Hangi çalışanlar vergi iadesi alacak?

Vergi iadesi için gerekli üç ana koşulu söyleyelim önce.

1) Çalışanın 27 Mart 2018’den önce işten ayrılmış olması,

2) Çalışanın karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale yoluyla işten ayrılmış olması (İstifa veya işten çıkarma yoluyla işten ayrılmamış olması.)

3) Çalışana iş kaybı tazminatı, iş sonu tazminatı, iş güvencesi tazminatı gibi çeşitli adlar altında ödeme yapılmış olması gerekiyor.

Ayrıca bu hakedişler üzerinden hesaplanan gelir vergisinin hesaplanıp ödenmiş olması da gerekiyor. (30.1.2019’da Resmi Gazete’ de yayımlanan 7162 sayılı kanunla, Gelir Vergisi Kanunu’na-GVK- eklenen Geçici Md. 89)

27 Mart 2018 tarihinden önce ikale sözleşmesi yoluyla işten ayrılma gerçekleşmiş olsa da, bu sırada çalışana “normal ücret, ihbar tazminatı, izin parası” gibi ödemeler üzerinden kesilmiş olan vergilerin iadesi ise söz konusu değil.

Ayrıca vergi iadesinin alınabilmesi için dava açılmaması, açılmış davalardan vazgeçilmesi koşulu da bulunuyor.

Peki, 27 Mart 2018 tarihinden sonra hesaplamalar nasıl yapılacak? Yeni durumda artık; çalışan ve işveren ikale sözleşmesi ile yollarını ayırdığında ‘kıdem tazminatı tavanına kadar tutar için’ vergi hesaplanmıyor. Tavanı aşan miktar için vergi hesaplanıyor. (27.3.2018 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanan 7103 sayılı yasa md.5 )

Örnekleyelim... 5 bin lira brüt ücreti olan ve 10 yıldır o işyerinde çalışan bir işçi için, işveren ve çalışan karşılıklı anlaşarak yollarını ayırmış olsun. Anlaşmaya göre; işveren, çalışanına kıdem tazminatına ilaveten 30 bin lira da iş kaybı tazminatı ödeyecek olsun. Çalışanın, tavanı aşmayan kıdem tazminatı tutarı için zaten gelir vergisi hesaplanmaz. Dolayısıyla bu çalışanın her bir çalışma yılı için, bir aylık ücreti kadar (10 yıl x 5 bin lira= 50 bin lira) hesaplanacak kıdem tazminatı üzerinden gelir vergisi kesilmeyecek, 50 bin lira net olarak ödenecek.

İkale sözleşmesi kapsamında; toplam hesaplanan brüt tazminatın yalnızca (80.000-60.176=) 19.824 TL’lik kısmı için çalışanın maaşından gelir vergisi hesaplanacak-kesilecek, kalan tutar (80.000-19.824=) 60.176 TL ise vergi kesilmeden net olarak çalışana ödenecek. (2019’da, her bir yıl çalışma yılı için ödenebilecek güncel kıdem tazminatı tavanı: 6.017,60 TL olarak belirlendi. Dolayısıyla 10 yıllık vergisiz tazminat tutarı 60.176 TL)

Binde 7.59 oranında damga vergisi de, hesaplanacak tazminat için ayrıca dikkate alınmalı.

İKALENİN SEBEBİ

İkaleye üçüncü yol diyebiliriz. Çalışan istifa etmiyor, işveren de işten çıkarmıyor, karşılıklı anlaşılarak iş sözleşmesi sonlanıyor… Peki; çalışan işverenden gelen ikale teklifini neden tercih etsin? Çalışanın; ikale sözleşmesini imzalamasıyla, kıdem tazminatına ilaveten ‘makul yarar da’ sağlıyor olması lazım. Yukarıdaki örnekte de yer aldığı gibi; Yargıtay kararlarında da, “ikale sözleşmesini imzalayan çalışanın, kıdem tazminatına ilaveten makul yarar sağladığı durumda” ikale sözleşmesinin geçerliliği söz konusu olabilir.

İkale anlaşması yapılmadan işten çıkarma söz konusu olduğunda, (işverenin haklı nedeni de yoksa) çalışan işsizlik sigortası gibi önemli bir ödeneğe sahip olabilecek. Ayrıca iş güvencesi kapsamındaki (en az 30 işçi çalıştırılan) işyerlerinde çalışanlar için, işe iade hakkı da var. (İş Kanunu Md. 18) Makul yarar da bu yüzden aranıyor zaten… İkale yoluyla ayrılma olduğunda, çalışanın bu haklardan mahrum kalmasına karşılık makul yarar elde etmesi gerekiyor. (İkale talebinin işverenden değil çalışandan gelmesi durumunda makul yararı karşılayacak tutar da, tabiatıyla daha düşük hesaplanacaktır.)

Diğer yandan çalışan; ikale sözleşmesi olmadan işten çıkarıldığında, arabuluculuk ve (arabulucudan anlaşma çıkmadığı durumda) mahkeme gibi süreçlerin sonucunu beklemek zorunda kalıyor.

İkale de diğer bir önemli unsur da “işçinin iradesinin fesada uğratılmamış olması” yani baskı altında sözleşmenin imzalanmamış olması...

İkaleye ilişkin; gerek gelir vergisi mevzuatında yer alan düzenlemeler (yasa maddeleri ve tebliğ) gerek İş Yasası açısından örnek yargı kararları vergidoktoru.com.tr adresinden görülebilir.