Artık insanları şişmanlatmayın yoksa hisse senetleriniz çöker

Ama bunun Irak'taki savaşla ilgisi yok. Tamamen farklı bir konu. Gırtlak meselesi. Yatırım bankası JP Morgan geçenlerde uluslararası dev gıda ve meşrubat şirketlerini hedef alan bir uyarı notu yayınladı. Özetle şöyle dedi: Tüketiciyi daha fazla şişmanlatmayın. Sağlıklı gıdalar üretin. Aksi takdirde obezite davaları yüzünden mali krize gireceksiniz. Milyonlarca dolarlık tazminat ödeyeceksiniz, reklamlarınız yasaklanacak, hisse senetleriniz değer kaybedecek, borsa endeksi düşecek. Kısacası, sırf daha fazla tıkındıracağız diye piyasaları ürkütmeyin!

ULUSLARARASI ‘‘uyarı’’ kuruluşu JP Morgan'ın bu seferki hedefi McDonald's ve Coca Cola oldu. Gırtlak ya da çevreyle ilintili her türlü şikayet durumunda bir numaralı kum torbası işlevini ortaklaşa üstlenen bu iki şirkete eşlik eden başka kuruluşlar da vardı. Şekerli yiyecek ve içecek tüketiminin dünyadaki en büyük sorumluları Hershey, PepsiCo ve İngiliz Cadbury Schweppes.

40 SAYFALIK UYARI PASKALYA'DA ÇIKTI

Sigara davalarına benzer ilk obezite davaları ABD'de McDonald's aleyhinde açıldığı halde, JP Morgan'ın bir numaralı hedefi bu sefer McDonald's olmadı. Yatırım bankasının analiz uzmanlarına göre esas tehlikede olanlar çikolata, bonbon ve meşrubat üreticileri. Yani obezitenin en önde gelen müsebbibi olan şeker satıcıları.

JP Morgan 40 sayfayı bulan bu uyarıyı yayınlamak için tam da Paskalya dönemini seçti. Çünkü, cafcaflı ambalajlar içindeki şekerleme tüketiminin tavana vurduğu yortu günlerinde sadece Amerika'da 2 milyar dolarlık bonbon ve çikolata satılacağı tahmin ediliyor.

Bütün üreticiler de yıl boyunca Paskalya çılgınlığını bekliyor. Ancak JP Morgan'a bakarsanız, hiç de iyi etmiyorlar. Çünkü, tüketicinin aşırı derecede tahrik edilmesi durumunda hem siyasilerin hem de adaletin devreye gireceği ve bunun da çok ciddi mali sonuçlar doğuracağı artık gün gibi açık görünüyor.

BAZI GIDALAR DEVLET KONTROLÜNE GİREBİLİR

Halk sağlığı için uğraşan baskı gruplarının çabaları sonucu, obezite sorunu artık siyasetçiler tarafından iyice algılanmış bulunuyor. Dünya Sağlık Örgütü geçenlerde, obezitenin dünya çapında bir salgına dönüştüğü uyarısında bulundu. Örgütün raporuna göre dünyadaki kilo sorununun başlıca iki nedeni var: Meşrubatlar ve çocuklara yönelik yüksek kalorili gıda reklamları.

Yani yakın gelecekte, şişmanlatıcı gıdaların tüketimi hükümetler tarafından yeni düzenlemelere tabi tutulabilir. Dağıtım alanları kısıtlanabilir, reklamları yasaklanabilir.

ABD'de McDonald's aleyhinde iki dava açıldı. Bunlardan biri düştü, diğeri devam ediyor. Yeni davaların açılması ve gıda üreticilerinin aynı sigara şirketleri gibi, tüketiciyi uyarıcı nitelikte önlemler almaya zorlanması işten bile değil.

OBEZİTENİN MALİYETİ 117 MİLYAR DOLAR

Gıda üreticilerinin geleceği açısından en tehlikeli pazar Avrupa. Çünkü oburluktan kaynaklanan sağlık sorunları sosyal sigorta sistemleri üzerinde aşırı yük oluşturuyor. JP Morgan'ın analizcileri, Avrupa ülkelerinin, sağlığa zararlı gıda üretenlere karşı yeni yasal düzenlemelere gitmesinden endişe ediyor.

Avrupa'daki oburluğun maliyetiyle ilgili kesin rakamlar bilinmiyor ama, ABD'deki rakamlar astronomik. Bu ülkede kadınların yüzde 34'ü, erkeklerin ise yüzde 28'i obez. 2000 yılında obezitenin yol açtığı sağlık sorunlarının doğrudan ve dolaylı maliyeti 117 milyar doları bulmuş. Sigaradan kaynaklanan sağlık sorunlarının yol açtığı 140 milyar dolarlık maliyete yaklaşılmış durumda.

İngiltere ise Avrupa'nın en obez memleketi. Kadınların yüzde 23'ü, erkeklerin ise yüzde 21'i bu kategoriye giriyor. Doğrudan sağlık maliyeti 3.5 milyar sterlini buluyor. Kayıp iş günü gibi dolaylı maliyetlerin ise daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.


Yapın yatırımlarınızı sağlıklı gıda üretin


İnsanlar bol kalori yüklenerek şişmanlayadursun, Amerikan gıda sektörü şimdilik bunun sorumluluğunu üstlenmeyi düşünmüyor. İmalatçılar ve lokantacı birlikleri gibi sektörel örgütlere göre üreticilerin suçlanması doğru değil. Çünkü obezite, bir takım faktörlerin bir araya gelmesi sonucu ortaya çıkıyor. İnsanların egzersiz yapmaması ve aşırı yerleşik yaşam biçimi gibi faktörler şişmanlığa yol açıyor, tüketicilerin bireysel tercihlerinden üreticiler sorumlu değil diyorlar. Ayrıca, Kraft Gıda, Coca-Cola, Pepsi ve McDonald's gibi büyük kuruluşların web sitelerinde sağlıklı beslenme bilgilerine yer verdiğini söylüyorlar.

Ancak JP Morgan'a göre bu ‘‘masrafsız’’ uyarılar yeterli değil. Şirketlerin böyle bedava akıl dağıtmak yerine, yol yakınken kendilerine çeki düzen vermelerini, daha sağlıklı ürünlere yönelmelerini istiyor. Aksi takdirde hisse senetlerinin değer kaybedeceğini söylüyor.

Tabii sağlıklı ürün yelpazesine yönelmek için de milyarlarca dolarlık ar-ge yatırımı yapmak gerekiyor. JP Morgan, ‘‘Yapın şu yatırımları’’ diyor. Örnek şirket olarak da, ürünlerinin yüzde 80'i sağlıklı gıda sınıfına giren Danone'yi gösteriyor. Ayrıca Unilever de düşük kolesterollü yağ üretimi nedeniyle övülüyor.

En tehlikeli durumdaki üç şirket olan Hershey, Cadbury ve Coca-Cola'nın ürünleri ise sırasıyla yüzde 95, yüzde 88, yüzde 76 oranında ‘‘sağlıksız’’ gıda kategorisine giriyor.