40 yaÅŸ üstü bale sanatçıları: Bizler bankamatik memuru olmadık

Bir kelebek zarifliğinde, insan vücudunun en güzel hallerini yansıtan bu mesleğin ömrü de bir kelebeğinki kadar kısa. Çocukken mesleğe başlayan sanatçılar maalesef 30 yaşlarından sonra daha geri rollerde oynuyor. 40 yaşından sonra ise genelde klasik baleye devam edemiyor.
Bu durumu değiştirmek isteyen sanatçılar, büyük bir yenilik gerçekleştirerek Devlet Opera ve Balesi’nin bünyesinde Birim Dans Tiyatrosu’nu kurdul ve 40 yaş üstü sanatçılara uygun eserler sahnelemeye başladı.
‘Biz bankamatik memurları değiliz’ diyen Ankara Birim Dans Tiyatrosu’nun Genel Sanat Yönetmeni İhsan Bengier ve yardımcısı Serhat Elat, Guguk Kuşu eserinin koreografisini İzmirli sanatçılarla yapmak ve sahneye koymak üzere İzmir’e geldi. İzmir Birim Dans Tiyatrosu Yönetmeni Nursel Şekercioğlu ve yardımcısı Meltem Yorulmaz ise İzmirli bale sanatçılarının bu proyeyle sahneye çıkacağı için büyük heyecan duyduğunu anlattı.

Yeni bir dil yeni bir anlatım peşindeyiz

Eserleri neye göre seçiyorsunuz?
Serhat E: Eserleri hep İhsan Bengier ile koyduk. Artık oyunlarımızda konuşmalar ve diyaloglar da var. O nedenle bazen tiyatro sanatçılarını da kullanıyoruz. Klasik balede konuşma olmaz. Ama bizde hem dans, hem şarkı, hem konuşma, her şey var. Yeni bir dil ve yeni bir anlatım peşindeyiz.
Sizler önceden tüm bale sanatçılarının hayalleri olan klasik eserleri oynamış olduğunuzdan şimdi oyun seçerken daha rahat hissediyor musunuz?
Serhat E: Birim Dans Tiyatrosu’nu kurarken Türk bestecilerini desteklemek, Türk eserleri öne çıkarmak gibi kurallar koyduk. Evrensele ulaşmak için kendi kültürümüzden yola çıkıyoruz. Biz yaptığımıza dans tiyatrosu diyoruz ama aslında bu yeni bir kavram, yeni bir sanat dili. Aynı zamanda eğitmeniz. Gençleri eğitiyoruz, bu projeyle örnek de oluyoruz.

Çocuklukta başlıyoruz, başka meslek bilmiyoruz

Sanatçılar bu projeyi nasıl karşıladı?
Nursel Ş: Biz çocukluktan itibaren çok yoğun bale eğitimi alıyoruz. Yani baleden başka şey bilmiyoruz. Dolayısıyla 40 gibi aslında daha genç bir yaşta ne yapacağımızı bilemiyoruz.
İhsan B: Bale maden işçileri ile bir tutulur, aynı zorlukta olduğu düşünülür. Biz alkışa alışığız ve olmadığında özleriz. Bu projeyle 40 yaşımızdan sonra da alkışlanıyoruz. İzmirli bale sanatçısı arkadaşlarımız da bize sürpriz yaptı, yeni bir Birim Tiyatrosu kurdular.
Bundan sonra neler yapmayı hedefliyorsunuz?
İhsan B: Birim Dans Tiyatroları’nın çoğalmasını istiyoruz. Farklı eserleri oynamak, tüm 40 yaş üstü sanatçı arkadaşlarımıza rol vermek ve yeni koreograflar yetiştirmek istiyoruz.

İzmir’de üç oyunumuzun biletleri tükendi

İzmir’de Birim Dans Tiyatrosu’-nun kurulması nasıl oldu?
Nursel Ş: Ben 22 yıllık bale sanatçısıyım. Ankara’da kurulan Birim Tiyatrosu’ndan sonra genel müdürlük bizim de kurmamızı istedi. Bütün arkadaşlarım dört elle sarıldı. Zaten daha hayatın içinden eserler sergiliyoruz. Sadece dans becerilerini değil, artistik birikimlerini de sergiliyorlar.
Ne zaman başlıyorsunuz?
Nursel Ş: 11 Aralık akşamı Elhamra Salonu’nda prömiyerimiz var. 13, 22 Aralık’ta da oynayıp, 19 Şubat’ta Muğla’ya turneye gideceğiz. İzmir’de biletlerimiz tükendi, sanıyorum başka temsillerimiz olur.

Rol alanların yaşı 45-55

Oyunlarda genç oyuncular kesinlikle rol alamıyor mu?
Nursel Ş: Onlar da oynuyor. Gençler bizlere bakarak tecrübelerimizden yararlanmaya çalışıyor. Bu onlar için de önemli bir fırsat.
Kaç sanatçı rol alıyor?
Nursel Ş: 38 sanatçı rol alıyor. Başrollerinde Dolun Doyuran, Koza İpek, Banı Dağcıoğlu, Olcay Tunçelli, Gamze Yıldırım, Süha Ulusoy ve İzmir Balesi’nin sanatçılarından oluşan güzel bir ekip.
Yaş ortalaması nedir?
Nursel Ş:  45 ile 55 arasında.

Biz de sistemi deÄŸiÅŸtiriyoruz

Bu projenin ilk oyunu için neden Guguk Kuşu’nu tercih ettiniz?
İhsan B: Guguk Kuşu çok önemli. Devlet Tiyatroları’nda ne zaman oynasa aktörleri hep ödül alır. Ama dünyada Guguk Kuşu’nun dans, bale gösterimi yapılmamıştı. Ankara’da dünya prömiyerini yapmıştık, şimdi İzmir’de oynuyoruz. Sisteme başkaldırıyı anlatan eser olduğundan da önemli. Bir anlamda  40 yaş üstü bale sanatçılarının  sistemi değiştirmeye yönelik bir uğraşı. Biz bankamatik memurları olmak istemiyoruz. Bize uygun eser konmazsa nasıl dans edebiliriz? İşte Birim ile ve bu eser ile biz de sistemi değiştiriyoruz.

Önce Ankara’da kuruldu şimdi İzmir’de devrede

Birim Dans Tiyatrosu nasıl ortaya çıktı?
İhsan B.: 5-6 yıl önce, ‘40 yaş ve üstü bale sanatçılarını ne yapacağız, onlar bankamatik memurları, kilolu dansçılar’ gibi polemikler başlamıştı. Bunun üzerine Ankara Devlet Opera Balesi’nde bir proje geliştirmeye karar verdik ve Guguk Kuşu ortaya çıktı.
Proje nasıl kurumsallaştı?
İhsan B.: Guguk Kuşu çok güzel tepkiler aldı. Ankara ve İstanbul’da sahnelendi. Bunun üzerine oluşumu kurumsallaştırmaya karar verdik. Şu anki genel müdürümüz Rengim Gökmen’in aracılığıyla 2 yıl önce Ankara’da Töre isimli eserle Devlet Opera Balesi’nin bünyesinde Birim Dans Tiyatrosu kurulmuş oldu. Şu anda Ankara’da Çakırcalı Efe oyununu sergiliyoruz.

Birikimleri çok ama eserler gençlere göre seçiliyor

40 yaşından sonra bale yapmak mümkün mü?
İhsan B.: Bale zor bir meslek. Dünyada 40 yaşından sonra klasik bale yapan insan sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Bu insanlar yıllarca eğitilmiş, sahnede büyük roller oynamış, aktörleşmiş. İşte biz bu önemli birikimin yok olmaması için de uğraş veriyoruz.
40 yaşından sonra bale sanatçıları mevcut eserlerde kendilerine rol bulamıyor mu?
Ä°hsan B.: Yıl boyunca sadece klasik bale eserleri sergileniyor. Bunlarda da doÄŸal olarak genç sanatçılar rol alıyor. Klasik bale eserlerinde ise 2-3 ihtiyar rolü, anne, dadı ya da kral-kraliçe rolü oluyor. Dolayısıyla gençken önemli eserlerde baÅŸroller oynayan 40 yaÅŸ üstü sanatçılar ya sahneye çıkamıyor, ya da arka planda az görünüyor.Â

65 yaşında dans eden bale sanatçılarımız var

Sizin yaptığınız çalışmalar klasik baleden farklı mı? Ya da bale farklı bir şekle mi giriyor?
İhsan B.: Şekil değiştirme değil ama biz artık belli bir yaşa gelmiş, olgunlaşmış bale sanatçılarımızı farklı bir yön ve bakış açısına yönlendirerek dansın değişik boyutlarına taşıyoruz. Artık kilo ya da yaş kaygısı olmaksızın oyunumuza konsantre oluyoruz.
Bale sanatçılarının yaşı ilerledikçe önceki yoğun çalışmalardan dolayı fiziki deformasyon kaçınılmaz mı oluyor?
Serhat E: Sporcularda olduğu gibi bale sanatçılarında da, yıllarca belli bir egzersiz rutinine alışan vücut, yaş ilerleyip bu rutin azalınca tepki veriyor. Yemenize dikkat etseniz bile deforme oluyor, şişiyor.
Sizin topluluğunuzda sahneye çıkan en yaşlı dans sanatçısı kaç yaşındaydı?
Serhat E: Ankara’da Gülay Arıoba, Neyran Fişek, İdris Aydın 65 yaşlarında sahnede dans ettiler ve emekli oldular.