Kabuğundan bile içine bulaşıyorsa, nasıl korkmadan meyve yiyeceğiz? 10 SORU 10 YANIT
Güncelleme Tarihi:
2 yıl önce ailesiyle birlikte nar yiyen 4 yaşındaki bir çocuk yaşamını yitirmişti. Birkaç gün önce ise bu vakanın adli tıp raporu ortaya çıktı. Rapora göre küçük kızın yediği nara sıkılan tarım ilacından zehirlenerek öldüğü tespit edildi. Kabuğunu soyarak tükettiğimiz meyvelerde bile böyle bir tehlike varsa ‘asıl vitamini kabuğunda’ diye soymadan tükettiğimiz meyveler ne kadar riskli? Artık kabuğuyla ısırarak elma armut yiyemeyecek miyiz?
6 KİŞİ ZEHİRLENDİ, BİR TEK KÜÇÜK KIZ HAYATINI KAYBETTİ
2 yıl önce, 6 kişilik Çakır ailesi akşam yemeğinden sonra yedikleri nardan sonra karın ağrısı ve baş dönmesi şikayeti ile hastaneye kaldırıldı. İlk belirlemelere göre, gıda zehirlenmesi şüphesiyle aile fertlerine serum tedavisi uygulandı ancak ailenin en küçük ferdi olan 4 yaşındaki Saliha’nın durumu kötüye gitmeye başladı. Küçük kız, başka hastaneye sevk edilirken 2 kez kalbi durdu, doktorların tüm müdahalesine rağmen maalesef yaşamını yitirdi.
Saliha'nın ölümüyle ilgili savcılık soruşturma başlattı. Soruşturma kapsamında jandarma ekipleri, ailenin yediği narlardan örnek aldı, örnekler incelenmek üzere Ankara Adli Tıp Kurumu'na gönderildi. 13 Eylül’de DHA’nın ulaştığı raporda Saliha'nın iddia edildiği gibi yediği nara sıkılan tarım ilacından öldüğü kesinleşti.
Yaşanan bu üzücü olayın ardından meyvelerdeki tarım ilaçları konusu gündem oldu ve akıllarda yüzlerce soru belirdi.
• Meyvenin kabuğundan bile içine bulaşan tarım ilaçları (pestisit) her meyve ve sebzenin üzerinde var mı?
• Yıkasak bile tehlike devam eder mi?
• Kabukları ile ısırarak meyve yemek riskli mi?
• Muz, kavun, karpuz gibi kabuklu meyvelerde de risk var mı?
• Biz nasıl güvenle meyve yiyeceğiz?
Konu ile ilgili özel bir üniversitenin Tıbbi Mikrobiyoloji ve Medikal Biyoteknoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tanıl Kocagöz, İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Aytaç Karadağ ve Çocuk doktoru Semra Akkuş ile konuştuk ve sorularımıza yanıt bulmaya çalıştık.
SABUN, TARIM İLAÇLARINI DAHA AKTİF HALE GETİRİR
Kabukları ile tüketilecek meyvelerin ya da tarım ilacının meyvenin içine temas etme ihtimali olan meyvelerin dışı sabunla yıkanmalı mı? Bunun da riskleri var mı?
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Sabundaki kimyasallar çözücü etkiyle sebze ve meyvedeki tarım ilaçlarını daha aktif hale getirip zehirlenmeyi artırır. Şunu unutmayın; sabun el için, su gıdalar içindir.
Muz, kavun, karpuz gibi meyvelerde de narda olduğu gibi aynı riskler mevcut mu? Meyvenin üzerindeki çatlaklardan içine zehir karışabilir mi?
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Muz, karpuz, kavun, mandalina, portakal gibi kalın kabuklu meyveler daha güvenilirdir. Kabuklarını soyarak tükettiğimiz için tarım ilacının en fazla biriktiği kabuklarını tüketmemiş oluyoruz.
Hürriyet.com.tr
AĞAÇTAN KOPARIP SİLEREK YEDİĞİMİZ GÜNLER GERİDE KALDI
Artık eskisi gibi meyveleri ısırarak yemek riskli mi? 'Asıl vitamini kabuğunda' diyerek soymadan yediğimiz meyvelerden zehirlenme ihtimalimiz var mı?
Prof. Dr. Tanıl Kocagöz: Meyvelerde tarım ilacı olup olmadığı ya da ne miktarda olduğunu kestirmek zordur. Meyvelerin ovalanarak yıkanması üzerlerinde varsa tarım ilacı miktarını önemli ölçüde azaltır. Bununla birlikte bahsi geçen olayda olduğu gibi bazı tarım ilaçlarının kabuktan içeriye sızdığı görülür. Böyle durumlarda yüzeyi yıkamakla tarım ilacı tamamen ortadan kalkmayabilir.
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Eskiden olduğu gibi ağaçtan koparıp silerek tüketeceğimiz bir meyve maalesef kabuğunda biriken kimyasallar nedeniyle hızla zehirlenmeye neden olabilir. Bu nedenle ancak çok iyi bir şekilde güvenilir yıkama yöntemlerini uyguladıktan sonra gönül rahatlığı ile tüketebiliriz.
Semra Akkuş Akman: Çocuklarımıza meyve ve sebzeleri mutlaka yıkayarak vermeli, yıkama işlemini bol su ile ovalayarak yapmak tarım ilaçlarının uzaklaştırılması için en önemli işlemdir. Sabun veya deterjanla yıkama başka bir kimyasalın meyve ve sebzeye ulaşması açısından önerilmez. Kabukları soyulabilen meyve sebzeleri çocuklarımıza kabuklarını soyarak yedirmek doğru bir uygulamadır.
NAR TANELERİNİ YIKASAK DA GEÇMEYEBİLİR
Tarım ilacı riskine karşı narın tanelerini de yıkamak gerekir mi?
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Narın kabuğu gıdaların içindeki ağır metalleri, tarım ilaçlarını temizlemek için kullanılır. Narın kabuğundaki bazı maddeler, temizlenmesi istenen gıda ürünü ile temas ettirilir ve nar kabuğu mıknatıs gibi ilacı içine çeker. Yani aslında nar kabuğu doğada da beklerken içine ağır metalleri biriktirebilir. Bu özelliğinden dolayı, narın kabuklarını kestikten sonra tanelerini ayıklayıp yıkamak ve soğuk su ile ovalamak etkili bir yöntemdir. Yine de içine nüfus etmiş bir tarım ilacı varsa maalesef nar tanelerini yıkasak dahi etkisi devam edebiliyor.
Bahsi geçen nardan zehirlenme olayında 6 kişi aynı nardan yiyor ama sadece 4 yaşındaki çocuk ölüyor? Çocukları neden daha fazla etkiliyor?
Semra Akkuş Akman: Tarım ilacı ile akut zehirlenme yaşayan kişi eğer çocuksa, vücut kitlesine göre daha fazla miktarda toksine maruz kalabilir. Bu nedenle tarım ilacına bağlı yaşanılan toplu zehirlenmelerde çocukların erişkinlere göre daha ağır tablo yaşama olasılığı yüksektir. Bu maddelerin yağda depolanıp tekrar tekrar salınması hayati tehdit oluşturabilir.
Tarım ilacı maruziyeti özellikle gelişme çağındaki çocuklarda başka hangi problemlere yol açabilir?
Semra Akkuş Akman: Tarım ilaçlarının vücutta birikerek kanserojen etki gösterebildiği ile ilgili çalışmalar var. Tarım ilaçlarının yoğun kullanıldığı bölgelerde çocuk lenfoma ve lösemi sıklığının arttığı bildirilmekte. Tarım ilaçları bağırsakta sağlıklı mikrobiyatayı bozarak bağışıklık sistemini kötü yönde etkileyebilir.
Meyve ve sebzeleri nasıl güvenle tüketebiliriz?
● Meyveleri ve sebzeleri tüketirken kabuklarını soymalıyız.
● Soğuk suda ovarak yıkamalıyız.
● Karbonatlı su: Önce karbonatlı suda bekletip, kimyasalları temizledikten sonra sirkeli suda bekletip mikropları yok etmeliyiz. Tam tersi şekilde önce sirkeli suda bekletirsek, sebze ve meyvedeki kimyasallar, pestisitler, ağır metaller asitten dolayı aktif hale gelip daha fazla zarar verir.
● Kaynatma: Gıdaları kaynatarak da kimyasallardan arındırabiliriz. Bir çalışmada kaynayan çileklerde pestisit kalıntıları 542.8-%92.9 oranında azaldığı saptandı.
● Haşlama: Başka bir yöntemde de sebze ve meyveler kaynatıldıktan sonra soğuk suya bırakıldığında şeftali hariç tüm sebze meyvelerin içindeki pestisit kalıntıları %50'den fazla azaldığı saptandı.
● Ozonlu suyla durulama
● Alkali iyonize suyla durulama
● Organik veya iyi tarım sertifikalı gıdaları tüketelim
● Yakın çevrede yetişen ürünleri tüketelim
Tarım ilacının sadece ağızdan değil, buhar yoluyla alınması cilde temas etmesi de ölüme neden olabilir mi?
Prof. Dr. Tanıl Kocagöz: Tarım ilacının buhar yolu ile alınması en tehlikeli yoldur. Tabii bunun olabilmesi için ilacın havaya püskürtüldüğü bir ortamda bulunmak gerekir. Cilde temas ile genelde ağız yolundan tarım ilacı almaya göre daha az etki gösterse de temas edilen ilaç miktarı yüksek ise ölüme kadar götüren zehirlenmeler ortaya çıkabilir.
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Tarım ilacında kullanılan pestisitler genelde arsenik, organik fosfat içerir. Bunlar son derece toksik maddeler olup; hem ağızdan yemekle, hem de ciltten temasla, hem de soluma yoluyla zehirlenmelere yol açabilir. Bu maddeler suda çözünmediği için böbreklerden atılamıyor ve vücudumuzda birikerek metabolizması hızlı olan kalp, beyin, karaciğer, böbrek, kas, kemik, bağırsak gibi iç organlarımızda birikiyor. Biriktiği organların çalışmasını bozarak, çoklu organ yetmezliğiyle ölüme sebebiyet verir.
Tarım ilacı zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?
Prof. Dr. Tanıl Kocagöz: Farklı kimyasal yapıda tarım ilaçları ile zehirlenmeler farklı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olmakla beraber ortak belirteler bulantı, kusma, deri döküntüsü, bilinç bulanıklığı, göz yaşarması ve tükürükte artış gözlemlenir.
Uzm. Dr. Aytaç Karadağ: Hafif düzeyde maruz kalındığında; baş ağrısı, yorgunluk, baş dönmesi, bulantı, kusma, mide sancısı, ishal, iştahsızlık, bulanık görme, terleme, tansiyon ve kalp atımında dengesizlikler
Orta düzeyde maruz kalındığında; dengesizlik, Kas seğirmeleri, idrar kaçırma, göz bebeklerinde küçülme, göğüste sıkışma, bağırsak hareketlerinde düzensizlik
Şiddetli maruz kalındığında; nöbet, bilinç bozukluğu, koma, ölüm
Kronik maruziyette ise; kısırlık, otizm, dikkat eksikliği hiperaktivite sendromu, depresyon, anksiyete, şizofreni, Alzheimer, Parkinson, otoimmun hastalıklar, KOAH, astım, kanser
Kimler daha çok risk altında?
● Küçük çocukların boşaltım ve detoks sistemleri tam gelişemediği için kimyasal maddelerle zehirlenmelere karşı daha hassastır.
● Hamileler
● Emziren anneler
● Yaşlılar
● Karaciğer, böbrek, kalp, akciğer hastaları