Ayurveda'da beden tipine göre nasıl beslenmelisin?

DOSHA’NA GÖRE BESLEN

Ayurveda’ya göre her insanın doğuştan sahip olduğu baskın dosha'ları vardır. Bunlar vata, pitta ve kapha’dır. Bu dosha'lara göre de farklı beslenme şekilleri bulunmaktadır. Ayurveda beslenme sisteminde dosha'lara göre hangi besinlerin yenilmesi, hangi besinlerden uzak durulması gerektiğine dair belirleyici ilkeler olup, ona göre beslenme planı oluşturulmaktadır. Bu plan mevsimlere göre de değişiklik göstermektedir.

Unutmayalım birden fazla dosha’ya sahip olabilirsiniz hatta her iki dosha da sizde eşit dengede olabilir.

AYURVEDA’YA GÖRE TAT GRUPLARI…

 Ayurveda beslenme sisteminde dosha'ları etkileyen altı temel tat bulunmaktadır.

Bu tatlar;

tatlı (mahdura),

ekşi (amla),

tuzlu (lavana),

keskin-yakıcı (katu),

acı (tikta),

buruk (kaşaya)

Ayurveda’ya göre tat grupları besinin özelliklerine işaret etmektedir. Bu nedenle tat gruplarının dengesi çok önemlidir. Her tadın dosha üzerinde önemli bir etkisi olduğundan ya dosha’yı artırmakta veya azaltmaktadır.

Doğru beslenmenin sağlanması ve dosha dengesinin devam ettirebilmesi için her öğünde her tat grubundan birini mutlaka yemeğinizde bulundurmalısınız.

DOSHA’LARA GÖRE TATLARIN DENGESİ …

Vata: tatlı, ekşi, tuzlu

Pitta: tatlı, acı, buruk

Kapha: keskin-yakıcı, acı, buruk

DOSHA’NI NASIL DENGEDE TUTACAKSIN?

VATA TİPİ:  Bu beden tipine uygun kişiler enerjik, hareketli olduklarından bu dosha'lar genellikle zayıf ve dengesiz yapıda olup, sindirim sorunları, düzensiz iştah ve boşaltım, hazımsızlık, gaz ve şişkinlik gibi problemler yaşarlar. Bu yüzden sebzeleri ve meyveleri çiğ değil pişmiş olarak ve gün boyunca sıcak bitki çayları, çorba gibi sulu yiyecekleri tüketmelidirler. Vata'larda genellikle sonbahar-kış mevsimlerinde sindirim, boşaltım sistemlerinde düzensiz iştah, gaz, şişkinlik, kuruluk sıklıkla görülür. Bu yüzden vatalar sıcak, ağır ve nemli besinlerle ve tatlı, ekşi, tuzlu tatlar içeren besinlerle beslenmelidirler. Sıcak çorba, sulu yemekler, bulgur, pirinç gibi nemli tahıllar, havuç, pancar gibi kök sebzeler, maş fasulyesi gibi tahıllar,  süt ve süt ürünleri gibi besinlerle beslenmeleri sindirim sistemlerine iyi gelecektir.

 VATA’YI DENGELEYİCİ GIDALAR…

Süt Ürünleri: Sadeyağ, süzme peynir, süt kefiri, ekşi krema, yoğurt gibi süt ürünleri vata’yı yatıştırır. Süt kaynatılmış, ılık ve tek başına tüketilmeli, dondurma az tüketilmelidir.

Yağlar: Susam yağı, zeytinyağı, badem yağı, tereyağı vata’yı azaltır.

Tahıllar: Pirinç ve buğday, kinoa çok iyidir. Arpa, mısır, akdarı, karabuğday yulaf alımı azaltılmalıdır.

Bakliyatlar: Tofu ve maş fasulyesi, kırmızı mercimek hariç bütün baklagil tüketimini azaltılmalıdır. Bunlar vata’yı artırır.

Meyveler: Portakal, muz, avokado, üzüm, kiraz, şeftali, mürdüm eriği, kavun, böğürtlen, incir, ananas, mango gibi tatlı meyveleri tercih edilmeli, tüm kurutulmuş meyveler, elma, kızılcık gibi kuru hafif kekremsi meyvelerin tüketimi azaltılmalıdır.

Sebzeler: Kırmızı pancar, bamya, havuç, kuşkonmaz, yer elması, salatalık ve tatlı patates tüketilmeli, ancak çiğ değil pişmiş olarak tüketilmelidir. Filizlendirilmiş tohumlar, lahana, brokoli ve tüm çiğ sebzelerden kaçınmak gerekmektedir.

Kuruyemişler: Badem, fındık, fıstık, kaju, ceviz, Antep fıstığı, susam, dolmalık fıstık, kabak çekirdeği, ay çekirdeği tercih edilmeli, patlamış mısır tüketilmemelidir.

Baharatlar: Kakule, kimyon, zencefil, tarçın, tuz, karanfil, hardal tohumu ve az miktarda tüketilen karabiber uygundur. Kırmızı ve acı biber tüketimi azaltılmalıdır.

Tatlandırıcılar: Pekmez, bal, esmer şeker vata için iyidir. Beyaz şeker tüketimi azaltılmalıdır.

PİTTA TİPİ: Pitta tipi güçlü bir sindirime, açık bir iştaha ve çok miktarda besin tüketme arzusuna sahiptirler. Et ve süt ürünlerini en rahat hazmeden dosha grubudur. Pitta tipi iştahlı ve güçlü bir sindirime sahiptir. Aynı zamanda reflü, mide asitliği, hazımsızlık eğilimindedirler.  Bu yüzden pittalar sıcak, ağır, yağlı besinlerle ve tatlı, bitter, kekremsi tatlar içeren besinlerle beslenmelidirler. Sıcak çorba, sulu yemekler, bulgur, pirinç gibi nemli tahıllar, bitter yeşil yapraklı sebzeler, kereviz, sıcak baharatlı süt gibi yiyecekler tüketmelidirler.

PİTTA’YI  DENGELEYİCİ GIDALAR…

Süt Ürünleri: Süt, tereyağı, sadeyağ, soya sütü, lor pitta’nın yatıştırılmasını sağlar. Yoğurt, eski peynir, ekşi krema, ayrandan kaçınılmalıdır çünkü bunlardaki ekşi tat pitta’yı aşırılaştırmaktadır.

Yağlar: Tereyağı, sadeyağ, Hindistan cevizi yağı, zeytinyağı en iyi yağlardır. Pitta'lar susam yağı, badem yağı ve mısır yağı tüketimini azaltmalı çünkü bunlar pitta’yı artırırlar.

Tahıllar: Buğday, beyaz pirinç, arpa, yulaf tüketimi iyidir. Mısır, çavdar, akdarı, esmer pirinç tüketimi azaltılmalıdır.

Bakliyatlar: Sadece maş fasulyesi ve mercimek, bezelye tercih edilmelidir.

Meyveler: Üzüm, kiraz, kavun, avokado, Hindistan cevizi, nar, mango, tatlı portakal gibi tatlı meyveler tercih edilmeli, greyfurt, zeytin, Trabzon hurması, ham olgunlaşmamış muz tüketimi azaltılmalıdır.

Sebzeler: Kuşkonmaz, balkabağı, havuç, salatalık, lahana, patates, bamya, taze fasulye, yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, karnabahar, kereviz, kabak tüketilmelidir. Acı biber, turp, domates, kırmızı pancar, soğan, sarımsaktan uzak durulmalıdır.

Kuruyemişler: Kabak çekirdeği, ay çekirdeği tercih edilmeli, badem ceviz, fındık, kaju fıstığı tüketilmemelidir.

Baharatlar: Rezene, tarçın, kişniş, kakule uygundur. Az miktarda olmak şartıyla zencefil, kimyon, karabiber alınabilir. Şu baharatlar pitta’yı artırırlar: Karanfil, çemen, tuz. Acı biberden kaçınmak gerekir çünkü pitta’yı aşırılaştırır.

Tatlandırıcılar: Meyve şekeri, esmer şeker gibi tatlandırıcılar pitta için iyidir, ancak bal, pekmez fazla miktarda alınmamalıdır.

KAPHA TİPİ: Kapha beden tipindeki kişiler genellikle sindirimleri yavaştır, iştahsızdırlar, şişkinlik ve aşırı kilo eğilimlidirler. Bu yüzden metabolizmalarını hızlandırmak, vücuttan su atmak için baharat kullanımı ekstra önemlidir. Kapha tipi kişilerin sindirim sistemi genellikle yavaş çalışmaktadır. Bu yüzden aşırı kiloya ve şişkinliğe sahiptirler. Sıcak çorba, sulu sebze yemekleri, hafif tatlılar tüketmeleri gerekmektedir.

KAPHA’YI DENGELEYİCİ GIDALAR…

Süt Ürünleri: Süt ürünleri azaltılmalı, az yağlı süt tercih etmelidirler. Yoğurt, dondurma, tereyağı, peynir, kaymak gibi ürünlerden kaçınılmalıdır.

Yağlar: Mısır özü, zeytinyağı, kanola, ayçiçek, badem yağı kullanımı uygundur.

Tahıllar: Arpa, akdarı, mısır, çavdar, karabuğday kapha'lar için iyidir. Ancak buğday, yulaf, pirinç alımı azaltılmalıdır çünkü bunlar kapha’yı artırırlar.

Bakliyatlar: Kuru fasulye, sarı mercimek, kırmızı mercimek tüketilmesi uygunken soya fasulyesi ve tofu tüketiminden uzak durulmalıdır.

Meyveler: Elma, armut, Trabzon hurması, nar, gibi hafif kekremsi meyveler tüketilmelidir. Üzüm, ananas, incir, Bağdat hurması, avokado, Hindistan cevizi, kavun gibi çok tatlı ve ekşi meyveler azaltılmalıdır. Bunlar kapha’yı artır.

Sebzeler: Domates, salatalık, bamya, tatlı patates, yer elması ve kabak dışındaki tüm sebzeler uygundur.

Kuruyemişler: Fındık, fıstık, susam türü şeylerden uzak durulmalıdır.

Baharatlar: Tuz hariç hepsi uygundur.

Tatlandırıcılar: Kekremsi tada sahip olan bal, kapha’yı azaltması bakımından iyiyken buna karşın beyaz şeker, meyve şekeri, kapha’yı artırırlar.

Bundan sonraki yazımda sizlerle yapımı kolay çok lezzetli ayurvedik yemek tariflerini paylaşacağım.

O zamana kadar SAĞLICAKLA KALIN HOŞÇAKALIN…