Bir bilim dalı olarak Engellilik Araştırmaları

Engellilik araştırmaları son yıllarda dünyada giderek daha fazla ilgi çeker hale gelen bir akademik bilim dalı. Bu bilim dalı engellilik kavramını toplumsal bir kurgu olarak ele alarak anlamını, doğasını ve sonuçlarını inceliyor. Engelliği kişiye bağlı tıbbi bir durum olarak gören bilimsel yaklaşım zamanla yerini toplumsal ve hak temelli bir yaklaşıma bıraktı. 1980’lerde başlayan engellilik çalışmaları, 1994 yılında Syracuse Üniversitesi’nde açılan engellilik çalışmaları programı ile üniversitelerde akademik bir bilim dalı olarak yerini aldı. 2000’lerde giderek daha fazla üniversitede engellilik çalışmaları diploma programları açılmaya, konuyla ilgili ders sayıları artmaya başladı. Bu yükselişte ABD’de 1990 yılında yürürlüğe giren, dünya genelinde de önemli bir standart olarak kabul gören Engelli Amerikalılar Kanunu’nun (ADA: Americans with Disabilities Act) da etkili olduğu söyleniyor.

Ülkemizde de 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 numaralı “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” engelliğe yeni bir bakış açısı getirme yolunda atılan ilk adımlardan sayılabilir. “Engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını teşvik ve temin ederek ve doğuştan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve engelliliği önleyici tedbirlerin alınması için gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak” amacını taşıyan kanun uzun süre tam anlamıyla uygulanamamış olsa da, uzatma sürelerinin de sona ermesiyle pek çok kurum ve kuruluşun konuya ilgisi artmış durumda. Sanırım, kanundaki “özürlüler” ibaresinin 2013 yılında “engelliler” ibaresi ile değiştirilmesi de toplumsal ve hak temelli bir yaklaşıma doğru ilerlediğimizin bir göstergesi.

5378 numaralı kanun gereğince, Yükseköğretim Kurulu tarafından 2010 yılında kurulan Engelli Öğrenci Komisyonu da üniversitelerde konuyla ilgili çalışmalara ivme katmış gibi görünüyor. Üniversitelerde engelli öğrencilere yönelik çalışmalardan söz etmeyi ileriki günlere bırakarak, geniş katılımlı bir akademik engellilik çalışmaları kongresini duyurmak istiyorum bugün sizlere.

1. Engellilik Araştırmaları Kongresi, 24-25 Kasım 2016 tarihlerinde İstanbul Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Hacettepe Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi işbirliği ile İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilecek. Kongrenin ana teması “Öncül araştırmalar, İyi uygulamalar, Disiplinler ve Sektörler arası İşbirliği”. Kongreye engellilik alanında çalışan bütün disiplinlerden akademisyenler, eğitimciler, kamu ve özel sektör temsilcileri, sivil toplum kuruluşları, engelli bireyler, aileler ve öğrenciler katılabiliyor.

Kongrenin ana konu başlıkları insan hakları ve sosyal adalet; sosyal politikalar; sağlık ve rehabilitasyon; eğitim; istihdam; yaşlılıkta engellilik; evde bakım; erişilebilirlik; yardımcı teknolojiler; tarih, edebiyat ve sanat; medya olarak belirlenmiş olmakla birlikte kongreye engelliliğe dair diğer konu ve kavramlar üzerine çalışmalar ile katılmak mümkün.

Bu kongre ile alanda çalışan paydaşların bir araya getirilmesi, ülkemizin toplumsal ve kültürel yapısına uygun bir kavramsal çerçeve çizilmesi, kanıta dayalı araştırmaları ön plana çıkararak etkin sosyal politikaların tartışılması suretiyle karar verme süreçlerinin rasyonelleştirilmesi, mevzuata ilişkin düzenlemelerdeki eksikliklerin giderilmesi, erişilebilirliğe ilişkin düzenlemelerin uygulanırlığı hakkında durum tespiti yapılması, ileriye dönük nitelikli bir iletişim ağı oluşturularak işbirliği olanaklarının arttırılması ve hızlandırılması, ilgili Bakanlık ve kamu kuruluşlarıyla sorunların çözümü için işbirliğini tesis edilmesi ve kalıcı çözümler üretecek projelere zemin oluşturulması hedefleniyor.

Kongreye, 15 Ağustos’a kadar, iki farklı türde bildiri ile başvuru yapmak mümkün: “Serbest Bildiri” ve “İyi Uygulama ve Araştırma Örneği”. Serbest Bildiri kategorisinde özgün bilimsel araştırmaların sunulacağı “sözel ve poster bildiri” oturumlarında, ülkemizde engellilik alanında yapılan öncül araştırmaların öne çıkması hedefleniyor. “İyi Uygulama ve Araştırma Örneği” oturumlarında ise başarılı çalışmalar ve projeler aktarılacak. Bunların yanı sıra düzenlenecek olan atölye çalışmalarıyla da yeni uygulama alanlarında beceri kazanılması ve uygulama standartlarının belirlenmesi amaçlanıyor.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…

NOT: Daha fazla bilgi için

İstanbul Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi:

http://enuygar.istanbul.edu.tr/

Hacettepe Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma Merkezi:

http://www.engelsiz.hacettepe.edu.tr/