Erişilebilirlikte bu yıl da sınıfta kaldık…

Erişilebilirlik; herhangi bir ürünün, servisin, hizmetin, teknolojinin ya da ortamın engelliler ve yaşlılar dâhil olmak üzere herkes tarafından ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını ifade ediyor. Engelli Hakları İzleme Projesi ekibinden Hakan Özgül’ ün tanımına göre ise, erişilebilirlik; “Engelli bireylerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına tam ve etkin katılımını sağlamak ve engelli bireylerin, engelli olmayan bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemlerine dâhil olacak şekilde hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere, ‘evrensel tasarım’ ilkesiyle erişiminin sağlanması” anlamına geliyor.

Bilindiği gibi 1 Temmuz 2005 tarih ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un

Geçici 2. Maddesi’nde:

“Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmi yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz yıl içinde engellilerin erişilebilirliğine uygun duruma getirilir.”

deniliyordu. Ancak verilen süre önce 2015, ardından da 2018 yılına kadar uzatıldı.

Türkiye’nin 2008 yılında imzaladığı Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ile de:

 “Tüm insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrensel, bölünmez, birbiriyle bağlantılı ve karşılıklı bağımlı olma niteliği ile engelli bireylerin bu haklardan herhangi bir ayrımcılığa uğramaksızın yararlanmalarının güvence altına alınmasının gerekliliği teyit edilmiş; fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin engellilerin tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam yararlanmasını sağlamadaki önemi kabul edilmiş”

2016 yılının sonlarını yaşadığımız bu günlerde erişilebilirlik ile ilgili sorunlarımızı hâlâ çözmüş değiliz. Kamu binalarının çoğu engelliler açısından kesinlikle erişilebilir durumda değil. Caddelerimiz ve sokaklarımız hiçbir şekilde tekerlekli sandalye kullanımına olanak vermiyor. Kaldırımlar hem çok yüksek, hem de çok inişli çıkışlı. Rampalar çoğu yerde standartlara uygun değil. Görme engellilerin kullanımına sunulan hissedilebilir yüzey ve zeminler çoğu yerde doğru uygulanmıyor. Üstelik kaldırımlara, görme engellilerin kullanacakları hissedilebilir yüzeylere ya da rampaların önlerine park edilen araçlar ile kaldırımları işgal eden bazı mağaza ve dükkânlar sebebiyle de engellilerin geçişleri engelleniyor.

Söz konusu Kanun’un Geçici 3. Maddesi’nde ise:

“Büyükşehir Belediyeleri ve Belediyeler şehir içinde kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan sürücü koltuğu hariç dokuz veya daha fazla koltuğu bulunan araçlarla sağlanan toplu taşıma hizmetlerinin engellilerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz yıl içinde; sürücü koltuğu hariç dokuz ile on altı oturma yeri olan araçlarla verilen toplu taşıma hizmetleri, turizm taşımacılığı yapılan araçlarla sağlanan taşıma hizmetleri ve özel ve kamu şehirlerarası toplu taşıma hizmetleri ile yolcu gemileri 7.7.2018 tarihine kadar engelliler için erişilebilir duruma getirilir.”

deniliyordu. 18 Kasım 2014 tarihinde kabul edilen 6567 Sayılı Kanun ile bu madde:

“Büyükşehir…….. tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 8 yıl içinde, sürücü koltuğu hariç dokuz ila on altı oturma yeri olan toplu taşıma araçları, yolcu gemileri ile özel ve kamu şehirlerarası toplu taşıma araçları ile turizm taşımacılığı yapılan araçlar 07.07.2018 tarihine kadar engelliler için erişilebilir duruma getirilir.”

şeklinde değiştirildi. Ayrıca: 

“Bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten sonra üretilen şehirlerarası ve uluslararası yolcu taşımacılığı ile servis ve turizm taşımacılığı yapan araçlar dışında şehir içi yolcu taşıma hizmeti yapan araçlardan erişilebilir olmayanlara yolcu taşıma hizmeti için yetki belgesi, izin ve çalışma ruhsatı verilmez.”

hükmü ilâve edildi. Ancak İstanbul’da henüz engelli taşımacılığına uygun bir dolmuş/minibüs görmüş değilim. Enteresan olan asıl konu ise, pek çok dolmuş/minibüs üzerinde ‘engelli erişimine uygunluk’ işareti yer alırken bu araçların hiçbirisinde engelli rampası bulunmayışı. Görünen o ki, rampalar araca yalnızca ruhsat ve izin belgesi alınma aşamasında kullanılmak üzere monte ediliyor ve iznin alınmasının hemen ardından çıkartılıyor.

T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan, yaşam alanlarının erişilebilirlik durumunu anlatan, bir bilgilendirme filmi yayınlanmıştı. Engellilerin toplumsal yaşama tam ve eşit olarak katılabilmeleri ve yapılı çevrenin engelsiz hale getirilmesi amacıyla hazırlanan bu filmin linkini 25 Ekim 2013 tarihinde yayımlanan “Erişilebilirlik Bilgilendirme Filmi” başlıklı yazımda vermiştim. İzlememiş olanlarınız ya da yeniden izlemek isteyenleriniz söz konusu filme,�<https://www.youtube.com/watch?v=HlSURlGgiug> adresli linkten ulaşabilirler.    

Yaşanan tüm olumsuzluklara karşın bir gün erişilebilirlik ile ilgili umut veren bir yazı ile karşınıza gelebilmeyi hâlâ ümit ediyorum.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…