Özel okul öğretmenlerinin işe iade hakkı yok mu?

Geçerli neden olmadan işlerine son verildiğinde artık işe dönüş yapamayacaklar veya işe başlatmama (4-8 aylık ücretleri kadar) tazminatını ve boşta geçen süre ücretini (4 aya kadar ücret tutarında) alamayacaklar. Özel okul öğretmenlerinin işe iade talepleri artık kabul görmüyor.

Öncelikle hangi çalışanların hangi koşullarda işe iade davası açabileceğini ve dava sonuçlarından nasıl yararlanabileceğini kısaca özetleyelim...

İŞE İADE SÜRECİ

İşe iade davasında; mahkeme işverenin geçerli nedeni olup olmadığına bakıyor. Çalışan lehine sonuçlandığında, çalışan ya işine geri dönebiliyor veya -işveren işe iade almak istemiyorsa- çalışana iki kalem ödeme (işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti) yapılması gerekiyor. Uygulamada çoğunlukla işverenler; davayı kazanan çalışanını işe geri başlatmak yerine, işe başlatmama tazminatını ve boşta geçen süre ücretini ödemeyi tercih ediyor. İşe başlatmama tazminatı; dört ila sekiz aylık ücreti tutarında ödeniyor. (Bu tazminattan Gelir Vergisi de kesilmiyor.) ‘Boşta geçen süre ücreti’ ise (en fazla) dört aylık brüt ücret tutarında ödeniyor. (Üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılıyor.)

Bir çalışanın işten çıkarıldıktan sonra mahkemeye gidip işe iade davası açabilmesi, tüm işyerleri için söz konusu olamıyor. En az 30 çalışanı olan işyerlerinde çalışanlar için bu hak geçerli. (İş Kanunu Md. 18) Ayrıca çalışanın işyerinde altı aydan fazla çalışmış olması da gerekiyor. Bu iki koşul mevcut olduğunda; çalışanın işten çıkarıldıktan sonra bir ay içinde önce arabulucuya gitmesi gerekiyor. Arabulucudan üç hafta içinde karar çıkması gerekiyor. Anlaşma çıkmadığı durumda son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde mahkemeye gidilerek işe iade davası açılabiliyor.

İŞE İADE HAKKI NEDEN YOK?

İşe iade sürecini özetledikten sonra şimdi özel okul öğretmenlerinin işe iade haklarının neden kaybolduğuna bakalım... Özel okul öğretmenleri de diğer çalışanlar gibi İş Yasası’na göre işverenleriyle (okul yönetimi ile) sözleşme yapıyorlar. Her ne kadar; özel okul öğretmenleri belirli süreli (en az 1 yıllık) sözleşmeyle çalışsa da ve belirli süreli sözleşmeler için işe iade hakkı doğmasa da, her yıl yenilenen sözleşmeleri olan öğretmenlere yargıdan işe iade kararı çıkıyordu. (Yenilenen iş sözleşmelerinin asgari süreli, belirsiz süreli olarak kabul edilmesinden...)

Ancak özel okul öğretmenlerine işe iade kararı verilmiyor artık. Nitekim öğretim kurumunda 16 yıldır sosyal bilgiler öğretmeni olarak görevli bir çalışan için Yargıtay 9. Hukuk Dairesi “işe iade davası açılabilmesi yönünden iş sözleşmesinin kanun gereği belirli süreli olması sebebiyle İş Yasası’nın 18. maddesindeki yasal şartları taşımadığı anlaşıldığından, İlk Derece Mahkemesi’nin işe iade kararının bozulmasına” şeklinde karar vermiş. (3.4.2018 Tarih, E. 2017/23639, K. 2018/7371 )

Yargıtay bu kararı verirken, İçtihatları Birleştirme Genel Kurulu kararını gerekçe gösteriyor. İlgili kararda konu “5580 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında çalışanların iş sözleşmelerinin üst üste yenilense dahi yasadan kaynaklandığı ve belirli süreli iş sözleşmesi olması özelliğini koruduğu, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanların iş güvencesi hükümlerinden yararlanamayacaklarına” şeklinde açıklanıyor. (23.02.2018 Tarih, E. 2017/1, K. 2018/2)