Engellilerin tüketici hakları çalışması

Hepimizin bildiği gibi engelli bireyler istihdam, eğitim, sağlık gibi temel konularda ciddi hak ihlâlleri ile karşı karşıya kalıyorlar. Mal ve hizmetlerin, çevrenin, bilgi ve teknolojinin kolaylıkla erişilebilir olmaması hem sorun yaratıyor hem de yaşanan sorunları ve hak ihlâllerini ağırlaştırıyor.  

Tüketici hakları konusu da engellilerin önemli hak ihlâlleri yaşadıkları bir alan. Tüketici; ‘iktisadi mal ve hizmetleri belirli bir bedel karşılığında satın alarak kullanan kişi’ olarak tanımlanıyor. Tüketici tarafından tüketilen nesneler daha ziyade maddi şeyler olarak algılanmakla birlikte aslında maddi olmayan kültür, eğlence, spor, paylaşılan bilgi, mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaşma şekli ve süreçlerinin hepsi tüketim öğeleri. Bu tanıma göre de gündelik yaşamımızın bütün faaliyetleri tüketici haklarını ilgilendiriyor.  

Engellilerin tüketici hakları dediğimizde ilk sıraya yazılması gereken hak, ‘engellilerin ihtiyaç duydukları mal ve hizmetlere herkesle beraber ulaşma hakkına sahip olmaları’. Bu hakkı takip eden diğer bir hak ise çevrenin, mekânların, bilgi ve teknolojinin engelliler için erişilebilir kılınması. Gündelik hayatımızın engellileri de gözeterek erişilebilir şekilde planlanması, engellilerin toplumsal yaşama katılabilmesi için şart. Bu şart aynı zamanda engelliler için bir tüketici hakkı.  

Engellilerin tüketici hakları konusu engelli olmayanların haklarını da kapsamakla beraber, engellilere özgülenmiş politikalar ve uygulamalar gerektiriyor. Örneğin; tekerlekli sandalye ile hareket eden bir engelli oturduğu sandalyeden raflardaki bütün ürünlere erişebilmeli veya görme engelli bir birey istediği bir ürünün marketin hangi bölümünde kaç liraya satıldığı ve ürünün markasını, içeriğini başkalarından destek almadan bilebilmeli. Diğer bir örnek de Çölyak hastaları. Bu bireylerin de tüm restoran ve kafelerde glütensiz ürünlere ulaşabilme hakları olmalı.  

Bunların tümü engelliler için yaşamsal önemi olan haklar. Bu öneme karşın, 5378 sayılı Engelliler Kanunu’ nda engellilerin tüketici hakları konusunda yeterli bir düzenleme bulunmuyor. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu’ nda ise yalnızca ‘ticari reklamların engellileri rencide edici olamayacağı’ şeklinde bir düzenleme mevcut.  

Engelliler Konfederasyonu ve Tüketici Hakları Derneği ile Bulgaristan'dan Bulgar Ulusal Aktif Tüketiciler Derneği ve Bulgaristan Görme Engelliler Spor Federasyonu arasında kurulan iş birliği ağı ile engellilere özgülenmiş tüketici hakları politikaları oluşturuluyor. Avrupa Birliği’nin desteği ve Merkezi Finans ve İhale Birimi Başkanlığı’ nın koordinatörlüğünde gerçekleştirilen ‘Engellilerin Tüketici Hakları Çalışması’, gerek mevzuatta gerekse uygulamalarda var olan boşluğun ortadan kaldırılması için bir başlangıç olarak hayata geçiriliyor. Ağın önümüzdeki günlerde Türkiye’den ve Avrupa’dan engelli ve tüketici hakları alanında çalışan diğer sivil toplum örgütlerinin katılımıyla güçlendirilmesi hedefleniyor. 

Proje kapsamında kurulacak ağ, sivil toplum örgütleri arasında bilgi alışverişine ve iyi uygulamaların yaygınlaşmasına yol açacak. Böylece hem Türkiye’de hem de diğer Avrupa ülkelerinde engellilerin tüketici hakları konusunda yeni politika ve uygulamaların oluşturulması sağlanacak.  

Engellilere diğer bireylerle eşit tüketici hakları sağlanması amacıyla oluşturulan bu uluslararası iş birliğinin istenen ve beklenen sonucu doğurmasını diliyorum.  

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…