‘Ya ben ya Bülent’ dedi ve kaybetti

CHP bu hafta sonu kritik bir kurultaya gidiyor. Kemal Kılıçdaroğlu ile Özgür Özel genel başkanlık için yarışacak.

Aslında CHP bir kurultaylar partisidir.

Tarihi boyunca bunun sayısız örneği var. Hürriyet, bu kritik kurultayların tanıklığını yapmış bir gazete.

Ulu Önder Atatürk’ün vefatının ardından, 26 Aralık 1938’de genel başkanlık koltuğuna oturan İsmet İnönü bu görevi 1972’ye kadar kesintisiz sürdürdü.1960’larda yıldızı parlayan Bülent Ecevit, CHP’de partinin genel sekreterliğini yürüttü. 12 Mart muhtırasının ardından başlayan tartışmalar nedeniyle 1971’de bu görevinden ayrıldı.

KURULTAY ÖNCESİ KALP KRİZİ

1972’ye gelindiğinde Genel Başkan İnönü ile parti yönetiminde çoğunluğu elinde bulunduran Bülent Ecevit taraftarları arasında gerilim gittikçe büyüdü. Mayıs’ın 5’inde olağanüstü kurultay toplanması kararlaştırıldı. Bu kurultayda genel başkanlık seçimi yoktu ama mevcut Parti Meclisi için güven oylaması yapılacaktı. Partinin geleceğini belirleyecek kritik bir kurultaydı.

O gün İsmet Paşa kurultaya gitmek için eşi Mevhibe Hanım ile birlikte evden çıkmak üzereyken birden kalp ağrısı hissetti. Özel doktoru Zafer Paykoç hemen Pembe Köşk’e geldi. Paşa kalp krizi geçiriyordu. O gün yapılacak kurultay ertelendi.

Hürriyet bu gelişmeyi o sabah hazırladığı yıldırım baskı ile duyurdu. İsmet Paşa’nın hasta yatağındaki Hüseyin Ezer imzalı fotoğrafı yarım sayfa açılmıştı.

Yapılan tetkiklerde İnönü’nün birer saat ara ile üç kalp spazmı geçirdiği belirlendi.

Kalp krizlerine rağmen İnönü ertesi günkü kurultaya katılma kararı aldı.

‘SABRIMIN SONUNA GELDİM’

Salona eşi Mevhibe Hanım’ın elini tutarak giren İnönü büyük tezahüratla karşılandı. Alkış kesintisiz beş dakika sürdü. Özel doktoru Zafer Paykoç, Paşa’nın yanından ayrılmıyordu. Kurultay başkanlığına ‘Ecevitçilerin’ adayı Sırrı Atalay seçildi.

İnönü açılış konuşması için kürsüye geldi, Ecevit ile aralarında “ciddi ihtilaflar” olduğunu söyledi. “Parti içi meseleler, hem benim hem de Bülent’in birlikte görev almamızla hallolamaz” dedi. Paşa’nın sözleri çok sertti:

“Parti Meclisi’ni değiştireceksiniz, Merkez Yönetim Kurulu’nu değiştireceksiniz. CHP’nin geleceği tehlike içindedir. Parti Meclisi yerine aklı başında olanları seçeceksiniz.” Sözlerini de “Sonsuz bir sabrı olduğunu ve artık bunun sonuna geldiğini” söyleyerek bitirdi.

Hürriyet bu sözleri “İnönü, ‘Ecevit’le çalışamam’ dedi” başlığıyla manşete taşıdı.

Kurultayın ikinci gününde hem özel doktoru hem de Mevhibe Hanım, sinirlenmemesi için İnönü’yü sık sık uyarıyorlardı. Mevhibe Hanım, Paşa’nın yediği ve içtiğiyle bizzat ilgileniyor, doktoru sık sık kürsüdeki İnönü’nün yanına gidiyordu.

İnönü’nün restine rağmen kurultay delegeleri Ecevitçi Parti Meclisi’ne 498’e karşılık 709 güvenoyu verdi.

YENİLGİYİ İLK KEZ TATTIRAN ADAM

İsmet Paşa, partisinin kurultayında ilk kez kaybediyordu. Hürriyet’in haberinde Ecevit’ten şöyle söz ediliyordu:

“Garp cephesi komutanı, Lozan kahramanı, eski başbakan, eski cumhurbaşkanı, ana muhalefet lideri, dünyanın yaşayan en yaşlı politikacısı İnönü’ye kendi partisinde yenilgiyi ilk defa tattıran adam.”

İnönü hemen ertesi gün CHP Genel Başkanlığı’ndan istifa etti ve siyasetten çekildi.

CHP’nin 5. Olağanüstü Kurultayı bir hafta sonra, 14 Mayıs 1972’de toplandı. Özel kurultay olduğu için konuşma yapılmayacaktı, hemen seçime geçildi. Ecevit, ilk turda 826 oy alarak Atatürk ve İnönü’den sonra CHP’nin üçüncü genel başkanı oldu.

İsmet Paşa’nın 34 yıllık liderliğine son veren Ecevit, 1973 seçimlerinden CHP’yi birinci parti olarak çıkarmayı başardı. MSP ile koalisyon kurdu. 1977 seçimlerinde ise yüzde 41 ile CHP’ye tarihindeki en yüksek oyu kazandırdı. Ve 12 Eylül askeri darbesiyle CHP kapatılana kadar genel başkanlık görevini sürdürdü.

SOLDA İLK BİRLEŞME

12 Eylül sonrasında sol siyaset Halkçı Parti (HP) ve Sosyal Demokrasi Partisi’nde (SODEP) örgütlendi. Askeri yönetimin veto ettiği SODEP, 1983 seçimlerine katılamadı. Necdet Calp başkanlığındaki HP ise seçimle ana muhalefet koltuğuna oturdu. 1984’teki yerel seçimlerde ise büyük bir hezimet yaşadı. HP’nin 29 Haziran 1985’te toplanan kurultayında genel başkanlığı parti içi muhalefetin adayı Aydın Güven Gürkan kazandı.

Gürkan’ın konuşmasındaki, “HP bundan sonra sosyal demokratların ve demokratik solun birleşmesini kendine görev bilecektir” sözlerini dinleyenler arasında kurultaya davetli SODEP Genel Başkanı Erdal İnönü ve parti kurmayları da vardı.

Bu çağrının ardından görüşmeler hızlandı. 2 Kasım günü birleşme için toplanan HP kurultayına SODEP yöneticileri de katıldı. Bu kurultayda HP ismini Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) olarak değiştirdi.

Ertesi gün toplanan SODEP kurultayında partinin kapanması ve tüm mal varlığıyla SHP’ye katılması kararı alındı.

30 Mayıs 1986’da toplanan kurultayda Erdal İnönü Genel Başkanlık görevini Gürkan’dan devraldı. Bu kurultayda yaşanan liste savaşları politikadaki 2. İnönü dönemi için önemli mesajlar içeriyordu.

YARIN: İNÖNÜ-BAYKAL MÜCADELESİ