Tüketici elektroniği atık sorunu oluşturuyor

Dünyada her yıl 50 milyon ton elektronik ve elektriksel atık üretiliyor. Bu israfın büyük bir kısmını ürünün eskidiği gerekçesiyle; telefonlar, bilgisayarlar, buzdolapları ve diğer elektronik eşyalar oluşturuyor. Bu cihazlar, onarılması çok zor veya pahalı olduğu için zamanla kullanılamaz hale gelmektedir.

Şirketler, kolay erişilebilir ve daha ucuz malzemeler kullanarak ve yaşlandıkça bilgisayar ve telefonlarda yazılım güncellemelerini kısıtlayarak maliyetlerini düşürüyorlar. Apple, Microsoft ve diğer elektrik ve elektronik firmaları da parça ve tamirlerini maliyetli hale getirerek ömrü kısa olan ürünleri satmaya devam ediyor.

Tamir hakkı yasasının getirildiği Kaliforniya'da, ailelerin elektronik parçaları değiştirmek yerine tamir edebilmek için yılda 330 dolar tasarruf edebileceği tahmin ediliyor. Tamir hakkı yasaları tüm dünyada, Avustralya'da, AB'de, Fransa'da, Birleşik Krallık'ta ve ABD'nin Massachusetts ve New York eyaletlerinde kabul edildi ve edilmeye devam ediliyor. Yakın zamanda yürürlüğe giren bu yasaların çoğu, çamaşır makineleri ve buzdolapları gibi ev tipi elektronik cihazları kapsıyor. Fransa’da uygulamada olan yasalar ise telefonlar ve dizüstü bilgisayarları da kapsıyor. Şimdiye kadar akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar üreticileri çevresel atık sorununa tepki vermek için çok az şey yaptı. Örneğin Apple, yıllar süren tüketici ve yasal baskıların ardından bir self servis tamir programı başlattı. Bu şekilde, tüketicilerin akıllı telefonlarını tamir etmelerine veya yükseltmelerine izin veren şirketler tarafından yapılan küçük ölçekli girişimlerin örnekleri var ancak bunların daha yaygın olarak oluşturulması gerekiyor.

Tamir hakkını daha erişilebilir kılmak ve daha fazla atık yığınını önlemek için teknoloji şirketleri çok daha fazlasını yapabilir.

* Tamirler daha hızlı olmalı

* Yedek parçalar daha ucuz olmalı

* Yedek parçalara erişim sınırlandırılmamalı

* Ürünler tamire uygun tasarlanmalı

* Tüketicilere daha fazla bilgi verilmeli

Şimdiye kadar bu söylediklerimiz güzel, ancak ne kadar uygulanıyor veya uygulanabilir seviyede? Teknoloji devlerinin gelir kalemlerinin büyük bir çoğunluğunu yeni ürün satışları oluşturuyor. Bu nedenle şirketler, ürünlerini belirli bir kullanım süresinden sonra atıl duruma geçirmek üzere tasarlıyorlar. Hatta yazılım desteklerinin sonlandırılmasının da ana nedenlerinden biri bu. Ancak gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler yeni yasalarla tüketicileri bu konuda koruma altına almaya çalışıyor. Böylelikle hızlı tüketimle birlikte ortaya çıkan elektronik atıkların ve tüketim maliyetlerinin önüne geçilmesi hedefleniyor. Türkiye’de de belirli yasalarla tüketiciler koruma altında olsa da onarım ve destek gibi konularda tıpkı diğer ülkelerde olduğu gibi daha keskin çözümlere ihtiyaç duyuyoruz.