106 yıllık efsane sanat gemisi Hulda bir yıl Çeşme’de

Dünyaca ünlü heykel sanatçımız İlhan Koman’ın İsveç’te yaşarken evi ve atölyesi olarak kullandığı 106 yaşındaki Hulda gemisi, bir ay önce Çeşme Marina’ya demirledi. İki yıl önce Stockholm’den yola çıkan gemi, Avrupa’da Türk koordinasyonlu ilk bilim projesi olan Hulda Festivali kapsamında, 9 ülkeye uğrayarak binlerce ziyaretçi ağırlamış. Bir yıl Çeşme’de konaklayacak bu efsane geminin hikayesini, İlhan Koman Vakfı Başkanı Prof. Ahmet Koman’dan dinledim.

Babam İlhan Koman Hulda’yı ev ve atölye olarak kullanmış

Hulda gemisi ne zaman ve hangi şartlarda inşa edildi?
-Gemi 1905’te İsveç’te yapılmış. İlk, yelkenli kargo gemisi olarak yapılmış motoru yok, sonra 1940 yıllarında motor takılıyor, kaptan köşkü, yüksek camekânlar yapılıyor. Babam vefat ettikten sonra kardeşim tekrar eski haline getirdi. Yani şu andaki hali orjinal dış görünüm, sadece içi biraz değişti. Bir de uzun yol için su geçirmez bölmeler yapıldı.
-Babanız ne zaman ve ne amaçla almış gemiyi?
1965’te aldılar. Ev arıyorlardı. Çünkü İsveç’te oturdukları kraliyet yazlık sarayındaki evi restore ettikten sonra ev sahibi kirayı artırmış onlar da bir arayışa girmişler.

Orada oldukça yaygın değil mi teknelerde yaşamak?
İsveç soğuk olduğu için Hollanda kadar yaygın değil. Ama yine de birçok kişi teknelerde yaşıyor.

Kardeşlerim burada büyüdü biri gemi yapımcısı oldu

Sizin nasıl anılarınız var bu teknede?
Ben, liseyi bitirdikten sonra 18 yaşımı teknede doldurmak üzere geldim. 2 – 3 ay kalıp kendi kamaramı yaptım, sonra taşındım. İsveç’e esas gelişim 1969’da üniversiteye başlamak içindi.
Teknenin işlevi ne zaman değişmeye başladı?
Son üç senede değişti aslında çünkü kardeşim yaşıyordu teknede hep. Kardeşlerim gemide büyüdü, tekne alındığında kardeşim Korhan daha doğmamıştı sonradan gemi yapımcısı oldu. O da üç çocuğunu yetiştirdi gemide. Fakat artık yorulmaya başladı gemide yaşamaktan. O sırada da biz vakıf için getirmek istiyorduk. Korhan da, ‘Devredelim” dedi. Henüz vakfa devrolmadı, aile vakfın kullanımına veriyor. Bunun üzerine çalışıyoruz.�

Festival, Avrupa’da bilim alanında Türk koordinasyonlu ilk proje

Hulda Festivali’nde neler yapıyorsunuz?
Hulda Festivali, Avrupa Toplum ve Bilim Projesi olarak gerçekleşti. İstanbul 2010 Avrupa kültür başkenti etkinliklerinin bir parçası olarak da destek aldık. Ama önemli olan Avrupa’da bilim alanında bir Türk grubunun koordinasyonunu yaptığı ilk proje olması. Bunu toplam 14 ortakla yaptık.
Üzerinize bir misyon yüklüyor mu bu bütün çalışmalar?
Tabii ama bir yandan da Avrupa projeleri çok vakit istiyor. Bu proje için 3 seneliğine Kültür Bakanlığı’nda görevlendirildim. Aynı zamanda üniversite de ders vermeme pek imkan yoktu.

İki yıl boyunca İsveç - Çeşme arasındaki limanları gezdi

İsveç’ten Çeşme’ye gelirken nasıl bir yol izlediniz?
Stockholm’den başladık, Amsterdam’da De Levante Sanat Kurumu ve Amsterdam Teknoloji Müzesi’nin (NEMO) işbirliğiyle büyük bilim şenliği yaptık. Anvers’te büyük bir bilim müzesi olan Technopolis ile Bordo’da Kaprians Bilim Müzesi, Portekiz’de yine bilim ağırlıklı müzelerde, Barselona’da Denizcilik Müzesi ile ortaktık. Barselona’da 10 günde 7 bin 500 kişi ziyaret etti. Sonra planımız Napoli, Malta, Selanik’ti, ama Malta’da tarih değişikliği oldu, 1,5 ay kaldık. Fransa’ya dönüp tekrar Malta, Hırvatistan ve Korint Kanalı’ndan geçip Selanik ve en son İstanbul. Kışı İstanbul’da Haliç’te geçirdik ve sonra Çeşme.
Bütün bu yolculuk ne kadar sürdü?
Proje Mayıs 2008’de başladı. Dokuz ay tekne elden geçti. Yol  17 – 18 ay sürdü. Barselona’da kışı geçirdik ve mümkün olduğu kadar uzun aralar koyduk.

Kıyı köylerinde daha çok ilgi var

Geminin sürekli kaldığı bir liman var mı?
Gerek İstanbul’da, gerek İzmir’de çeşitli yerlerle görüşüyoruz ama esas isteğimiz vakıf faaliyetleri için gezdirmek. Mesela birkaç sanatçıya residance gibi olsun, onları alıp 3 hafta kıyı köylerine gidelim, çocuklara ders verilsin. Önceden de böyle atölyeler yapmıştık, çok verimli oluyor. Zaten küçük kıyı köylerinde büyükşehirlerden daha fazla ilgi çekiyoruz.�
Çeşme Marina da ne kadar kalacaksınız, neler yapacaksınız?
9 Haziran’a kadar, bilim ve sanat sergimiz vardı. O dönem atölye çalışmalarımız da oldu. Bir yıl Çeşme Marina’da kalacağız ama sonrasında projelendirilmiş bir şey henüz yok. Belki Yunanlı ortaklarımızla bir şeyler yapacağız, Bodrum’dan bir sivil toplum grubunun daveti var. Maddi imkanlar oldukça katılırız diye düşünüyoruz.

Çocuklara bilimi ve sanatı sevdirmek için atölyeler düzenliyoruz

Neler yapıyorsunuz atölye çalışmalarında?
Atölyeler biraz sanat, biraz bilim içeriyor. Amaç, bilime ve sanata ilgi çekmek. Hele bu çalışmalar gemide olunca insanların ilgisini çekiyor. Ayrıca yol boyunca yaptığımız atölyelerden seçmeleri de sergiliyoruz.�
Peki çocuklar nasıl katılıyor?
Milli Eğitim Müdürlüğü ile çalışıyoruz. Mesela, Çeşme’de 10 okuldan 6,7 ve 8. sınıflardan 40’ar öğrenci 10 gün boyunca gezdi sergiyi. 20 öğrenci de atölye çalışması yaptı. Çocuklar gerçekten çok hoşlanıyor bu çalışmalardan..

Hulda ile klasik gemiler üzerine bir Avrupa projesi düşünüyoruz

Bundan sonra Hulda ile ilgili projeleriniz var mı?
Vakfın geleceği gemiden yana. Ama devamlı limanı olması gerekiyor. İstanbul olabilir ama biliyor musunuz, Karaburun da bir olasılık, şu an belirli birşey yok. Sanat, bilim merkezi gibi bir şey düşünülüyor ama Karaburun gibi bir yerde olursa başka, Haliç gibi bir yerde olursa  başka yönleri ağırlıklı olacak tabii. Klasik gemiler üzerine de bir Avrupa Projesi düşünülüyor..
Nasıl bir proje bu?
Geleneksel yelken yapmak ya da geleneksel şekillerde gemi yapmak gibi. Şimdi plastik veya başka malzemelerle yapılan tekneler var. Yani Hulda gibi gerçek ahşap malzeme kullanılmıyor. Lamine tekneler, kontrplak, kaplama gibi gittikçe kolaya gidiyor. Ama bu eski tekniklerin korunması denizcilik mirası açısından önemli.