Tartışma yaratan karar: İşveren çalışanını aşı olmaya zorlayabilir mi?
Güncelleme Tarihi:
Aşılanan sayısının her geçen gün arttığı son günlerde vaka sayıları da umut vermeye devam ediyor. Normalleşme adımlarıyla birlikte ise yeni bir tartışma alevlendi. İşveren çalışanlarını aşı olmaya zorlayabilir mi? Dünyada neler oluyor, Türkiye'deki mevzuat nasıl? Uzmanlar değerlendirdi...
Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi, tüm yaşantımızı değiştirdi. Pandemiden çıkışın anahtarı olarak görülen aşılar konusunda hala tedirgin olanlar bulunsa da, toplumun önemli bir kısmı ilk dozunu aldı. Normalleşme ile birlikte ofislere dönüşler de başladı. Tekrar yayılmayı önlemek ve yeni bir pandemi dalgası yaşamamak için aşı hayati önem taşıyor.
Hürriyet.com.trGeçtiğimiz günlerde büyük bir market zinciri ve özel bir bankanın aşı tutumu sosyal medyada gündeme geldi. Banka, aşı olmayan çalışanları binaya almayacağını belirtti. Bazı tepkiler üzerine söz konusu kararın diğer çalışanları korumayı amaçladığı ve ofiste aşı olan ve olmayanlar için ayrı bölümler yapılacağı açıklandı. Zincir market ise sosyal medyada ses getiren aşı kararına dair haberleri yalanladı.
AŞI OLMAYANA İŞ YOK!
Ancak dünyadan da benzer haberler gelmekte. ABD'li yatırım bankası Morgan Stanley, 1 Temmuz'a kadar aşı doğrulaması yapmayan personeli 12 Temmuz'dan itibaren ofise almayacaklarını duyurdu. Delta Havayolları ABD'de aşıyı zorunlu kılan ilk büyük şirket oldu. Şirket yeni işe alımlarda covid aşısı zorunluluğu getirdiğini duyurdu.
Öte yandan Rusya ise işveren ve aşı konusunda dikkat çeken bir karara imza atmaya hazırlanıyor. Aşı karşıtlığının önüne geçmek için, aşı olmayanların çalışmasını engelleyecek bir kanun üzerine çalışmalara başlandı. Bu kararın diğer ülkeler açısından da emsal olabileceği düşünülürken ülkemizde henüz salgın sebebiyle aşı olmayı zorunlu kılan bir yasa yok.
Peki Türkiye'de işverenler, çalışanları aşı olma konusunda zorlayabilir mi?
Biz de akılları kurcalayan aşı konusunun hukuki yönünü İş Hukuku Uzmanı Melih Bahtiyar, sağlık yönünü ise KTÜ Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Faruk Aydın ile konuştuk. Uzmanlar konuyu hurriyet.com.tr okurlarına özel değerlendirdi.
AŞISIZ ÇALIŞANLAR RİSK OLUŞTURABİLİR
Henüz pandeminin bitmediğini ve aşı olunsa dahi virüs alınabildiğini, bulaştırılabildiğini hatta hasta olunabildiğini söyleyen Prof. Dr. Faruk Aydın’a aşılanmayan çalışanların oluşturduğu riski sorduk.
“Aşı hasta olma olasılıklarını ve hastalığın şiddetini düşürüyor. Aşısız insanların ise riski devam ediyor. Pandemi bulaşıcı bir hastalık ve aşı olmayanların virüsü alması, bulaştırması daha yüksek bir ihtimal. Bu nedenle iş yerleri için aşısız insanlar risk oluşturabilir. Aşı olmayanların kalabalık ortamlarda, bulaş riskinin bulunduğu ortamlarda bulunmaması gerekir.”
Peki çalışanların tamamı aşılandıktan sonra maske çıkarmak riskli olur mu?
Sürekli aynı ortamı paylaşan ve aşıların tamamlamış insanlar maske konusunda daha rahat davranabileceğini belirten Aydın, yine de riskin sıfır olmadığı konusunda uyarıyor.
“Riskin ortadan kalkması için virüsün dünyayı terk etmiş olması gerekiyor. Aşılarla ancak risk minimalize edilebilir. Aşılanmamış kişilerin izole ortamlarda çalıştırılması risk bakımından doğru bir yaklaşımdır.”
İşverenin toplum sağlığı açısından çalışanının koronavirüs aşısı yaptırmasını isteyebileceğini ancak kabul etmeyenler için zorlama yapamayacağını söyleyen Melih Bahtiyar sorularımızı yanıtladı.
AŞI OLMAYANIN ÇALIŞMA KOŞULLARI DÜZENLENEBİLİR
Özel bir firma işçilerine aşı olmayanları şirkete almayacağına dair bir uyarıda bulundu. Ülkemizdeki hukuki düzenlemeler buna izin veriyor mu?
İşveren çalışanının koronavirüs aşısı yaptırmasını toplum sağlığı ve iş güvenliği bakımından isteyebilir. Koronavirüs aşısı yaptırmak istemeyen bir çalışana herhangi bir yaptırım söz konusu olamaz. Ancak ücreti ve çalışma saatlerinde herhangi bir değişiklik yapılmaması koşuluyla aşı olmayan işçinin çalışma koşulları uzaktan çalışma şeklinde düzenlenebilir.
İşveren aşı olmayan ve olan çalışanları arasında böyle bir ayrım yapabilir mi?
İşveren, eşit durumdaki işçileri arasında haklı veya objektif nedenler olmadan keyfi veya hukuken haklı görülemeyecek nedenlerle farklı davranamaz. Buradaki değerlendirmemize göre aşı olmayan işçinin işyerinde çalışan diğer çalışanların ve kendisinin sağlığını tehlikeye atacağını düşündüğümüzde aşı olmayan çalışanların uzaktan çalışmasına karar verilmesi ayrımcılık sayılmayacaktır. Ancak buna bağlı olarak ücret ve çalışma saatleri konuları gibi aşı ile ilgili olmayan farklılıklar gerçekleştirilemez.
İŞVEREN ÇALIŞANI AŞI OLMAYA ZORLAYAMAZ
İşveren, işe alacağı kişiler için koronavirüs aşısı şartı koyabilir mi?
İşveren işe alım sırasında koronavirüs aşısı yapmış bir çalışan adayını işe almak isteyebilir. Ancak bu koronavirüs aşısının zorla yaptırılabileceği anlamına gelmemektedir. Koronavirüs aşısı yaptırmak istemeyen bir çalışan adayı işveren tarafından bu aşamada tercih edilmeyebilir.
Koronavirüs aşısı olmayan çalışanların, diğer işçilerin sağlığını tehlikeye attığı gerekçesiyle iş akdine son verilebilir mi?
Aşının uygulanması yasal olarak zorunlu tutulmamışken işverenin çalışanın aşı yaptırmasını zorunlu tutması, aşı yaptırmayan çalışanının iş akdinin haklı feshedilmesi ağır bir yaptırımdır. Koronavirüs aşısı olmayan çalışanın iş akdinin işveren tarafından 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında haklı nedenle tazminatsız feshedilmesi hukuka aykırılık teşkil eder. Zira işverenin çalışanı aşı olmaya zorlama gibi bir hakkı bulunmamaktadır. Diğer yandan işveren işin yapıldığı yerde işin şartlarına göre bir değerlendirme yaparak aşının gerekli olduğunu düşünüyorsa ve çalışan aşı olmaya yanaşmıyorsa bu durumda çalışanın iş sözleşmesi ancak 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında geçerli nedenlerle feshedilebilir. Bu durumda da feshe bağlı tazminatların çalışana ödenmesi gerekecektir.
Şirketler işçilerine yaptırdığı özel sağlık sigortalarının kapsamlarını aşı olan ve olmayan çalışanların için farklılaştırabilir mi?
İş hukukunda işveren, eşit durumdaki işçileri arasında haklı veya objektif nedenler olmadan keyfi veya hukuken haklı görülemeyecek nedenlerle farklı davranamaz. Ancak burada çalışanın aşı olması, bilimsel veriler ışığında sağlık sigortasından yararlanma koşullarını direkt etkileyeceğinden, bu konuda aşı olan ve aşı olmayan çalışanların arasında sağlık sigortası kapsamında farklılaştırma yapılabilir.