DOĞAL ANTİDEPRESAN ÇEKİRDEK | Yerken geçici rahatlama hissi veriyor, çıtlama sesi stres attırıyor
Güncelleme Tarihi:
Başlayınca bir türlü bırakamıyoruz, karşımızda biri yese biz de katılmadan duramıyoruz. Peki depresyonun ilacı gibi görülen çekirdek bu etkisini neye borçlu? Uzmanlarla konuştuk...
Çekirdek yemek halk arasında "Stresin bir numaralı ilacı" diye nitelendirilir hep. Bilimsel araştırmalar da bunu doğruluyor.
Uzmanlar, "doğal antidepresan" olarak nitelendirdikleri çekirdek yemenin stres, anksiyete ve depresyonun azalmasına yardımcı olduğunu, anlık ve geçici bir rahatlama hissi yarattığını, kabuklardan gelen "çıt çıt" sesinin stres attırdığını söylüyor.
Peki, severek tükettiğimiz çekirdek, besin değerinin yanında ruhsal sağlığımız ve stresle başa çıkabilme düzeyimiz üzerinde nasıl bir etkiye sahip?
KAYGI DURUMLARINDA DÜZENLİ TÜKETİLMESİ TAVSİYE EDİLİYOR
7’den 70’e sevilerek tüketilen çekirdek hakkında, “Başlayınca bırakamıyorum, bağımlılık yapıyor. Çekirdekle kafa dağıtıyorum” gibi söylemlerin çok yaygın olduğunu söyleyen Psikolog Dilek Memnun, "Birtakım çalışmalarda çekirdeğin strese karşı etkili olduğu ve bu sebeple doğal bir tedavi seçeneği sunduğu görülüyor. Hatta kaygı ile mücadele eden kişilerin düzenli olarak çekirdek tüketmesi tavsiye ediliyor" ifadelerini kullandı.
Memnun, çekirdeğin depresif duygu durumuna iyi geldiği için ‘doğal bir antidepresan’ niteliğine sahip olduğunu da özellikle belirtti.
Fareler üzerinde yapılmış bir araştırmada, bağırsaktaki faydalı bakteriler üzerinden antidepresan etki incelendi. Bu araştırmada; ayçiçeği tohumlarında depresyondan koruma potansiyeli olan triptofan açısından oldukça zengin proteinler bulundu. Ayçiçeği tohumu bazlı beslenme sağlanmasıyla depresyon belirtilerinin azaldığı gözlendi.Kaynak: Fontiers in Nutrition, 2022
Memnun, ay çekirdeğinde bulunan triptofanın stres, anksiyete ve depresyonun azaltılmasında yardımcı bir rol oynadığını; kolinin ise hafızanın iyileştirilmesinde önemli bir fonksiyona sahip olduğunu sözlerine ekledi.
Ay çekirdeği ve kabak çekirdeği gibi besinlerin tüketiminin depresyon, unutkanlık ve panik atak düzeylerini azaltmaya yardımcı olduğunu belirten Memnun, stres düzeyini düşürmek için magnezyum açısından zengin besinlerin tüketilmesi gerektiğini, magnezyumun en iyi kaynağının ise yağlı tohumlar ve kuru baklagiller olduğunu belirtti.
Klinik Psikolog Ebru Özkurt Topçu da çekirdeğin depresyona iyi gelebilecek besinler arasında yer aldığını, çekirdeğin yüksek magnezyum seviyesiyle strese iyi geldiğini belirtti.
Topçu, "Araştırmalar ayçiçeğinin monoamin yani serotonin, noradrenalin, dopamin üretimini artırıcı etkisi ile antidepresanların sağladığı etkiyi sağladığını ortaya koyuyor. Ayçiçeği tohumu proteini, monoamin nörotransmitter üretimini teşvik ediciliği sayesinde oksidatif stresi önleyerek depresyonu önlüyor" dedi.
CNN Health Beslenme Editörü ve Diyetisyen Cynthia Sass, keten tohumu, kabak çekirdeği ve ay çekirdeğinin harika magnezyum kaynakları olduğunu vurguladı ve "Bu gıdaların tüketimi duyguları düzenlemeye yardımcı oluyor. Araştırmalar da magnezyumun depresyon, yorgunluk ve sinirlilik halini hafifletmeyi desteklediğin doğruluyor" ifadelerini kullandı.
Psikolog Dilek Memnun, ay çekirdeğinin içerdiği yüksek protein, vitamin, mineral ve antioksidan sebebiyle besleyici bir atıştırmalık olduğunu hatırlattı. Memnun, "E vitamini ve folat sayesinde sağlığa birçok yararı var. Özellikle de diğer daha az sağlıklı atıştırmalıklarla kıyaslarsak... Yapılan çalışmalarda ay çekirdeğinde bulunan yağın da kaliteli ve iyi kolesterolü artırabilen, kalp dostu yağ olarak ön plana çıkıyor" diye konuştu.
Memnun, birçok çalışmada çekirdeğin beyin fonksiyonlarını da güçlendirerek unutkanlığı giderdiğini, hafızayı güçlendirdiğini belirtti ve Alzheimer hastalığında yardımcı tedavi olarak tüketilebildiğini vurguladı.
Peki çekirdek çitlerken nasıl oluyor da dertlerimizden uzaklaşıp kafamızı dağıtıyoruz?
Topçu; kolay ulaşılabilirliği, yalnız başına yendiğinde de keyif vermesi, zihinsel olarak artan düşüncelerden uzaklaştıracak kadar paralize eden bir yeme şekli olmasıyla hafif-orta düzeyde depresyon durumlarında çekirdeğin öne çıktığını söyledi.
Çekirdek çitlemenin anlık ve geçici bir rahatlama hissi yarattığının altını çizen Topçu, depresyona neden olan asıl kaynakların fark edilmesinin, başa çıkma stratejilerinin güçlenmesinin bu sürecin en etkili çıkış yolu olduğunu sözlerine ekledi.
İnsan beyninin stresliyken daha fazla kaloriyi arzuladığını belirten Memnun ise bu gibi zamanlarda tüketim düzeyini artırıp göbek bölgesinin yağlanmasına sebebiyet vermektense, stresle savaşan gıdaların tüketilmesinin önemli olduğunu vurguladı.
Memnun, magnezyum içeren çekirdeğin ayrıca "metabolizmayı yavaşlatan stres hormonu" olarak bilinen kortizol salgılanmasını da etkileyerek kişilerin stres düzeyini düşürebileceğini ifade etti.
ÇITLAMA SESİ STRES ATTIRIYOR
Hiç sevmesek bile biri yanımızda çekirdek yerken biz de kendimize engel olamayıp "çitlemeye" başlıyoruz. Çekirdeğin neden böyle bir özelliği var? Sesi mi bizi cezbediyor?
Her şeyde olduğu gibi çekirdek çitlerken de "Azı karar çoğu zarar" mantığı ile hareket etmenin önemli olduğunu ve ölçünün kaçırılmaması gerektiğini vurgulayan Memnun, şöyle devam etti:
"Bireylerin sosyal ortamlarda bir araya gelip çekirdek çitlemeleri çok keyifli bir aktivitedir. Sosyal ortamlarda arkadaşlarla muhabbet ederken, film ya da dizi izlerken, bir durum üzerine düşünürken yaygın olarak tüketilen çekirdek, özellikle çıt çıt sesleriyle kişinin stres atmasına yardımcı olabilir. İçerdiği besin öğelerinin yanında özellikle sosyal ortamda dertleşmek ya da kafa dağıtmak amacıyla tüketilen çekirdek bireylerin stres, anksiyete ve depresyon düzeyleri üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir.”
Depresyon, insanın yaşamdan zevk aldığı şeylerden eskisi kadar keyif alamama, içe çekilme, mutsuzluk, enerjisizlik gibi durumların yaşandığı bir tablodur. İnsanın depresyondayken en öncelikli ilacı hareketlilik ve sosyal etkileşimdir. Keyif alınan aktivitelere ilgisizlik, geri çekilme arttıkça kişi içinde bulunduğu durumu sınırlı perspektifle değerlendirme ve daha olumsuz görme eğilimindedir. Bu olumsuz düşünceler yoğunlaştıkça karamsar, umutsuz, depresif ruh hali kaçınılmaz hale gelebilir.
Klinik Psikolog Ebru Özkurt TopçuZİHNİ TAKILI KALDIĞI DÜŞÜNCELERDEN UZAKLAŞTIRIYOR
Yemek yemenin rahatlatıcı ve haz odaklı bir aktivite olduğunu, depresif hissedildiğinde yeme eyleminin artması ve yedikçe keyif alma döngüsünün görüldüğünü hatırlatan Topçu, çekirdek çitlemenin de hem yemek yeme hazzıyla bağlantılı olduğundan insanlara iyi geldiğini hem de bedensel olarak koordinasyon gerektiren bir hareketlilik sağladığından zihinsel aktivasyonu azalttığını söyledi ve ekledi: “Beden hareketliliği arttıkça zihin takılı kaldığı düşüncelerden daha kolay uzaklaşabilir.”
Ayçekirdeği ruh halini düzenleyici ve kaygı önleyici etkileri olan iyi bir çinko kaynağı. Çalışmalar, düşük çinko seviyelerini artan kaygı duygularıyla ilişkilendiriyor.
VERDİĞİ HAZDAN VAZGEÇİP BIRAKAMIYORUZ
"Neden çekirdek yemeye başlayınca bırakamıyoruz?" diye de sorduğumuz Topçu şöyle konuştu:
"Çekirdeğin besin içeriğindeki faydalarına değinen araştırmalar, günde bir avuç tüketmenin yeterli olabileceğini vurguluyor. Fazla miktarda yemek rahatlatıcı haz veren etkiden kaynaklanıyor olabilir. Yemek yeme dürtüsünün getirisi olarak verdiği hazdan vazgeçememe veya stresi azaltan rahatlatıcı etkiden dolayı bırakamama olabiliyor."
İZLEMEK BİLE YETİYOR
Karşınızdaki birinin hareketini, eylemini izlerken taklit etme ve öğrenme sürecimizde görev yapan ayna nöronların aktive olduğunu söyleyen Topçu, çekirdek yiyen birilerini izlerken beyindeki ayna nöronların ateşlendiğini; empatiyi sağlayan bu nöronların gözlemlenen kişinin yaşadığı duyguyu hissederek benzer duyguların yaşanmasına yol açtığını belirtti ve ekledi:
“Canınız istemese de, tok olsanız da çekirdek yemek gibi uzun süreli bir hareketi izliyor olmak ayna nöronlar sayesinde iştahı ortaya çıkarabilir. Yeme isteği, aynı eylemi yapma ayna nöronlar aracılığıyla taklit etme davranışının ortaya çıkış sebebi biyolojik olarak böyle açıklanabilir.”