Devlet mi, birey mi önce gelmeli?

Strasbourg’da 8 yıldır Türkiye’yi temsil eden Türmen’in bu sözleri Türkiye’de sadece hákim ve savcıların değil; bürokrasinin hemen her kademesinin ve hatta vatandaşların önemli bir bölümünün Türkiye’de belirli olgulara atfettikleri önem sırasını vurguluyor.

Bana göre; Batılı olmanın temel kriteri bir ülkenin vatandaşlarının zihniyet haritasındaki sıralamadır.

Bireyi devletten daha önemli gören algılama Batılı, devleti bireyden önemli gören algılama ise Şarklı zihniyet haritasını ifade eder.

* * *

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası birlik ve beraberliği tarif ederken "Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür" (Madde 3) diyor.

Bölünmezlik sıralamasında devlet ilk sırada, ülke (toprak) ikinci sırada, millet ise son sırada.

* * *

Türmen söylemeye çalışıyor ki, eğer hákimler veya savcılar 301. madde çerçevesinde yapılan şikayetlere birey açısından bakabilseler, bir sürü davayı açmayacaklar. Ama, devletin aşağılanması ile ilgili bir iddia ortaya atıldığında savcı veya hákim bu iddiayı değerlendirmemeyi göze alamıyor, topu mahkemeye atıyor.

* * *

Cumhurbaşkanı’nın Orhan Pamuk’u Nobel Ödülü nedeni ile kutlamaması ve Cumhuriyet Balosu’na davet etmemesine de "devlet-birey kriteri" ile bakalım.

Bundan 40-50 yıl sonra 10. Cumhurbaşkanı’nın kim olduğunu hatırlayacak olanların sayısının, Türkiye tarihinde ilk kez Nobel Ödülü alan kişiyi hatırlayacak olanlardan çok daha az olacağını, ödüle bakış açısı ne olursa olsun, vicdan ve akıl sahibi herkes kabul eder.

Orhan Pamuk’un aldığı ödüle sevinmeyenler kadar sevinenler de var.

Eğer bir cumhurbaşkanı cumhurun tümünün başı olduğunu unutup, devlete sahip çıkma adına türban takan hanımefendileri Köşk’e davet etmediği gibi, Orhan Pamuk’u da davet etmiyorsa, sadece kişisel tepkisini görev sorumluluğunun üzerinde tutmuş olmuyor, kendi zihin haritasının da devleti bireyden üstün tuttuğunu gösteriyor. Ben de elimde olmadan, zamanında konuşmalarına alkış tuttuğum eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer’i özlüyorum.

* * *

Eğer, Cumhurbaşkanı Orhan Pamuk’u tebrik etmek üzere Köşk’e çağırsabilseydi, tebrik ederken de hepimizin büyüğü olarak Pamuk’u haddini aşan sözleri nedeniyle uyarsaydı, bu jest hem Pamuk’un kulağına küpe olur, hem de bu ülkenin bireyi devlete üstün tuttuğunun bir göstergesi haline gelirdi.

* * *

Bir tarihte Anglosakson geleneğin devleti bireyin (vatandaşın) emrine verdiğini açıklamak için İngiltere’de genelkurmay başkanlarının millete açıklama yaptıklarında hazırladıkları metni "sadık hizmetkarınız" (your obedient servant) diyerek imzaladıklarını yazdığımda, Genelkurmay Başkanlığı aramış ve "ne demek istediğimi" sormuştu!

Ben de şahsen milletin sadık hizmetkárı olarak anılmaktan şeref duyacağımı belirtmiştim!

* * *

"Devlet mi önde gelir, birey mi?" İşte soru bu!