Boğucu şehirler

Ayşen GÜR

Bir ülke nüfusunun kentleşmesi, ilerleme sayılabilir mi?

Toplum söz konusu olduğunda ilerleme deyimi uzun yıllardır bana ilkel geliyor. Çünkü neye göre ilerleme? Nereye ulaşmak için?

Şöyle söylemek herhalde doğru: Bir ülkede nüfus ne kadar kentlileşirse o ülke o kadar zenginleşmiş mi demek?

Nüfusun en fazla şehirlileştiği, yani yüzde 75 ve daha üstünün şehirlerde yaşadığı ülkeleri sıralayalım: ABD, Kanada, Brezilya, Arjantin, Şili, İngiltere, İspanya, Fransa, Almanya, Hollanda, Belçika, Danimarka, İsveç, Norveç, Libya, Suudi Arabistan, Avustralya, Japonya, Güney Kore. (Libya ve Suudi Arabistan'ın büyük bir bölümü çöl olduğu için, insanların şehirlerde yaşamaktan başka seçeneği yok.)

Şablonlardan her zaman kaçmak gerekir, ama belki bu tabloya bakarak, şehirlileşmenin bir zenginlik belirtisi olduğunu söyleyebiliriz.

Ama şehirlileşmekle iş bitmiyor. Bu defa nasıl şehirlerde yaşadığımız önem kazanıyor. Almanya gibi az nüfuslu, farklı fonksiyonlara sahip çok sayıda şehri olan bir ülke mi? Mısır gibi bir kentin herşeye hükmettiği bir ülke mi?

Çok kalabalık bir şehirde yaşamak zengin olmak anlamına gelmiyor artık. Sosyal bilimlere ‘‘kent yoksulluğu’’ diye yeni bir terim girdi. Köy yoksulluğundan çok daha keskin, acımasız bir sosyal durum bu.

Kalabalık bir kent, en zenginle en yoksulu bir arada, yanyana barındırıyor. Hatta, tehlikeli derecede yakın: Yılbaşı gecesi, Beyoğlu'ndan kopup gelen bir kalabalık, Taksim Meydanı'ndaki beş yıldızlı otelin lokantasını taşladıysa pek şaşırmamak gerek.

Kalabalık bir kentin başka dertleri de var. Su ihtiyacı, trafik tıkanıklığı, otopark, yeraltı dünyası, kirlilik, güvenlik...

Bütün bu sorunlar, eşyanın tabiatında var, çok kalabalık bir şehirde bunlar olmadan yaşanmıyor!

İstanbul'dan şikayet ederken zaman zaman bunu aklımızda bulundurmalıyız. Böyle büyük, çok nüfuslu bir şehirde yaşadığımız sürece dertler hiçbir zaman bitmeyecek. İdeal çözüm ve sihirli değnek yok. Bu kalabalığın bedeli ödenecek.

Yalnız ben Tokyo'yu merak ediyorum. Mekan olarak İstanbul'dan daha dar bir alanda İstanbul'un iki katından fazla insan nasıl yaşıyor, ne yapıyor, nasıl hava alıyor?

İstanbullulardan daha zengin olduklarını biliyorum ama, Tokyoluları düşündüğüm zaman boğulacak gibi oluyorum!