'Stresten sanıyordum 24 saat ömrüm kaldığını söylediler' Crohn hastalığı Türkiye'de de günden güne artıyor! İşte merak edilenler...

Crohn hastalığı en basit şekilde; yemek borusu, mide, ince-kalın bağırsaklarda kalınlaşma ve ülserlere yol açan bir hastalık olarak tanımlanıyor. Genelde ince bağırsağın son kısmı veya kalın bağırsakta sorunlara neden olsa da ağızdan anüse kadar, tüm sindirim sistemini de etkileyebiliyor.

1932’de Gastroenterolog Dr. Burrill Bernard Crohn'un adını alan hastalığın dünyada görülme sıklığı artarken uzmanlara göre Türkiye’de de vakalar her geçen gün çoğalıyor.

İngiltere’de yaşayan, bir çocuk annesi 33 yaşındaki Victoria Danson, yıllardır bu hastalıkla mücadele edenlerden...

‘STRESTEN SANIYORDUM CROHN HASTALIĞI TEŞHİSİ KONUNCA ŞOK OLDUM’ 

Bir süredir yorgunluk ve karın ağrısı şikayetleri yaşayan Danson, yaşadıklarını strese bağlıyor ve pek üstünde durmuyordu. Ancak semptomlar ağırlaşınca hastaneye giden Danson, hayatının şokunu yaşadı. 

Doktorlar, Danson’a Crohn hastalığına yakalandığını, karnında ölümcül sepsise (kan zehirlenmesi) neden olan bir apse geliştiğini, durumunun kritik olduğunu ve yaşaması için 24 saati kaldığını söyledi.

Danson o an yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:

“Neler olup bittiğini anlayacak zamanım bile olmadı. Doktorlar teşhisi koyduklarında şok oldum. Söyledikleri çok korkunçtu. Tek bildiğim acı içinde olduğum ve bu acıdan kurtulmak için her şeyi yapabileceğimdi.”

33 yaşındaki Victoria Danson uzun süredir Crohn hastalığı ile mücadele ediyor / Çizimler: Harun Elibol

Danson acilen ameliyata alındı ve bağırsağının 45 santimetrelik kısmı alınarak yerine ileostomi torbası takıldı. (Bağırsak içerikleri karın cildine yapıştırılan bu torbaya boşalıyor.) 

“Doktorlara ileostomi torbası istemediğimi söylüyordum ama hayatta kalmak için tek seçeneğim buydu” diyen Danson, “Yaşamaya devam edeceğimi düşünmüyordum. Çocuğumun olması beni daha da çok korkutuyor ve tedirgin ediyordu. Ameliyatım iyi geçti ama her şey bitmedi” ifadelerini kullandı.

Bir süre sonra tekrar eden hastalık için yeniden cerrahi müdahale uygulanan Danson, “Yüksek lifli gıdalardan uzak durmak, yeşil çay içmek, takviye almak ve kafeinden kaçınmak semptomlarımı biraz olsun hafifletti ama yine de ameliyattan kurtulamadım. Artık bu hastalıkla yaşıyorum. Durumumu kabullenmek için çok uğraşmam gerekti. Kendimi bu hastalığa adadım, farkındalık yaratmaya çalışıyorum” ifadelerini kullandı.  

'KUZEY AMERİKA VE AVRUPA'DA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR’

Hastalığı Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Özdal Ersoy’a danıştığımızda, “Crohn, kronik bir inflamatuar bağırsak hastalığı... Fakat tüm sindirim yolunu etkileyebilir. Dünya genelinde oldukça yaygın. Yaygınlığı ülkeden ülkeye ve coğrafi bölgelere göre değişiklik gösterebilir. Hastalığın tam olarak nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi düzensizlikleri, çevresel faktör, sigara kullanımı ve kronik stresin ciddi rol oynadığı düşünülüyor” ifadelerini kullandı. 

Hastalığın sıklığının zaman içinde değişebileceğinin ve yeni tanılarla artış gösterebileceğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Ersoy, “Tahmini olarak her 100 bin kişide yılda yaklaşık 3-20 kişide görüldüğü bildiriliyor. Sayı az gibi gözükse de ciddiye alınması gerekir. Son verilere dayanarak, Crohn hastalığı sıklığı Kuzey Amerika ve Avrupa'da çok daha yaygın görülüyor. Yakın zamanda yaşanan Covid-19 pandemisi Crohn hastalığının görülme sıklığını yüzde 15 kadar artırdı” dedi.

Victoria Danson Crohn hastalığı teşhisi alınca hayatını şokunu yaşadı. Fakat mücadeleden bir an olsun vazgeçmedi. Şimdilerde hastalıkla ilgili farkındalık çalışmaları yürütüyor.

‘TÜRKİYE’DE 100 BİN HASTA OLDUĞU TAHMİN EDİLİYOR’

Ülkemizde hastalığın görülme sıklığını Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Yusuf Ziya Erzin’e sorduğumuzda, “Türkiye’de bu hastalığa sahip insanların net sayısı sağlıklı olarak bilinmemekle birlikte yaklaşık 100 bin hastanın olduğu tahmin ediliyor. Batılılaşma, Batı tipi yaşam ve beslenmenin etkisi ile hastalık sıklığının ülkemizde giderek arttığını söylemek mümkün” cevabını verdi.

Prof. Dr. Erzin, hastalığın ülkemizde gayet iyi bilindiğini ve tedavi edildiğini vurgulayarak, "Bundan 25 yıl önce ilk şikayetten tanıya kadar geçen süre ortalama yaklaşık 5 yılken endoskopi üniteleri ve modern radyoloji ünitelerinin ülkemizde yaygınlaşması ile birlikte artık bu süre 1 yıl civarına indi” ifadelerini kullandı.

‘ŞEHİR HASTALIĞI' OLARAK ANILIYORDU AMA ARTIK KIRSAL KESİMDE DE GÖRÜLME SIKLIĞI ARTMAYA BAŞLADI'

Dr. Öğr. Üyesi Özdal Ersoy da Türkiye’nin inflamatuvar bağırsak hastalıklarında Doğu ve Batı arasında geçiş konumunda olduğuna dikkat çekerek “Yakın zamanda ülkemizde yapılan çalışmalar gösterdi ki ‘şehir hastalığı’ olarak bilinen inflamatuar bağırsak hastalığı, artık kırsal kesimde de yaşam tarzlarının modernleşmesi nedeniyle artmaya başladı” ifadelerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Ersoy, şu bilgilerin altını çizdi:

“Ülkemizde son 20 yılda inflamatuvar bağırsak hastalıklarının sıklığı konusunda yapılmış yayınlardan edindiğimiz güncel bilgilere göre, endüstrileşmenin belirginleşmesi (özellikle de şehir merkezlerinde), beslenme alışkanlıklarının Akdeniz diyetinden ziyade Batı tipi; yağlı, çok baharatlı ve protein ağırlıklı beslenmeye kayması, yaşam tarzlarının Batılılaşma yönünde değişmesi ve stresin artması, mesleki seçimlerde değişikliklerin olması, hava kirliliğinin büyükşehirlerde yoğunlaşması hastalığın sayısında artış olduğunu gösteriyor.” 

HASTALIK DAHA ÇOK 15-35 YAŞ ARASINI HEDEF ALIYOR

Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği'nin sitesinde hastalıkla ilgili şu ilginç detay yer alıyor: “Crohn hastalığı herhangi bir yaşta görülebilir ancak hastaların büyük çoğunluğu ergenlik ve erken erişkinlik döneminde 15-35 yaş arasındadır.” 

Bu noktada şu iki sorunun cevabı oldukça önemli: Neden hastalık daha çok ergenlik döneminde görülüyor? 15-35 yaş aralığını nasıl açıklamak gerekiyor? 

Bu sorularıma Dr. Öğr. Üyesi Özdal Ersoy, “Ergenlik dönemi vücutta birçok hormonal değişikliğin gerçekleştiği bir dönem. Ayrıca ergenlik yaşam tarzının, kişisel seçimlerin de değiştiği bir dönem. 18’li yaşlardan sonra üniversite ya da yeni başlanan çalışma hayatlarının yaşamda yaptığı değişiklik ve stres, iş/okul sebepli evden ayrılma ya da evlilik sebepli yeni ev hayatlarının kurulması, beslenme alışkanlıklarının değişmesi kişinin bedensel fonksiyonlarını değiştirir. Stres düzeylerindeki çeşitli artışlar ve hormonların değişkenliğine bağlı olarak bağırsağın hassasiyeti, fonksiyonları ve sindirim enzimlerinin salgılanması olumsuz etkilenir” cevabını verdi.

Dr. Öğr. Üyesi Ersoy, şöyle devam etti:

“Bağırsaklar tarafından emilmeye başlanan besinlerde ve oranlarında değişmeler ortaya çıkar ve bu değişiklikler kişinin bağışıklık sistemi hücrelerini uyararak sindirim sisteminde ve özellikle de bağırsaklarda inflamasyonu tetikler. Bu inflamasyon bazen geçici olsa da, altta yatan sebepler devam ettikçe kronik hale gelerek inflamatuar bağırsak hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olur.” 

BELİRTİLERİ NELER?

Crohn hastalığının çoğunlukla ince bağırsakları tuttuğu için en önemli yakınmanın üç haftadan uzun süren ishal atakları olduğunun altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Özdal Ersoy, “Ancak unutulmamalıdır ki her Crohn hastasında ishal olmak zorunda değildir. İnflamasyona yüksek ateş de sıklıkla eklenir. Özellikle hastalığın alevlendiği dönemlerde yüksek ateş çoğunlukla ortaya çıkabilir. Bağırsak inflamasyonu sindirimi olumsuz etkilediği için kişide demir, vitamin ve mineral eksikliklerine yol açar ve kansızlık baş gösterebilir” dedi. 

Prof. Dr. Yusuf Ziya Erzin de “Karın ağrıları, makattan kan ve iltihap gelmesi, belli belirsiz ateş, eklem ağrıları ve eklem şişlikleri, bel ağrısı, ağızda sık yara çıkması gibi belirtiler Crohn hastalığı seyrinde görülebilir” ifadelerini kullandı.

'BEBEKLİK DÖNEMİNDE ALINAN YETERLİ ANNE SÜTÜ HASTALIĞIN ÖNLENMESİNDE ÇOK ETKİLİ'

Bazı uzmanlar hastalığa karşı anne sütünün çok önemli olduğunu savunuyor. Peki bu ne kadar doğru? 

Prof. Dr. Yusuf Ziya Erzin, “Yeterli anne sütü alınması bağırsakların bakteri yükünü olumlu etkilemede ve bağırsaklarımızda yaşayan kötü huylu mikropların sayıca sınırlanmasında çok önemli.  Anne sütü iyi huylu bakterilerin miktar ve çeşitliliğini artırarak her türlü hastalığa karşı koruyucu etki gösterir. Bu nedenle bebeklere ilk 6 ay tek gıda anne sütü verilmeli, 6 aydan sonra ek gıdalara başlansa da en az bir yıla tamamlanmalıdır” ifadelerini kullandı.
 
Hastalıktan korunmak için de önerilerde bulunan Prof. Dr. Erzin, “Stresten uzak durmalı, yeterli fizik egzersiz yapmalı, sigara ve tütün ürünlerinden uzak durmalı ve mutlaka doğal ürünlerle sağlıklı beslenip yeterli süre uyku uyumaya gayret etmeliyiz” dedi.

HASTALIĞIN TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELER?

“Hastalığın tedavisi şiddetine göre değişir” diyen Dr. Öğr. Üyesi Özdal Ersoy, “Hastalığın belirtilerini hafifletmek, alevlenmeleri kontrol altına almak ve remisyon dönemlerini uzatmak için birçok tedavi seçeneği mevcut” dedi. Ersoy, şu bilgileri paylaştı:

Bağırsaklarda tıkanıklık, kanama ya da fistül gibi ilaç tedavisine yanıt alınamadığında endoskopik ya da cerrahi tedaviler uygulanır. Her hastanın tedavisi ayrı şekilde şekillenebilir, kişinin sağlık durumuna göre tedavi kişiselleştirilebilir. Tedavi genellikle uzun sürelidir. Tedavi sürecinde düzenli doktor takibi ve iletişim, hastalığın yönetiminde önemlidir.

Crohn hastalığı tedavisinde kullanılan bazı yöntemler ise şunlardır:

1- İlaç tedavisi: Crohn hastalığı için farklı türde ilaçlar kullanılır. İltihabı azaltmaya yönelik immünosupresif (bağışıklık baskılayan) ilaçlar, inflamasyonu kontrol altına alan biyolojik ilaçlar ve bağışıklık sistemini düzenleyen kortikosteroid (kortizon) ilaçlar tedavide etkilidir.

2- Beslenme tedavisi: Bazı hastalarda özel bir diyet planı uygulanması, semptomların yönetimine yardımcı olabilir. Özellikle alevlenme dönemlerinde besin alımını sınırlamak veya belirli besinleri eklemek gerekebilir.