Sofralarımıza gelen sebze ve meyvelerde nikotin tehlikesi! Üreticilerin içtiği sigara evimize nasıl giriyor?

Sigaranın insan sağlığına olan büyük zararları herkesin malumu. Sigara 7 binden fazla zararlı madde içeriyor, bunların en tehlikelisi ise nikotin!

Nikotin, zaman içerisinde bağımlılığa neden oluyor. Bu bağımlılık zamanla kalp, damar ve akciğer rahatsızlıkları dışında hızlı yaşlanma gibi birçok sağlık sorununu ortaya çıkarıyor.

Fakat sigara sadece tüketen kişiye zarar vermiyor. Sigara içmeyenler de pasif içicilik dışında bazı ürünlere sinen duman ve nikotin nedeniyle etkileniyor. Hatta bunun çok çarpıcı bir örneği geçtiğimiz günlerde görüldü. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yapılan en son açıklamada üreticilerin sigara alışkanlığı nedeniyle gıda ürünlerine nikotin bulaştığı ortaya çıktı.

NİKOTİN GIDALARDA ‘KALINTI’ OLARAK BULUNDU

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın konuyla ilgili yazısında, bazı gıdaların doğal yapısında bulunan nikotin dışında, üretimden başlayarak gıdanın depolanması, taşınması ve satış yerlerinde sigara içilmesine bağlı olarak gıdada nikotin bulaşı oluştuğu bildirildi.

Sigaranın neden olduğu bulaşmanın analizlerde nikotin olarak tespit edildiği ifade edilen yazıda, bu durumun ‘iyi üretim’ ve ‘hijyen’ uygulamalarına da aykırılık teşkil ettiği ve ‘gıdada kalıntı’ olarak kabul edildiği kaydedildi.

Bakanlık, tarım ürünlerinin toplanması, taşınması, depolanması; gıda işletmelerindeki üretim, depolama, taşıma ile resmi denetim ve numune alım işlemlerinde sigara içilmemesini istedi.

Grafikler: Harun Elibol

SEBZE MEYVEDE BULUNAN NİKOTİN İLE SİGARADAKİNİN FARKI NE?

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu, nikotinin bazı bitkisel yiyeceklerin içinde doğal olarak bulunan bir madde olduğunu ama sigaradan bulaşanın farklı ve çok zararlı olduğunu söyledi. Prof. Dr. Emin, şöyle devam etti:

“Nikotin; sinir sistemi üzerine etki eden, özellikle duygu durumunu etkileyen, haz duygusunu tetikleyen ve dopamin maddesinin sinirlerde salınımını salgılayan bitkisel kökenli bir kimyasal bileşen. Bitkisel yiyeceklerin içinde doğal olarak bulunuyor. Domates, patlıcan, karnabahar ve maydanoz gibi birçok sebze ile meyvede düşük miktarlarda bulunur. Bu gıdaları tüketmeyle beraber doygunluk hissinin tetiklenmesini ve doymanın getirdiği mutluluğu sağlar. Bunlar sağlığı etkilemez. Sigaradaki nikotin ise içtiğiniz zaman mutlu olmanızı sağlayan, sinirinizi ve stresinizi azaltır. Buradaki nikotin miktarı ise aşırı fazladır ve sağlığa çok zararlıdır.”

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada 1,1 milyar kişinin sigara kullandığı, 15 yaş üstü bireylerde ise sigara içme oranının yüzde 21,9 olduğunun altı çiziliyor. Ayrıca sigara; her yıl dünya genelinde 8 milyon, Türkiye'de ise 80 bin kişinin ölümüne neden oluyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyada 1,1 milyar kişinin sigara kullandığı, 15 yaş üstü bireylerde ise sigara içme oranının yüzde 21,9 olduğunun altı çiziliyor. Ayrıca sigara; her yıl dünya genelinde 8 milyon, Türkiye'de ise 80 bin kişinin ölümüne neden oluyor.

KABUKSUZ MEVYE VE SEBZELERDE RİSK BÜYÜK

Gastroentoloji Uzmanı Prof. Dr. Vedat Göral, bulaş miktarını kabuklu-kabuksuz mevye ve sebzelerde farklılık gösterdiğine vurgu yaparak “Tarlada sigara içen kişi, elleriyle sebze veya meyve toplarsa, sigaradaki nikotin gıdalara bulaşabilir. Tarlada çalışan kişi sayısı birden fazla ise nikotin bulaşı daha da artar. Özellikle kabuksuz meyvelerde ve sebzelerde bulaşma daha fazladır. Kabuklu sebze ve meyvelerde ise nikotin bulaşma riski son derece azdır. Fakat hiç bulaş olmaz demek mümkün değil” ifadelerini kullandı.

NASIL TEHLİKELERE YOL AÇIYOR?

Tarlada ya da üretim merkezlerinde sigara tüketen kişilerin soframıza gelen sebze ve meyvelere dokunmasının sağlığımıza olan etkisini sorduğum Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmethan Turan ise “Sebze ve meyvelerde nikotin artığı havadaki oksijenle birleşip nikotine spesifik kanserojen bir madde oluşturuyor. Bu maddeleri yeteri kadar temizleme yapmadan tüketince zehirlenmeler olabilir. Ayrıca ciltte deri bozulmasından tutun da saç dökülmesine, çeşitli bağırsak hastalıklarından bazı bölgelerde oluşacak kanser türlerine kadar sorunlara neden olabilir” dedi. Ayrıca Dr. Turan, nikotin bulaşının gıda veya cansız maddelerin üzerinde günlerce kaldığının da altını çizdi.

Sigarayı bırakmanın sağlık açısından faydaları oldukça fazla. Örneğin sigarasız geçen bir yılın sonunda hem kalp hem de damar yapıları büyük oranda iyileşir. Beş yılın sonunda akciğer kanserine bağlı ölüm riski yarıya düşer. Ağız, boğaz ve yemek borusu gibi kanser riskleri azalır.

Sigarayı bırakmanın sağlık açısından faydaları oldukça fazla. Örneğin sigarasız geçen bir yılın sonunda hem kalp hem de damar yapıları büyük oranda iyileşir. Beş yılın sonunda akciğer kanserine bağlı ölüm riski yarıya düşer. Ağız, boğaz ve yemek borusu gibi kanser riskleri azalır.

‘ELDİVEN KULLANAN KİŞİLERDEN ALIŞVERİŞ YAPMAK GEREKİYOR’

Peki soframıza gelen sebze ve meyveleri yıkamak ya da sirkede bekletmek mi gerekiyor? Nasıl bir yol izlenmesi lazım?

Prof. Dr. Vedat Göral, “Kabuklu meyve ve sebzelerde, kabuğunu kesmek veya soymak yeterli. Çünkü gıdaya teması olmaz (Ceviz, fındık, fıstık, elma, portakal vb). Kabuksuz (veya kabuğuyla tüketilen) sebze ve meyvelerde ise (Marul, incir, üzüm, çilek vb) hasat yaparken, elleri, meyve ve sebzeyi yıkamak yeterli” dedi ve ekledi:

“Mümkünse eldiven kullanan kişilerden alışveriş yapmak lazım. Açık havada satılan sebze ve meyveleri tercih etmek, tüketmek, kullanmadan önce mutlaka yıkamak ve buzdolabına koymak gerekir. Tarlada, nakliyede ve depolamada satılan yerlerde de kesinlikle sigara içmemek gerekiyor.”

Dr. Mehmethan Turan da sebze ve meyvelerin iyi yıkanmasına dikkat çekerek şu detayların altını çizdi:

“Ürünleri temizleme aşamasına geçmeden önce yapmanız gereken ilk şey ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabunlayıp yıkamak. Sebzeleri öncelikle bir kabın içerisinde, soğuk duru suda bekletebilirsiniz. Ardından temiz suyun altında tüm sebze ve meyveleri, hafifçe ovarak yıkamalısınız. Bakteri, tarım ilacı ve nikotin gibi sağlığa zarar verebilecek maddeleri arındırmak için arıtılmış su da kullanabilirsiniz.” 

‘BALKONDA DAHİ İÇİLEN SİGARA ZARARLI'

Açık ürünler dışında bazı sebze ve meyveler ambalajlı satılıyor. Market önlerinde sigara tüketildiğini ve sigara içen insanların bu ürünlerle sıklıkla temas ettiğini düşünürsek ambalajlarda da nikotinin tutunduğundan bahsedebilir miyiz?

Bu soruma Dr. Mehmethan Turan “Ambajları ürünlerde ambalaj içine geçmesi zor. Fakat ambalaj üzerinde toksik kalıntılar bulunabilir. O yüzden ambalaj ile çok temas etmeden veya ambalaj temizliği yapıldıktan sonra gıda tüketilebilir” cevabını verdi.

Prof Dr Muhammed Emin Akkoyunlu ise şu detayı paylaştı:

“Nikotin, çok ciddi şekilde uçucu ve dağılma özelliğine sahip. Bu nedenle aynı ev içerisinde balkonda dahi olsa sigara içilmesi uygun değil. Yapılan bir çalışmada, standart bir basketbol sahasında potanın altında sigara yakıldığı zaman, diğer potanın altında duran insanın kanındaki nikotin miktarının arttığı gözlemlendi. Bu nedenle sigara içilen ortamda nikotin, ambalajların üzerinde çok kolaylıkla bulunur.”

Nikotin ile ilgili yapılan pek çok araştırmada, nikotininin yanması ve ısınmasıyla ortaya çıkan kanser yapıcı madde NNK ve NNN’nin tekstil ürünlerinde de kaldığı ortaya çıktı. Ayrıca ev içi hava kirliliği ölçümlerinde sigara dumanı içinde yer alan parçaların günlerce havada görüldüğü de kanıtlandı. Sigara içilen ortamda partiküllerin havada asılı kalma oranları ilk dört saat içinde başlıyor. Günlerce hatta yaklaşık bir ay boyunca ortamda kalabiliyor. Yine yapılan araştırmalarda yüzey alanlarının dezenfektanlarla silinmiş olmasının bile partikülleri tamamen yok etmediği ortaya çıktı. Hatta yere çökmüş olan partiküllerin daha konsantre olduğu saptandı.