Erişilebilirlikle ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere verilecek cezalar caydırıcı değil

5378 sayılı Engelliler Kanunu Geçici 3. Maddesi’nde “Erişilebilirlik Standartlarının ve Yükümlülüklerinin Uygulanmasının İzlenmesi ve Denetimi her ilde Aile ve Sosyal Politikalar, Bilim-Sanayi ve Teknoloji, İçişleri, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıkları ile engellilerle ilgili konfederasyonların temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından yapılır.” deniliyordu. Ayrıca, ihtiyaç halinde birden fazla komisyon kurulabileceği söyleniyordu. Aynı maddede, denetim sonucunda ilgili kurum ve kuruluşlara eksiklerin tamamlanması için –sekiz yıllık sürenin bitiminden itibaren- iki yılı geçmemek üzere ek süre verilebileceği ve verilen bu ek sürenin bitiminde yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen kurum ve kuruluşlara idari para cezası uygulanacağı ifade ediliyordu.

Bu hükümler doğrultusunda, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nca 2017 yılında engelliler için yürütülecek tüm erişilebilirlik denetimlerinin ve uygulanacak para cezalarının detayları belirlendi. Alınan kararlar Mart 2017’de Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya imzalı iki Genelge ile tüm ilgili kurumlara duyuruldu.

İlk Genelge’de sosyal hayatın her alanının engelliler açısından uygun hale getirilmesine yönelik inceleme ve denetlemeleri yapmak üzere illerde Valilikler bünyesinde kurulan Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonları’nın 2017 yılındaki denetimlerde kullanacağı Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Planı’na yer verildi.

Söz konusu plan üç aşamada uygulanacak:

Planın birinci aşaması kapsamında;

- Kamu kurum ve kuruluşlarının hizmet verdiği binalar ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren binaların,

- Kamu kurum ve kuruluşlarının görev alanındaki açık alanlar ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma hizmet veren açık alanların,

- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan toplu taşıma hizmeti araçları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından sunulan toplu taşıma hizmeti araçlarının denetimleri yer alıyor.

Bu plan uyarınca komisyonlar öncelikli olarak; Bakanlık İl Müdürlükleri, hastaneler, ilkokullar, ortaokullar, liseler, üniversiteler, öğrenci yurtları, hükümet konakları, adliyeler, belediyelere ait binalar, banka şubeleri, otobüs terminalleri, havaalanları, garlar, alışveriş merkezleri ile ana arterlerde bulunan bulvarlar, caddeler, sokaklar, yaya geçitleri ve umumi tuvaletler ile otoparkları denetleyecekler. İlk aşamada kamu veya özel sektöre ait toplu taşıma araçları, metro ve tramvayların da denetimleri yapılacak.

Komisyonların ikinci aşamada yapacakları denetimlerde okul öncesi eğitim kurumları, noterler ve tapu ve kadastro müdürlükleri, sürücü kursları, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, kent parkları ve halka açık telefonlar yer alacak. Üçüncü aşamada ise Milli Eğitim Bakanlığı İl Müdürlükleri, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri, kütüphaneler, Kültür ve Turizm Danışma Müdürlükleri ile diş poliklinikleri, eczaneler, turizm işletme belgeli lokantalar ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli 5 ve üzerinde yıldızlı konaklama tesisleri değerlendirilecek.

Plan kapsamında; birinci aşama tamamlanmadan ikinci aşama, ikinci aşama tamamlanmadan üçüncü aşama denetimlerine geçilemeyecek. Binalar denetlenirken: Sağlık kuruluşları için yatak kapasitesi, poliklinik sayısı ve hasta potansiyeli dikkate alınarak yapılan sıralamaya göre en yoğun kullanılan sağlık kuruluşlarına; eğitim kurumları için öğrenci sayısı dikkate alınarak yapılan sıralamaya göre en yoğun kullanılan eğitim kurumları ile seçimlerde oy kullanma yeri olan okullara öncelik verilecek.

Komisyonlar tarafından erişilebilirlik tespiti yapılırken yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmemiş olanlara eksiklerini tamamlamaları için, tespit edilen eksikliklerin kapsamına göre, bir defaya mahsus olmak üzere gerekçesini belirtmek suretiyle üç aydan altı aya kadar ek süre verilebilecek. Ayrıca, komisyonlar; süre bitiminde, şikâyet üzerine veya program kapsamında ikinci kez denetleme yapabilecekler. 

Bakan Kaya imzalı ikinci Genelge ’de ise komisyonların uygulayacağı idari para cezalarının detaylarına yer verildi. Genelge’ye göre; denetim komisyonlarınca erişilebilirlik yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine her bir tespit için 1.000 TL.’dan 5.000 TL. ’na kadar idari para cezası uygulanacak. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak para cezasının tutarı 50.000 TL. ’nı geçemeyecek. Yükümlülüklerini yerine getirmeyen büyük şehir belediyeleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ise, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için 5.000 TL.’dan 25.000 TL. ’na kadar idari para cezası uygulanacak. Ancak, bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı 500.000 TL. ‘nı geçemeyecek.

Komisyonlarca denetlenen tarihi binalarda öncelikle yapının 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescilli olup olmadığı tespit edilecek. Tescilli olması durumunda, binanın erişilebilirliğinin sağlanmasına yönelik tadilat projesinin Bölge Koruma Kurulu’na sunulup sunulmadığına ve projenin bu kurul tarafından kabul edilip edilmediğine bakılacak. Projenin Bölge Koruma Kurulu tarafından kabul edilmemiş olması durumunda, binada bir tadilat gerçekleştirilemeyeceğinden idari para cezası uygulanmayacak. Ancak, bu binaların engelli bireyler tarafından kullanıma elverişli olmaması nedeniyle hizmetin başka bir yere taşınmasının gerekip gerekmediği konusunda ilgili kurum ve kuruluşa bilgi verilecek.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nca yayınlanan bu son iki Genelge’nin, engellilerin tam 12 yıldan beri umutla uygulamaya girmesini bekledikleri 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun konusunda atılmış somut bir adım olduğunu; ancak, tespit edilen idari para cezalarının hiçbir şekilde caydırıcı olmadığını düşünüyorum.

Dilerim, eksiklerin tamamlanması için verilecek ek sürenin uzatılması hiçbir şekilde gündeme gelmez. Ve umarım, erişilebilirlik yükümlülüklerini yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara uygulanacak idari para cezaları yakın zamanda caydırıcı duruma getirilir…                                                      

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…