Edebiyat dünyasında Google Translate tartışması: Dil bilmeden çeviri olur mu?

Milan Kundera’nın biyografi kitabını Fransızca bilmeden Türkçeye çeviren Osman Akınhay, sosyal medyada tartışma konusu olan çevirisi için "İyi Fransızca bilmeden, Google Translate yardımıyla ve cümle cümle çalışarak sekiz ayda çevirdiğim, dokuz-on defa yeniden okuduğum, Halil Gökhan'ın editörlüğü ve Şükrü Argın'ın titiz okumasıyla eksikleri tamamladığımı düşündüğüm Milan Kundera biyografisi nihayet matbaaya gidiyor..." dedi.

NEDEN YAPTIĞINI UZUN UZUN İZAH ETTİ

Açıklamasının ardından eleştiri yağmuruna tutulan Akınhay, ikinci bir açıklama yaptı. Geçtiğimiz yıl kitabı çevirtmek için çevirmen aradıklarını ancak bulamadıklarını belirten Akınhay, başından geçenleri -özetle-şöyle anlattı:

İyi Fransızca bilmeden,Google Translate yardımıyla ve cümle cümle çalışarak sekiz ayda çevirdiğim, dokuz-on defa yeniden okuduğum,Halil Gökhan'ın editörlüğü ve Şükrü Argın'ın titiz okumasıyla eksikleri tamamladığımı düşündüğüm Milan Kundera biyografisi nihayet matbaaya gidiyor... pic.twitter.com/v8xn4mdxDa

— osmanakinhay (@osmanakinhay) April 27, 2022

-- Zaman geçtikçe kendi kendime şaka yapmaya başladım, "Oldu olacak Google Translate'den kendim çeviririm" diye... Dediğim gibi, ben Fransızca bilmiyorum, süre iyice azalınca şakam ciddiye bindi, "Neden olmasın" dedim ve Google Translate'i alıcı gözle inceledim.

-- Google Translate'in Fransızca-Türkçe uygulamasını pek başarılı bulmadım, ama Fransızca-İngilizce uygulaması oldukça tatminkardı; böylece French-English uygulaması üzerinden bir bölüm deneme yaptım. Fransızca editörüme ve güvendiğim iki kişiye okuttum, teşvik edici yorumlar almam üzerine Eylül ayı başında bu 'çeviriyi çalışma'ya karar verdim.

-- Söz konusu çeviri çalışmam benim açımdan (öncelikle yine kendime) bir 'challenge' (meydan okuma), bir tweette belirtildiği gibi alanımız açısından da 'experimental' (deneysel) bir girişimdir. 

-- Bu kitaba 8 ayımı verdim. Yine de doğruluğundan/yerindeliğinden emin olmadığım kelimeler/cümleler kaldı ve gerek tüm metni gerekse sarıya boyadığım bu eksik yerleri Fransızca editörüm Halil Gökhan İngilizceden çeviri yaparken, bilhassa non-fiction kitaplarda, kendimi 'tam evimde' hissettiğim metinlerde günde 15-20 sayfaya çıkmışlığım vardır... Hatalarım, yanlış yorumlarım varsa bunların gösterilmesi beni ancak sevindirir. Takdir, okurun.

Gözden Kaçmasın'Bu hastalık bende yoktur' demeyin! İşte dijital çağın yeni hastalıklarıHaberi görüntüle

ÇEVİRMENLERDEN FARKLI TEPKİLER

Akınhay’ın ikinci açıklaması da tartışmayı dindirmedi.

İşte hurriyet.com.tr'ye konuşan sektörün önde gelen isimlerinin görüşleri...

'ÇEVİRMENİN YETENEĞİ ÖNEMLİ'

Edebiyatçı ve Çevirmen Nedim Gürsel:

"Google günümüzde neredeyse devasa bir güce ulaştı. Ama unutulmamalıdır ki edebiyatın da kendine özgü bir gücü var. Oldukça iyi dil bilmeden özellikle yazınsal çevirinin nasıl yapılabileceğini hâlâ anlayabilmiş değilim. Bakın, geçtiğimiz günlerde ressam dostum Onay Akbaş bir sergi açtı. Ben de onun sergisine bir metin yazdım. Bu metnimi Google üzerinden çevirerek servis etmişler. Ortaya berbat bir şey çıkmış. İki sayfalık bir sunuş yazısını bile doğru düzgün çeviremeyen Google, 800 sayfalık kitabı nasıl çevirdiğine cidden bakmak gerekiyor. Konuşma dilinden farklı bir edebi metni çeviriyorsanız eğer burada işin içine çevirmenin yeteneğinin girmesi gerekiyor."

'ÖNCE OKUYUN SONRA ELEŞTİRİN'

Çevirmen Barış Yıldırım:

"Kitap çevirmenliği kaynak dilden çok hedef dille ilgili bir şeydir. “Google Translate yardımıyla” çevirmek “Google Translate ile” çevirmek değil, karıştırmayalım. Bugünün dünyasında sözlüğe bakmaktan farkı yok. Muhtemelen harika Fransızcası olan ama Türkçeye daha az hâkim ve daha az deneyimli bir çevirmenin muhtemel çevirisine göre kat kat iyi bir metin okuyacağız. Durumu şeffaflıkla ve açık yüreklilikle beyan ederek tartışmaya açan Osman Akınhay’ı kutlamak gerek. Dışarıdan bakan, kültürün ve sanatın zanaat yönünü göremiyor. İlgilendiği tüm alanları bilgi bombardımanıyla öğrenmiş biri olarak ben de bu konuda iyi sayılmam ama kendimi eğitiyorum. İyi piyano çalarken gitara başlayanın acemiliği, ilk çalgısı gitar olanın acemiliğine benzemez.

İnanılır gibi değil. Muhtemelen okudukları çevirilerin yüzde 90’ında bu bir tek kitaba harcanan emek yok ama kafadan etik uyduruyorlar. İlyada ve Odysseus çevirmenlerinden A. Kadir’in Yunanca bildiğini sanıyor olabilir bu arkadaşlar. Metni mümkün olduğunca aslına sadık bir içerik ve güzel bir dilsel biçimle hedef dilde sunan her çeviri etiktir. Kundera biyografisinin böyle olmadığını iddia edenler için harika bir kanıtlama fırsatı, Osman Akınhay'a çevirisini okuyun, eleştirin."

Gözden KaçmasınKayıp atın hikayesi... 3 yılda 12 milyar dolar bağışladı… Haberi görüntüle

"HEMŞİRENİN DOKTORLUK YAPMASI GİBİ"

Çevirmen ve yazar Çağla Miniç:

"Osman Akınhay sektörde bilinen, kendi kendini yetiştirmiş ve önemli eserleri olan bir çevirmen. Kitabın editi Halil Gökhan. Son okuması ise Şükrü Argın tarafından yapılmış. Editörün Fransızca bilmesi büyük bir avantaj. Kitabın çevirmen ve editör kadrosu güçlü olsa da insan “Neden?” diye düşünüyor. Neden? O dili bilmeden çevirisini yapmak bir hemşirenin doktorluk yapması gibi geliyor bana. Bunu deneyimli bir çevirmenin yapmış olması da hayli şaşırtıcı."

SAYIM ÇINAR: KABUL EDEMİYORUM

Hürriyet Gazetesi kitap yazarı Sayım Çınar:

"Çeviri dili diye bir şey var. Bu işin her şeyden farklı bir mantığı, sanatı bulunuyor. Açıkçası Google Translate yoluyla yayınlanmış böyle bir metni kabul edemiyorum. İşinde usta isimler varken çeviri için Google Translate'e başvurmak pek doğru bir şey değil. Alanında isim yapmış bir sürü usta Fransızca çevirmen varken bu işi bırakın da bilen kişiler yapsın. 

Teknoloji ilerledikçe bazı mesleklerin rafa kalkacağı söyleniyor ancak çevirmenlik sanatının bu kategoriye gireceğini düşünmüyorum. Çünkü bu meslek özel, kıymetli bir şey yapıyor. Resmen romanı tekrar yazmak gibi bir şey. Thomas Mann çevirmek çok zordur mesela. Onun Venedik'te Ölüm kitabının Behçet Necatigil çevirisi asla unutulmayacak bir sanattır. Çünkü Behçet Necatigil çok iyi bir şair ve yazardır. Çevirmen en az bir yazar kadar yetenekli ve işi biliyor olmak zorunda."

Gözden KaçmasınElon Musk'ın Twitter planını onu en iyi tanıyanlar anlattı: Bir toplantının ortasında bir tweet görüyordu ve...Haberi Görüntüle