İzmir’de Prag’daki gibi bir turizm alanı yaratmak istiyoruz

Farklı köken ve dinden insanların huzurla yaşamasının yanısıra, her türlü dini ve kültürel gelenek de rahat uygulandığından İzmir’in her köşesi, izlerini yansıtan özel yapılarla bezenmiş. Her İzmirli’nin tarihi mirası olan bu yapıların bir kısmı maalesef bakımsız ve viran halde terkedilmiş. Tabii bu önemli eserleri korumak amacıyla güzel çalışmalar da yapılıyor. İzmir Musevi Cemaati Başkanı Jak Kaya’dan duyduğum, Dünya Anıtlar Fonu’nun (World Monuments Fund) özel kültürel değere sahip, “Dünya Çapında Korunması Gereken Eserler” arasında kabul ettiği, “İzmir’in Sinagog ve Havralarını Yeniden Kent Kültürüne ve Turizmine Kazandırma Projesi” çok ilgimi çekti. Birlikte Havra Sokağı’ndaki havraları ziyaret ettik. Tabii çoğunun sadece tabelasını gördük. Çünkü tamamen yıkık haldeler, sokaklar serseri yatağına dönmüş. Oysa çevredeki esnaf, bize kahve ikram ederken Havra Sokağı’nın restore edilmesi ve turizme kazandırılmasının kendileri için de çok iyi olacağını, ne kadar çok turist gelirse Kemeraltı’nın o kadar çok kalkınacağını anlattı.
Tarihleri 2. yüzyıla dayanan havraların onarılıp yerli ve yabancı turiste açılması, sadece Havra Sokağı’na değil tüm İzmir’e çok şey kazandıracak.

Her köşe başında farklı kültürlerin varlığı hissedilir

? Havra Sokağı bölgesindeki havraları müze yapmak fikri nasıl oluştu? Nasıl bir müze olacak?
? Amacımız birbirine çok yakın olan 200-300 yıllık altı havra-sinagogu restore etmek. Adeta bir dini ve tarihi ada oluşturmak istiyoruz. Sonra, bölge, turizme açılacak, havralar peşpeşe, müze gibi gezilecek.
? Havra Sokağı’nın 3 büyük din açısından önemi nedir?
? Cumhuriyet Meydanı’ndan Mezarlıkbaşı’na kadarki bölgede camiler, havralar ve kiliseler yer alıyor. İzmir gibi bir şehirde üç büyük dinin varlığını ve kültürünü her köşe başında hissedebiliyorsunuz.

İzmir’in sinagogları dünya mirası

? İzmir’de kaç sinagog var? Bunlarla ilgili nasıl bir çalışma yapılıyor?
? Bir kısmı yıkık veya harap, restorasyona muhtaç 13 sinagog var. Çeşitli yollardan kaynak yaratarak bu milli mirası kurtarmaya gayret ediyoruz. Bunlardan 4’ü ibadete açık. 2004’te World Monuments Fund tarafından yayınlanan “Dünya Çapında Korunması Gereken Eserler” kitabında İzmir Havra Sokağı’nın sinagogları da yer alıyor.
? İzmir’in en önemli sinagogu hangisidir?
? Karataş’taki Bet Israel Sinagogu en görkemli mabetlerimizdendir. Yapımı 1907’dir. Düğün, bayram kutlaması gibi törenlerimiz özellikle burada yapılır. Üst katında da İzmir Musevileri’nin yaşantısını temsil eden bir sergi vardır.�

Vakıf kurarak bu önemli eserleri korumak istiyoruz

? İzmir’deki Musevi Cemaati geçmişten bugüne nasıl farklılıklar gösterdi?
? İzmir ve İzmir toplumunun zamanla geçirdiği evrim ve değişikliklerle aynı şekilde, Musevi Cemaati de bu değişiklikleri göstermiştir diyebiliriz.
? Kültürünüz adına neler yapıyorsunuz?
? Kültürümüzü yaşatmak bizim için de önemli. Bunun için daha ziyade dini geleneklerimizi sürdürmeye ve yaşatmaya çalışıyoruz.
? Museviler vakıf kurmak istiyor sanırım. Buna neden gerek duyuluyor?
? Evet böyle bir düşünce var. Bu kadar önemli eserlerin bir vakıf çatısı altında bulunması, bakım, restorasyon ve koruma açısından ciddi yarar sağlayacaktır. İsteğimiz bu.

JAK  KAYA

İzmir 1938 doğumlu. Saint Joseph Ortaokulu, İzmir Atatürk Lisesi’nden sonra İTÜ İnşaat Fakültesi’ni bitirerek yüksek inşaat mühendisi oldu. Fransızca, İngilizce, İspanyolca bilen Jak Kaya evli, bir oğlu, bir kızı ve dört kız torunu var. 2004’ten bu yana İzmir Musevi Cemaati Yönetim Kurulu Başkanı.

Turistin ilgisini çekecek bir güzergah planlıyoruz

? İzmir’deki sinagogların restorasyonunu sağlayarak nasıl bir turizm rotası düşünüyorsunuz?
? Özellikle yan yana bulunan ve turistlerin ilgisini çekebilecek bir  güzergah planlıyoruz. 937 ve 927 sokaklarda, Prag şehrini model alarak bir alan yaratmak istiyoruz. Burası Agora’ya da yakın olduğundan, turistlere aynı zaman diliminde değişik tarihi mekanları gezme imkanı da verecektir.
? Buraların tapuları kimlere ait, herhangi bir problem var mı?
? Bu eski eserlerin yıllar öncesine giden biraz karmaşık tapu problemleri var. Çözümü yolunda çalışıyoruz.

1492’de İspanya’dan gelen yahudiler Ege’ye İzmir’e yerleşmiş

? İzmir’deki Musevi Cemaati kaç kişiden oluşuyor?
? Yaklaşık bin 500 kişi. Genç nüfus tahsil ve mesleki olanaklar nedeniyle İstanbul’a ve bazen yurtdışına gitmiş, oralarda yerleşmiş. Bu İzmirli Museviler’in azalmasına neden olmuş.
? İzmirli Museviler’in geçmişleri nerelere dayanıyor?
? Genellikle, 1492’den sonra İspanya’dan sürülen Museviler Osmanlı topraklarının çeşitli bölgelerine gelmiş. Ege Bölgesi’nde Tire, Turgutlu, Manisa, Akhisar, Milas’a yerleşmelerinden sonra zamanla, bölgenin merkezi İzmir’e göçmüş ve burada yerleşmişler.

İzmirli yahudiler tutucu değil, laik ve cumhuriyet değerlerine bağlı

? İzmir’deki çok kültürlülük hakkında neler söyleyeceksiniz?
? İzmir’in önemi, farklı kültürel ve hoşgörü ortamından ileri geliyor.
? İzmirliler’in diğer Musevi cemaatlerinden farklılıkları var mı?
? Kabul edersiniz ki, her ülkenin Musevi Cemaati birbirinden az veya çok farklılık gösterir. İzmir Cemaati, dini tutuculuk arzetmeyen, dinine bağlı, hoşgörülü, aynı zamanda her Türk vatandaşı gibi, cumhuriyetin değerlerine, laik ve demokratik düzene bağlı bir cemaattir.