İş dünyasının metaverse’ü fazlarla gelişecek…

Son dönemlerde devrimsel etkisini her alanda hissetmeye başladığımız metaverse’ün iş dünyasının geleceğinde de önemli yeri olacak. Metaverse’ün ihtiyaçlardan dolayı öne çıktığını savunan biri olarak, iş hayatında özellikle uzaktan ve hibrit çalışma deneyimlerinin metaverse ile daha verimli, üretken ve etkileşimli hale geleceğini düşünüyorum. Ayrıca, metaverse, şirketlerin, tüketicileri ve iş ortakları ile olan iletişim kurma şeklini de derinden değiştirme potansiyeline sahip. Önde gelen araştırma firmalarından Accenture tarafından gerçekleştirilen güncel bir araştırmaya katılanların 71%’i metaverse’ün iş dünyası için olumlu etkiye neden olacağını ve bu katılımcıların %42'si ise bu etkinin "yıkıcı" veya “dönüştürücü" olacağını düşünüyor… 

Harvard Business Review’de yayınlanan bir makalede de belirtildiği üzere metaverse, iş hayatında, sadece uzaktan çalışma ya da ekip çalışmalarının verimini artırmakla kalmayacak; yapay zekâ odaklı, yeni dijital iş arkadaşlarının ortaya çıkışı; oyunlaştırılmış kurgular aracılığıyla öğrenme ve beceri kazanımının hızlandırılması ve yeni girişimler ve iş modellerinin desteklenmesi gibi farklı odaklarda etkisini gösterecek… 

Metaverse uzaktan çalışmanın verimini ve etkileşimi artıracak

Uzaktan çalışmanın pek çok avantajı olduğu gibi, çalışanlar nezdinde pek çok stres kaynaklarının ortaya çıkmasına da neden oluyor. İngiltere’de gerçekleştirilen bir araştırma, uzaktan çalışanların neredeyse üçte birinin ev ve iş hayatını dengelemekte güçlük çektiğini ve dörtte birinden fazlasının mesai bittiğinde dahi işe devam ettiğini ortaya koydu. Metaverse’deki sanal ofisler, her gün sabah ofisinize gidip, mesai bitiminde iş arkadaşlarınıza veda etme hissi yaratarak, iş-özel hayat dengesini daha verimli hale getirebilir. 

Bununla birlikte, pandemi döneminde, çalışanların işe bağlılığını sağlamak birçok şirket için en büyük zorluk haline geldi. Görüntülü görüşmelerin 2 boyutlu ortamında aynı anda pek çok kişinin dikkatini sürekli olarak çekmenin oldukça güç olmasının yanında; bazı insanlar kameralarını açmaktan, bu tarz platformlarda katılımcı olmaktan hoşlanmıyorlar. Bu nedenle metaverse tabanlı 3 boyutlu platformlar kurumsal iş hayatı için önemli vaatleri barındırıyor.  

Orada olmak gibi; metaverse'de takım çalışması ve iş birliği

Yaklaşık iki yıl önce hurriyet.com.tr'deki ilk yazılarımda, iş hayatının ve eğitimin yeni normalini analiz ederken şu tespiti yapmıştım (o zaman metaverse terimi henüz yoktu tabii:)) - “Uzaktan çalışmanın ya da online eğitimlerin tam anlamıyla yüz yüze etkileşim seviyesine gelebilmesi bana göre ancak 5G altyapısı üzerinde sağlanacak sanal gerçeklik (virtual reality- VR) uygulamaları ile mümkün olacak. VR ile farklı mekanlarda olsalar bile, çalışanlar sanki aynı mekandaymış gibi gerçekçi deneyimler yaşayabilecek…” Geldiğimiz noktada metaverse dünyasında 3D avatarların desteği ile bu deneyime oldukça yaklaşmaktayız… Bill Gates de geçtiğimiz aylarda metaverse’ün çok kısa sürede iş hayatında önemli yer edineceğini savunmuş ve şu öngörüde bulunmuştu: “İki ya da üç yıl içerisinde 2 boyutlu kamera görüntülerinden, 3 boyutlu avatarlar ile sanal bir dünyada aynı ortamdaymış gibi hissettiren toplantılara geçiyor olacağız.”… 

Yeni işe başlayanları şirkete alıştırmada ve bağlılık kazandırmada da metaverse’ün önemli yeri olacak

Bu dönemde, yeni işe başlayan genç yeteneklerin çalıştıkları şirkete bağlılıklarını kalıcı kılmak hiç kolay değil. Oryantasyon süreçlerinde, işe yeni başlayanlara şirketi tanıtmak için birtakım belgeler göndermek ya da sadece çevrimiçi eğitimler düzenlemek, çok kısa süre sonra çalışanlarda konsantrasyon kaybına neden oluyor. Bunun yerine, şirketi keşfedebilecekleri interaktif stantlar, 3 boyutlu ofis ortamı ve eğitimlerin şirketin eğitim ya da konferans salonunu simüle eden bir alanda, direkt olarak şirketin yöneticilerini temsil eden avatarlar ile sağlandığı durumlarda şirkete ilgi ciddi oranda artabiliyor. 

Dijital yerliler olarak nitelendirilen Z jenerasyonunun iş hayatına girmekte olduğu günümüzde, metaverse deneyiminin oyunlaştırma öğelerini de barındırmasına dikkat etmek gerekiyor. Örneğin, ofis ve çalışma ortamını yeniden tasarlamak için yeni olanakları da düşünmek gerekiyor. Sanal bir ofis, şehir merkezinde sıkıcı, tek tip bir kurumsal ortam olmak zorunda değil; bunun yerine deniz kenarında, bir adada ya da başka bir gezegende olabilir… 

Metaverse, sanal çalışma dünyasına hareketlilik ve iş birliği getirmeyi vaat ediyor.

Şirketlerin ekip uyumunu, çalışan sağlığını ve iş birliğini geliştirmek için sürükleyici iş yerleri oluşturmak adına da metaverse’den beklentileri büyük. Anlık sohbetler ve beyin fırtınalarının inovasyonu tetiklediği iş dünyasında, pandemi sırasında bu tarz iletişimin büyük kısmı yok oldu. Metaverse’de bu etkileşimin, iş arkadaşlarınızın avatarlarını gerçek zamanlı olarak görmenize olanak tanıyarak, sanal ofislerde onlara rastladığınızda sohbet edecek şekilde kurgulanabilmesi inovasyon süreçleri açısından heyecan verici. Bunun yanında, çalışanların molaları sırasında, deşarj olabilecekleri rehberli meditasyon seansları veya egzersiz yapabilecekleri deneyimler metaverse’deki ofislerimizde yer alacak. Sanal ofisimizin kafesinden, yemek ya da kahve siparişini gerçekleştirerek, bunları fiziksel konumunuza istemek gibi özellikler de olacak. 

Dijital meslektaşlara merhaba

Son yıllarda, metin ve sesli konuşmaları anlayabilen ve doğal dilde sohbet edebilen konuşma tabanlı yapay zekâ sistemlerinde muazzam ilerleme görüldü. Bu tür algoritmalar artık bağlamı algılayabilen ve yorumlayabilen, duyguları gösterebilen, insani hareketler yapabilen ve kararlar alabilen dijital insanlara dönüşüyor. 

Bu durum şunu ifade ediyor: Metaverse’deki çalışma arkadaşlarımız gerçek dünyadaki meslektaşlarımızın avatarlarıyla sınırlı olmayacak. Son derece gerçekçi, yapay zekâ destekli, insan benzeri botlar olan bir dizi dijital meslektaşımız bize katılacak. Bu yapay zekâ destekli asistanlar, metaverse’de iş yükünün çoğunu üstlenecek ve teorik olarak insanların daha üretken, katma değerli görevlere odaklanmasını sağlayacak. 

Dijital çalışan teknolojisi, çalışanlar ve kuruluşlar için geniş fırsatlar sunuyor olacak. Dijital çalışanlar ölçeklenebilir bir şekilde aynı anda birden fazla yere konuşlandırılabilecek. İnsanlar da kendi avatarları dışında, dijital meslektaşlarını da tasarlama seçeneğine sahip olabilecek. 

Metaverse kurumsal eğitim süreçlerini de dönüştürüyor

Metaverse, yeni beceriler edinmek ve geliştirmek için gereken süreyi önemli ölçüde kısaltarak, eğitim ve beceri geliştirme süreçlerinde devrim yaratabilir. AI özellikli dijital koçlar, çalışanlara kariyer yollarında yardımcı olabilir. 

Beceri geliştirmeyi hızlandırmak için birçok sektörde sanal gerçeklik teknolojileri halihazırda kullanılıyor: Tıp öğrencilerini 3 boyutlu anatomi modelleriyle etkileşim yoluyla eğitmek; sağlık çalışanlarının birtakım hastalıkların etkilerini deneyimlemesine ve teşhis koymaya yardımcı olmak; teknisyenleri elektrikli araç bakımı konusunda eğitmek, polis ya da askerleri bir takım beklenmeyen olaylara yönelik hazırlamak bunlardan sadece birkaçı… 

Metaverse ekonomisinde yeni roller

İnternet sadece yeni çalışma biçimleri ortaya çıkarmakla kalmadı, aynı zamanda yepyeni bir dijital ekonominin de gelişimine ortam hazırladı. Yeni girişimler, yeni iş modelleri, yeni roller internetin gelişimi ile birlikte hayatımıza girmiş oldu. Önümüzdeki on yılda metaverse ile de benzer bir değişim olacak. İleriye baktığımızda, tıpkı bugün dijital-yerli şirketler hakkında konuştuğumuz gibi, büyük ihtimalle, tamamen sanal, 3 boyutlu dünya içinde tasarlanmış ve geliştirilmiş şirketler olan metaverse-yerli şirketlerin ortaya çıkışını göreceğiz. Ayrıca, metaverse çok sayıda yeni rol ve mesleğin gelişimini sağlayacak: Avatar tasarımcıları, farklı sanal dünyalar arasında hareketliliği kolaylaştırmak için "holoporting" seyahat acenteleri, metaverse dijital varlık yöneticileri, vb. 

Metaverse fazlarla hayatımıza girecek…

IT alanında önde gelen araştırma firmalarından Gartner’a göre, metaverse, birbiriyle örtüşen üç aşamada (gelişen, gelişmiş ve olgunlaşmış) hayatımıza girecek ve 2030'dan önce tam olarak olgunlaşamayacak. Teknolojide, pazarlarda, ürün ve hizmetlerdeki değişimler her aşamayı karakterize edecek. Bununla birlikte, firmaların metaverse tamamen olgunlaşana kadar harekete geçmek için beklemeden, şimdiden fırsatları analiz edip değerlendirmesi oldukça önemli. 

Gelişen Metaverse (Pre-metaverse)- Metaverse’ün ilk fazı

Şu anda, metaverse’ün oluşma sürecinde, “premetaverse” olarak adlandırılan çözümleri deneyimliyoruz. Bu süreçteki ana çözümler artırılmış ve sanal gerçeklik odaklı olarak ortaya çıkmakta ya da web platformlarında henüz oldukça basit sanal avatarlarımız ile konferanslara katılıp, sunum yapmayı ya da sanal ofislerimizde çalışmayı ve NFT’ler tasarlayıp talebi test etmekteyiz. Bu tarz pek çok çözümün ayrı ayrı metaverse örnekleri olarak sunulduğunu gözlemlemekteyiz. Ayrıca, sanal arsa, ev satışları, oyun platformlarının sosyal platformlar olarak sunulması ve perakendenin metaverse’e taşınma çabaları gibi, “taklit” uygulamaların metaverse odağında, acaba “balon mu” tartışmalarını ateşlediğini de söyleyebiliriz.  

Metaverse için gerekli olan ana yapı taşlarının çoğunun bugün hazır olmaması ve 2024 yılına kadar da sınırlı olması beklentisi sebebiyle, ilk fazda beklentileri doğru belirlemek oldukça önemli. Metaverse’ün gelişme fazında birtakım uygulamaları deneyimleyerek gereklilikleri ve ihtiyaçları daha iyi anlamak, gelişimi doğru planlamak adına kritik öneme sahip. Gelecekte öne çıkacak pek çok kullanım alanları bu fazda benimsenen ve tercih edilmeye başlanan kullanımlardan filizlenecek. Metaverse’ün kritik önemi, ayrı ve bağımsız olarak gelişen bir dizi teknoloji trendinin birbirleriyle etkileşime girerek yeni ve üst bir trendi oluşturmasında gizli. Ancak, metaverse deneyiminin doğru bir şekilde tasarlanması için, metaverse’ün yapı taşlarının ve metaverse’ü oluşturan teknolojilerin belli bir olgunluğa erişmesi gerekiyor… 

Gelişmiş Metaverse - Metaverse’ün ikinci fazı

2024 ve 2027 yılları arasında, metaverse’ün yapı taşı teknolojilerin gelişmesi, regülasyonların ve standartların oluşmaya başlaması ve uyumluluk ile birlikte, yepyeni fırsatlar ortaya çıkacak. Bu aşamada yapay zekâ desteği ile oldukça gerçekçi, gelişmiş avatarların 3D olarak oluşturulması; bu avatarlar ile özellikle iş, eğitim süreçlerinin uzaktan daha faydalı hale gelmesi; VR gözlüklerin gelişip, ucuzlayarak metaverse’e giriş biletinin geniş kitlelere sunulması ve metaverse’de kripto para üzerinden ticarete adapte olacağız. Bu aşamanın sonunda, uzamsal web için birlikte çalışabilirlik çerçeveleri ve protokolleri gibi metaverse altyapılarının netleşmesini beklemek mümkün. 

Olgun Metaverse - Metaverse’ün üçüncü fazı

2028'den itibaren, metaverse vizyonu ve potansiyeli hem kuruluşlar hem de bireysel kullanıcılar için çok daha net ve yönetimi çok daha kolay hale gelecek. Gelişmeler, 2. aşamada belli bir olgunluğa ulaşan ve deneyimlenmeye başlanan kullanım örnekleri ve uygulamaları üzerine inşa edilecek. 5G’nin yaygınlaşması, VR gözlük, lens ve özel giysilerin tüm tüketicilerin erişebileceği seviyeye ve kolaylığa gelmesi, metaverse’ler arası geçisin netleşmesi ve uyumluluğun sağlanması ve paylaşımlı uygulamalar ile birlikte gerçek anlamda metaverse deneyimi, bugün sosyal medyada harcadığımız zamanın yerini alıyor olacak. Paylaşımlı deneyimler ile bu fazda artık pek çok süreç de daha etkileşimli hale gelecek. 

İş hayatının metaverse’üne hazırlanırken, yeni teknolojileri özümseyerek altyapımızı geliştirmek, dijital stratejileri ve yol haritasını gözden geçirmek ve yeni iş modelleri üzerinde düşünmek bu süreçte daha da önem kazanacak. İçinde bulunduğumuz süreçte öncelik öğrenmek, keşfetmek ve metaverse için hazırlanmak olmalı…