2021 yılında uzayla ilgili önemli gelişmeler

Bugün sabaha karşı başarıyla fırlatılan Türksat 5A uydusundan sonra Türkiye'nin bir sonraki iletişim uydusu 5B'nin Haziran 2021'de fırlatılması bekleniyor. Bilindiği gibi Türksat 5A ve 5B uyduları bir süre önce yapılan anlaşma sonucunda SpaceX şirketi tarafından uzaya gönderildi. Bu, SpaceX'in 2021 yılında yaptığı ilk fırlatmaydı. Türkiye henüz iletişim uydularını kendi üretemiyor ve kendi uzaya gönderemiyor. Ancak Türkiye Uzay Ajansı'nın hazırlıklarını yaptığı kısa, orta ve uzun vadeli planlarda, dışa bağımlılığımızın ortadan kaldırılması yönünde stratejik adımlar yer aldığını biliyoruz. 

2020 yılında astreoidlerden ve kuyrukluyıldızlardan toplanan taş örneklerinin Dünya'ya ulaştığını izledik. Bu konudaki en kapsamlı projelerden biri de Mars'tan taş örneklerinin toplanıp Dünya'ya getirilmesi. Geçtiğimiz Temmuz ayının sonunda fırlatılan Perseverance uzay aracı, şimdiye kadarki Mars görevlerinde bir yenilik olarak Dünya'ya getirilmesi olası örnek taşları toplayacak. Araç, bu örnekleri paketleyerek bir yere yığacak. Henüz, bu örneklerin nasıl getirileceği bilinmiyor. Ancak Aralık ayında NASA ve ESA bu örneklerin Dünya'ya getirilmesi konusunda bir işbirliği anlaşması imzaladı. Perseverance uzay aracı 18 Şubat 2021'de Mars yüzeyine inecek. 

Yeni Uzay Teleskobumuz 

2017 yılından beri çeşitli nedenlerle ertelenen NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST)'nun Ekim 2021'de fırlatılması bekleniyor. JWST, halefi Hubble'ın yaklaşık 3 katı daha büyük bir aynaya sahip. 6.5 m çapındaki aynası ile evrenin derinliklerini, uzak galaksileri incelemek mümkün olacak. JWST'nin Hubble'dan bir diğer farkı ise daha çok kırmızıöte dalgaboyunda gözlem yapacak olması. Uzak galaksilerin veya evrenin ilk zamanlarının incelenebilmesi için, daha düşük enerji seviyelerinde gözlem yapılması gerekiyor. Kırmızıöte astronomi genel olarak daha soğuk gökcisimlerinin incelendiği bir alan olarak ifade edilebilir. 

Hubble'ın astronomiye yaptığı katkılar ve keşifler göz önüne alınınca, ondan daha büyük bir teleskoptan beklenti de artıyor. Astronomi dünyasının çok uzun zamandır beklediği JWST'nin fırlatılışı 2021'deki en önemli olaylardan biri olacak. JWST, Hubble gibi alçak Dünya yörüngesinde (LEO) bulunmayacak, kırmızıöte gözlemlerin kalitesini arttırmak için Güneş ışınlarının az ulaştığı, Dünya tarafından engellenerek, L2 (Lagrange) noktasına yerleştirilecek. L2 noktası, Dünya-Güneş sisteminin özel denge konumlarından biri; Dünya'nın Güneş'ten uzak diğer tarafında ve yaklaşık 1.5 milyon km uzaklıkta. 

Bir başka astronomi projesi ise NASA'nın IXPE X-ışın polarimetrik gözlemevi. SpaceX tarafından yörüngeye oturtulacak IXPE projesi birbirinin aynısı üç X-ışın teleskobu içerecek. Bu teleskoplar gökcisimlerinden gelen ışıktaki polarizasyonu araştıracaklar. Polarizasyon gözlemleri, gökcisimlerindeki manyetik alan şiddeti hakkında bilgi verirler. 

Bir Asteroidin Yörüngesini Değiştirmek

Yeni yıldaki ilginç uzay araçlarından biri de kuşkusuz DART. NASA'nın "Çift Asteroid Yön Değiştirme Testi" olarak adlandırdığı DART uzay aracı Temmuz 2021'de ABD'den fırlatılacak. DART'ın hedefi Didymos asteroidinin yörüngesini değiştirmek olacak. Didymos, 1996 yılında keşfedilmiş uydusu olan bir asteroid. Didymos'un boyutu yaklaşık 800 m, uydusu olan Dimorphos'un ise 160 m büyüklüğünde olduğu düşünülüyor. 

DART uzay aracı aslında, bilimkurgu filmlerin en çok başvurulan konularından biri olan Dünya'ya asteroid çarpması olasılığına karşı geliştirilmiş deneysel bir proje. Fırlatıldıktan yaklaşık bir yıl sonra, Ekim 2022'de asteroid sistemine ulaşması beklenen DART, Didymos'a bir intihar dalışı gerçekleştirecek. Yerden ve uzaydan yapılacak hassas gözlemlerle asteroidin yörüngesi yakından izlenecek. Çarpışmanın yörüngeyi etkileyip etkilemediği araştırılacak. Eğer DART başarılı olursa, bundan sonra Dünya'ya tehdit oluşturan bir çok cisim için bu yol izlenebilecek. 

Dünya'ya yakın ve potansiyel tehdit oluşturan asteroidlerden korunmanın diğer bir alternatifi patlayıcı temelli. Ancak bilim insanları, uzayda meydana gelecek böyle bir patlama ile asteroidin birçok parçaya ayrılacağını ve böylece tehditin olasılığının artacağını düşünüyorlar. Cismin yörüngesini değiştirmek, bir nevi yolundan saptırmak en sağlıklı çözüm gibi duruyor. DART projesindeki gelişmeler kamuoyu tarafından yakından takip edilecektir. 

Ay'a Temelli Dönüş İçin Hazırlıklar 

NASA'nın 2024'te yeniden Ay'a gitme hedefinin bir parçası olarak çeşitli deneme fırlatılışları ve testler 2021'de yapılmaya başlanacak. NASA'nın 2011'den beri geliştirmekte olduğu Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) ile Artemis I uzay aracı Ay'a gönderilecek. Uzay mekiğinin görevinin sonlanmasından beri, ilk defa NASA uzaya kendi geliştirdiği roketlerle uzay aracı gönderecek. 

Bununla birlikte, 2020 yılında yakından izlediğimiz ABD'li astronotların Uluslararası Uzay İstasyonu'na yeniden ABD topraklarından fırlatılışı, bu yıl Boeing ile devam edecek. 2020 yılında, deneme uçuşlarını ve testlerini başarıyla tamamlayan SpaceX'in Crew Dragon aracı uzay istasyonuna mürettebat götürmüştü. SpaceX'in NASA ile toplamda 6 uçuş için anlaşması var. Benzer bir anlaşmaya sahip Boeing şirketinin geliştirdiği Starliner uzay aracı mürettebatsız yapılan deneme uçuşunda başarısız olmuştu. Bu nedenle ertelenen süreç, Mart 2021'deki fırlatmalarla yeniden başlayacak. 

2021 yılında birbirinden heyecanlı birçok fırlatma ve konma gerçekleşecek. İlgili okuyucularımız gelişmeleri spaceflightnow.com adresinden; uyduların yörüngeleri veya bulunduğunuz yerden ne zaman görülebileceklerini heavens-above.com sitelerinden takip edebilirler.