Afazi: kelime unutmak

FELÇ VE İNME SEBEP
Afaziye sebep olarak en sık karşımıza çıkan hastalık (yüzde 25-40) inme, yani strok-felç hastalığıdır. Konuşma merkezini etkileyen damar tıkanmaları veya bu bölgedeki kanamalar afaziye sebep olur. Ayrıca beyin tümörleri, kafa travmaları, enfeksiyonlar da afaziden sorumlu olan diğer durumlar. Bazen de dejeneratif ilerleyici nörolojik hastalıklar sebep olur. İnmeye bağlı afaziler genellikle beynin sol tarafını etkiler, bu etkilenme beyin çapraz çalıştığı için sağ kol ve bacakta güçsüzlük de yaratabilir.
Afazi bazen o kadar şiddetli olur ki kişi hiçbir şekilde çevre ile iletişim kuramaz. Ne söyleneni anlar ne de kendini ifade edebilir. Bazen de nispeten daha hafiftir. Bu gibi hafif durumlarda cisimleri isimlendirmede, tanıdıklarının adını söylemede problem yaşar. Kelimeleri doğru şekilde cümle içinde kullanamaz. Afaziye yakalanan çoğu hastanın işlerine devam etmeleri pek mümkün olmaz. İnmeye bağlı afazi, olay sonrası altıncı aydan sonra genellikle pek düzelme göstermez. Sağlık profesyonellerinin görevi afazik hastanın kalan iletişim kanalının olup olmadığını saptamak, varsa bu kanalın daha iyi kullanılıp geliştirilmesi için uygun tedavileri uygulamaktır.
Toplumda çok bilinmese de afazi sık görülen bir hastalıktır. 2016 yılında ABD’de yapılan bir çalışmada toplumun yüzde 9’u afazinin ne olduğunu bilmiş, yüzde 91’i bu hastalıktan habersiz olduğunu belirtmiştir. Görülme sıklığı Parkinson hastalığından daha fazladır.”

BİRÇOK ÜNLÜ YAKALANDI
Çok yeni olarak ünlü aktör Bruce Willis afazi hastalığı nedeniyle kariyerine son vermek zorunda kalmıştır. Afazi hastalığına 2001 yılında anevrizmatik beyin kanaması nedeniyle Temel İçgüdü filmiyle yıldızlaşmış Sheron Stone yakalanmış ve uzun süre kariyerine devam edememiştir. Kendi deyimiyle iki yıl boyunca konuşmayı tekrar öğrenmiştir. Game of Thrones dizisinde “Ejderhaların annesi Daenerys Targaryen” rolünde olan Emilia Clarke ilk sezonun sonunda afazi hastalığına yakalanmıştır. Afazi hastalığını ABD Başkanı Joe Biden de maalesef yakından bilmektedir. İlk eşinden olan üç oğlunun en büyüğü, başarılı Delawere savcısı Beau Biden 2016 yılında Delawere valiliği için seçimlere hazırlanırken gittiği gezilerde konuşmakta ve kelime bulmakta zorlukla başlayan afazi haline yakalanmış ve bu duruma sebep olan beyin tümörü nedeniyle 2015 yılında hayatını kaybetmiştir. Joe Biden bu durumu şöyle açıklamaktadır; “Oğlumun Şükran Günü hazırlıkları sırasında insanların arasına girmekten çekindiğini, vali kelimesini bulamadığı için vali kelimesini tanımlayan başka kelimelere başvurduğunu farkettim. Sağ eliyle de el sıkışırken zorlanıyordu. Oğlum afazi hastalığı ile mücadele etmekteymiş.”

HASTALARA TAVSİYELER
* Konuşurken acele etmeye çalışmayın.
* İnsanların sizin nasıl daha rahat iletişim kurduğunuzu fark etmesini sağlayın.
* Kendinizi ifade etmek için fotoğraf, diagram, tablet veya bilgisayar kullanabilirsiniz.
* Moral bozukluğu yaşayabilirsiniz, durum sizi yorabilir, bu normaldir; kendinize karşı sabırlı davranın, sizin için en iyi iletişim yolunu bulacaksınız.

YAKINLARI İÇİN İPUÇLARI
* Öncelikle kişinin ilgisinin sizin üzerinizde olduğundan emin olun.
* Etraftaki ilgi dağıtan kişi, tv veya radyo gürültüsü minimize edilmelidir.
* Sesinizi normal kullanın, bağırmanıza gerek yoktur.
* Basit kelimelerle saygılı şekilde konuşun.
* Cevap vermesi için acele etmeyin, cümlesinin sonunu tamamlamaya çalışmayın.
* İletişim için mimiklerinizi kullanabilirsiniz. Bunun yanında şekil, fotoğraf da faydalı olabilir.
* Cevabı evet veya hayır olan basit iletişim yöntemi kullanılabilir.
* Konuşma çabasını takdir edin, yanlış telaffuzları görmezden gelin, düzeltmeye çalışmayın.
* Hastanın etrafında kalkan olmaya çalışmayın, hayatın ve konuşmaların içinde olsun, gerekirse karar alma aşamasında da sorumluluk verin.
* Bağımsızlığını destekleyin aşırı korumacı davranmayın.