* * *

Bu yazıyı "muhafazakar devrimcilik" ile "muhafazakar modernlik" kavramlarına gönülden bağlananların okumasını özellikle isterim.