Artık Türk filmlerinin de bir sözlüğü var

Agâh Özgüç, Türk sinemasına kitaplarıyla çok yararlı katkılarda bulunmuş bir isim. İçerdiği bilgilerin yanı sıra, belgeler konusunda da zengin görsel malzemeli kitaplar yayımladı.
Türk Sinemasının 100. yılına armağan ‘Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü’ kitabını da, “Değerli düşünür; yazar ve sinema bilimcisi Metin Erksan’a” ifadesiyle kısa bir süre önce aramızdan ayrılan Metin Erksan’a adamış.
Kitap 1914’te başlıyor.
Özgüç’ün büyük emek ve sabır isteyen kitabını okurken, bu kitaptan en güzel nasıl yararlanacağımızı düşündüm.
Evimizde DVD’de seyredebilmek istediğimiz Türk filmlerinin en doğru listesini buradan yapabilirsiniz. Tabii DVD’lerini bulabildikleriniz sınırlı olsa da! Çünkü başka ülkelerde bu tür kitapların bir işlevi, kendi koleksiyonunuz için seçim yapmakta da yardımcı olmaları.
Bu hevesle okumaya başladığınızda, en azından ülkemiz için, birden hevesinizi yok eden bilgilerle karşılaşırsınız. Bizim arşiv konusundaki gayriciddiliğimiz koruma hususundaki boşvermişliğimiz ortaya çıkar.
Adı geçen, sözü edilen dergilerde, gazete sayfalarında görülen filmler konusunda herhangi bir görsel kaynak bulmak mümkün değil. Zaten okunması gereken bölümlerin başında şu yazı geliyor:
‘Depo Yangınlarında Hangi Filmler Kül Oldu?’
Bari yanan filmlerin hangileri olduğunu öğrenebilsek, diyor insan. Ama nerede, kayıt yok. Devlet Film Arşivi adına toplanan filmler de depoda yandı. Tepebaşı Haçopulo Pasajı’nda birçok film kül oldu. 1959’da Haliç Sütlüce’deki depoda da pek çok film yandı. Yapımcıların bu alanda sorumsuzluklarına da değinelim, hiçbiri filmlerden birer kopya saklamamış, yönetmenler, kameramanlar da sadece belleklerinde kalanla yetiniyorlar.

GÜMÜŞLERİ ERİTİLDİ

Türk sinema tarihine baktığımızda, düzeyli düzeysiz birçok filmin depo yangınlarında kül olduğunu görüyoruz. Bazı filmler de kiloyla satılıp gümüşleri eritilerek ayakkabı bağlarının uçlarına klips yapılmış. Yangınlardan ve depolarda çürümekten kurtarılanlarsa yıllar önce Güzel Sanatlar Akademisi öğrencisi Sami Şekeroğlu’nun (şimdi profesör) önderliğinde bir grup akademi öğrencisi ve bir grup Türk sinemacısının katkılarıyla temelleri atılan Film Arşivi (daha sonra adları Türk Film Arşivi ve Devlet Film Arşivi olarak değiştirilen) sayesinde bugün Mimar Sinan Üniversitesi’nde korunuyor. Özgüç, belgesel ve kısa metrajlı filmler için de ayrı bir çalışma gerektiğini anlatıyor.
Ansiklopedik sözlükler bir alanda, sık sık başvurduğumuz kaynaklar. Bu çalışmadan da Türk sinemasının belli bir dönemini özet biçimde öğrenebilirsiniz. Birçok okur, seyrettiği filmlerin zamanındaki beğenisiyle şimdi arasında bir karşılaştırma yapabilir. Yönetmenleri, oyuncuları yeniden anımsayabilir.
Kitap yıllara göre bölümlenmiş. Bu sayede her yılın filmlerine baktığımızda, günün sinema anlayışı konusunda da bizi aydınlatacak bir özelliğe sahip.
Özgüç, filmin künyesini şu düzende yazmış: Filmin adı, yönetmeni, senaristi, görüntü yönetmeni, oyuncuları, yapımcısı, konusu. Maddenin altında da o film hakkındaki kaynakları belirtiyor. Bazı filmlerin öyküleri, çekim sırasındaki aksaklıklar,
ölümler, yaralanmalar hiç kuşkusuz maddeyi renklendiriyor. Sözgelimi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun
‘Nur Baba’ romanından uyarlanan ‘Boğaziçi Esrarı’nda dış sahneler çekilirken Eyüp Camii’nin avlusu Bektaşiler tarafından basıldı, oyuncu Vahram Papazyan kaçarak canını zor kurtardı.
Muhsin Ertuğrul’un senaryosunu yazdığı ve yönettiği ‘Kaçakçılar’ filminin çekiminde meydana gelen kazada; oyunculardan Karakaş ile Savak Gözüryan öldü, Sait Köknar yaralandı. Türk sinemasıyla ilgileniyorsanız, ki elbette ilgileneceksiniz; yararlı bir ansiklopedik sözlük.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Ahmet Cemal
Lanetlenmiş Ağustosböcekleri
Can

Selma Sancı
Espas
Sel

Eric J. Hobsbawm
İlkel Asiler
İletişim

Vikas Swarup
Altı Şüpheli

Oğlak Gonçalo M. Tavares
Kudüs
Kırmızıkedi