Uçağı Düşüren Pilot, Werther Etkisinde miydi?

Fransa'da düşen uçağın pilotunun, bilerek kaza yaptığının iddia edilmesi Sosyal Psikoloji'de okuduğum bir konuyu hatırlattı. Kaliforniya Üniversitesi'nden Sosyolog David Philips, gazetelerin birinci sayfalarında yayımlanan intihar ya da çok kişinin öldüğü cinayet haberlerinin sadece yeni intihar vakalarını teşvik etmekle kalmayıp, ölümle sonuçlanan trafik ve uçak kazalarında artışlara neden olduğunu tespit etmiş. David Philips, buna "Werther Etkisi" adını veriyor. Philips, 1947 ile 1968 arasındaki haberleri ve intiharları incelemiş. Kenneth Bolden isimli bir başka araştırmacıyla birlikte televizyonlarda ve gazetelerin birinci sayfalarında yayımlanan sansasyonel intihar haberlerinin yeni intiharlara yol açtığını da tespit etmiş. 1972 ile 1976 yılları arasında televizyonların akşam haberlerinde geniş ölçüde yayımlanan her intihar haberinden bir hafta sonra beklenen intihar sayısında ortalama 35 intiharlık bir artış tespit etmişler. Tespit ettikleri sadece bu değil: İntiharlara karşı toplumu bilinçlendirmek amacıyla kamu yararı için yapılan programların yayınlanmasından sonra da böyle bir artış söz konusu... En büyük kurbanlar ise, öykünme eğilimi daha yüksek olan gençler... Goethenin, "Genç Wertherin Acıları" yayımlandıktan sonra Avrupanın birçok kentinde Wertherin romandaki sonuna öykünenlerce gerçekleştirilen bir intihar patlaması yaşandığı biliniyor. Philips'in bu olaya "Werther Etkisi" adını koymasının nedeni bu... Robert B. Cialdini'nin, İknanın Psikolojisi adlı kitabında bu teoriyi savunan diyagramlar da mevcut. Gündemi çok işgal eden intihar ya da cinayet haberlerinin ardından uçak kazalarında bile ciddi artışlar tespit edilmiş. Philips, intihar kurbanının yaşı ile intiharın basında yer almasının ardından meydana gelen tek otomobilli kazaların kurbanlarını karşılaştırmış. Gazeteler, bir gencin intiharını ayrıntılı bir şekilde yayımlamışsa otomobilleriyle ağaçlara, direklere, duvarlara ölümüne dalanların gençler olduğunu görmüş. Hatta bolca şiddet içeren ağırsiklet boks karşılaşmalarında siyah bie boksör kaybederse takip eden 10 gün içerisinde siyahi erkeklerin kurban olduğu cinayetler artabiliyormuş. Eğer gazetede yaşlı birinin intiharı yayımlandıysa böylesi kazalarda ölenler de yaşlılar oluyormuş...Tehlikenin en büyük olduğu dönem haberin basında sansasyonel olarak yayımlanmasını izleyen 3 - 4 günlük süre... Ticari olmayan uçak kazalarında ve motorlu araç kazalarında bu dönem içinde çok ciddi artışlar tespit edilmiş. Philips bunlara 'Taklitçi İntiharlar' diyor. Bu kişilerin çeşitli nedenlerle intihar etmiş gibi görünmek istemediklerini bu nedenle de bindikleri araçı, araba hatta uçak ile bilinçli olarak kaza yaptıklarını söylüyor.

Oldukça ilginç bir yaklaşım, konuyu merak edenlerin araştırmasını öneririm. İnternetde bolca kaynak var. Ama bence varılacak en önemli nokta, günümüz dünyasında Psikoloji ve Sosyal Psikoloji'nin kazandığı önem. İşte esas düşünülmesi ve üzerinde çalışılması gereken konu bu...