Covid ve grip bir arada! Flurona'dan korkmalı mıyız? | 10 SORU 10 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Flurona, ilk olarak 2 Ocak günü İsrailli yetkililerin yaptığı bir açıklamayla gündeme geldi. İki hamile kadının Covid ve grip testlerinin pozitif çıkması üzerine bu durum flurona olarak adlandırıldı ve bir anda herkes onu konuşmaya başladı. Son haftalarda influenza’nın da aşırı derecede artmış olması nedeniyle, bu durumun yaygınlaşması sağlık uzmanlarının en çok korktuğu senaryoların başında geliyor. Peki nedir bu flurona, kimler risk altında, ülkemizde görüldü mü?
Gün geçmiyor ki koronavirüsle ilgili yeni bir kavramla tanışmayalım. Spike proteini, varyant, T hücresi, Delta mı Omicron mu derken 2022 yılına da 'flurona' ile girdik.
Flurona İngilizce grip anlamına gelen 'flu' kelimesi ile 'korona'nın son iki hecesinin birleşiminden oluşan bir kelime. Aynı anda hem grip hem de koronavirüs testinin pozitif çıktığı durumlar flurona olarak adlandırılıyor.
Aslına bakılırsa ülkemizde de dünyada da doktorlar bir süredir böyle bir ihtimali endişeyle dile getiriyor, bunun sağlık sistemleri üzerindeki yükünün çok ağır olacağına vurgu yapıyordu. Hatta bu çifte enfeksiyonun yayılması olgusuna 'twindemic' (ikiz anlamına gelen 'twin' kelimesiyle 'pandemic' yani pandemi kelimelerinin birleşimi) adı veriliyordu.
Uzmanlar olası bir ikiz pandemi karşısında Covid aşılarının yanı sıra grip aşılarının da ihmal edilmemesi gerektiğini belirtiyordu. Delta varyantına karşı yüzde 70 daha hızlı bulaşan Omicron'un kısa süre içinde baskın varyant haline gelmesiyle, flurona vakaları da kayda geçmeye başladı.
Biz de flurona hakkında şu ana kadar bildiklerimizi sorular ve uzman cevapları ile özetlemeye çalıştık.
FLURONA YENİ BİR OLGU MU?
İsrail'de iki hamile kadının hem koronavirüs hem de influenza virüslerini taşıdığıyla ilgili haberlerin çıkmasının ardından bu durum flurona olarak adlandırıldı. Hatta İngiltere'nin tabloid gazetelerinden The Sun'da bu ikili enfeksiyon hali "çifte bela" olarak nitelendirildi.
Her ne kadar bu kelime yeni üretilmiş ve son zamanda popülerlik kazanmış olsa da, bir hastada aynı anda grip ve koronavirüs görülmesi yeni bir şey değil. Dolayısıyla flurona'nın yeni veya başlı başına bir hastalık olduğu da söylemez.
Üstelik İsrail'de görülen vakalar tek de değil. ABD, Brezilya, Filipinler, Macaristan, Meksika'da da flurona vakalarına rastlandı. Bunların bazıları 2021 yılında yani 'flurona' kelimesi ortaya atılmadan çok öne yaşanmıştı.
Örneğin The Atlantic'in bildirdiğine göre, neredeyse 2 yıl önce ABD'de böyle ikili enfeksiyon örneklerine rastlandı. Şubat 2020'de New York'ta hastaneye başvuran bir erkek, ağır öksürük ve ateş semptomları gösteriyordu. O günlerde henüz New York'ta bildirilmiş bir koronavirüs vakası yoktu. Hastanın influenza testleri pozitif çıktı. Daha sonra hastaya Covid testi de yapıldı. Haftalar sonra gelen sonuçlar, bu hastanın, ailesindeki üç kişiyle birlikte, her iki virüsü de kaptığını doğruladı.
Ankara Şehir Hastanesi Acil Tıp Kliniği Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Hakan Oğuztürk, “İsrail’de bildirilen olgu, İsrail için ilk olabilir ama dünyada ilk olgu olmadığını biliyoruz. Bugüne kadar influenza virüslerinin Covid-19 hastalarında birlikte görülme, yani aynı kişide görülmesi ile ilgili başka araştırmalar ve çalışmalar da yapılmış ve insanların bilgisine sunulmuştu. Bu yeni bir şey değil” dedi ve konuyla ilgili şu önemli bilgileri paylaştı:
“İsrail'deki sadece bunun başka bir örneği şeklinde değerlendirilmeli. Yoksa Çin'de ve diğer ülkelerde yapılan bazı çalışmalarda yine bu iki virüsün insanlarda aynı anda hastalık yaptığına dair veriler söz konusu. Hatta ‘koenfeksiyon’ dediğimiz bir durum bu. Bu koenfeksiyonun görülme oranının yüzde 12 ila 16 arasında değiştiği, ortalama yüzde 5 vakada iki virüsün birlikte görüldüğü çalışmalar söz konusu.”
FLURONA NERELERDE GÖRÜLDÜ?
Washington Post'a göre, yukarıda bahsettiğimiz hasta, ABD'de görülen tek flurona vakası değil. Örneğin 2021 Aralık ayının son haftasında Texas eyaletinin Houston şehrinden gelen haberde, bir gencin aynı anda hem koronavirüs hem de grip olduğu ve Noel'i yatak odasında karantinada geçirdiği bildirildi. Alec Zierlein isimli genç Covid aşısı olmuş ancak grip aşısı olmamıştı. Gence streptokokal boğaz enfeksiyonu testi de yapılmış ve negatif sonuç elde edilmişti. Zierlein iki enfeksiyonluydu ve belirtilerini "hafif bir soğuk algınlığı" olarak tarif ediyordu.
Covid ve grip teşhisinin konmasının ardından ABC News'e konuşan Zierlein, iki hastalığın "birbirinin üzerine yığılabileceğini" bilmediğini, gelecekte tedbir olarak grip aşısı da yaptıracağını söyledi.
ABC kanalının 5 Ocak tarihli haberinde de Güney Florida'nın bazı hastanelerinde tedavi görmekte olan çocukların her iki enfeksiyonu da taşıdığı belirtildi. Johns Hopkins Çocuk Hastanesi'nde pediatrik bulaşıcı hastalıklar uzmanı olarak görev yapan Dr. Juan Dumois, özellikle gençlerde birden fazla hastalığın aynı anda bulunmasına geçmişte de tanık olduğunu söyledi. Dumois, "Nadir örneklerde, aynı çocukta beş virüsün tespit edildiğini bile gördüm. Bunlar genelde anaokuluna ya da kreşe giden çocuklar oluyordu" diye konuştu ve ebeveynlere çocuklarını aşılatmalarını tavsiye etti.
Filipinler'den bir sağlık görevlisi de böyle ikili enfeksiyonların sıra dışı olmadığını söyledi. Ülkede yayın yapan ABS-CBN'e konuşan Edsel Salvana, ülkedeki ilk Covid kaynaklı ölümün, 2020'nin başlarında görülen bir çifte vakadan kaynaklandığını söyledi. Aynı zamanda Filipinler Koronavirüs Bilim Kurulu'nun üyelerinden olan Salvana, söz konusu hastanın bir Çin vatandaşı olduğunu, aynı anda hem Covid-19 hem influenza B virüsleri ile streptokok pnömoni bakterisi taşıdığını belirtti.
Çin sınırları dışındaki ilk Covid kaynaklı ölüm olarak kayıtlara geçen bu hastanın vaka raporunda, ateş, öksürük ve üşüme belirtileri gösterdiği yer alıyordu. Salvana, "Aynı anda iki patojene maruz kalmak talihsiz bir rastlantı" derken kamuoyuna grip ve pnömoniye karşı aşılanma çağrısı yaptı.
Son haftalarda Macaristan'da da en az iki flurona vakası tespit edildi. Macaristan'ın RTL televizyonunun 3 Ocak tarihli haberinde, İsrail'de olduğu üzere, burada da vakaların 30 yaş civarında olduğu belirtildi.
Şu an yazı yaşayan Brezilya'da da bir yandan Omicron kaynaklı vaka artışları bir yandan da mevsim bağlamında olağan dışı olarak değerlendirilen bir grip salgını yaşanıyor. Sağlık görevlileri üç eyalette altı flurona vakası görüldüğünü teyit etti. Rio de Janeiro Belediyesi Sağlık Bakanı Daniel Soranz, İspanya haber ajansı EFE'ye yaptığı açıklamada, 17 vakanın da inceleme altında olduğunu söyledi.
Vakalardan birinde 16 yaşındaki bir gencin vücudunda her iki virüsün de bulunduğu testlerle doğrulandı. Gencin annesi Brezilya medyasına yaptığı açıklamada, oğlunun hastalıkları hafif semptomlara atlattığını çünkü her iki virüse karşı da tam aşılanmış olduğunu söyledi.
NEDEN GEÇTİĞİMİZ YIL GRİP VAKALARINI DUYMAZKEN BU YIL BİRDEN PATLAMA YAŞADIK?
Geçen yıl dünyada ve ülkemizde Covid-19 pandemisi nedeniyle uygulanan kısıtlamalar ve bireysel önlemler, halk arasında ‘grip’ olarak bilinen ‘influenza’ virüsünün yayılmasını önlemiş ve neredeyse hastalığı hiç görmemiştik. Ancak bu yıl çoğu kısıtlamaların kalkmış olması ve bireysel önlemlerde ciddi azalmalar, influenza’nın yeniden toplum içinde yayılmasına neden oldu.
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Çağrı Büke, gribin her sene sonbahar ve kış aylarında özellikle daha yoğun olarak Kasım ile Mart ayı ortalarına kadar hastalığa neden olduğunu, aslında geçen sene de gribin görüldüğünü ama kontrol önlemlerine uyumun biraz daha fazla olması, daha sıkı uygulamaların ve kapanmaların yaşanması nedeniyle geçtiğimiz yıl dünyada daha az oranda görüldüğünü ifade etti.
ÜLKEMİZDE ŞU ANA KADAR FLURONA VAKASI GÖRÜLDÜ MÜ?
Büke, ülkemizde şu ana kadar ve bildiğimiz kadarıyla “Flurona” olarak tanımlanmış ya da raporlanmış bir vaka olmadığını belitti.
FLURONA BU YIL DAHA MI YAYGIN?
İsrail'de iki hamile kadındaki flurona vakalarının tespit edildiği Beilinson Hastanesi'nin jinekoloji bölüm başkanı Arnon Vizhnitser, kendilerine Omicron nedeniyle koronavirüs vakalarının da influenza A (halk arasındaki adıyla domuz gribi) vakalarının da artmakta olduğunu söyledi.
Washington Post'a konuşan Vizhnitser, gribin geçen sene nadir görüldüğünü, bu yıl muhtemelen sosyal mesafe ve karantina koşullarının gevşetilmesi sonucu, vakaların patlama yaptığını belirtti.
"Bu yıl geçen yıldan farklı. Şu an önümüzde başka bir mücadele var" diyen Vizhnitser ikili enfeksiyonların görülmeye devam etmesinin muhtemel olduğunu da sözlerine ekledi.
Uzmanlar bazı ülkelerin bu yıl gripten ağır darbe yiyeceğini, geçtiğimiz kış koronavirüsün yayılmasını önlemek için alınan sıkı önlemlerin "ikiz pandemi" senaryosunu da engellediğini belirtiyor.
Bu öngörü şimdiden birçok yerde doğrulandı. Örneğin ABD'de geçen kış Covid yükselişteyken grip tarihin en düşük seviyesinde seyretmişti. Bu sene ise grip vakalarında artış görülüyor. Avrupa'da grip sezonu yeni başladı ve bu yıl kaydedilen vaka sayısının geçen senenin çok üzerinde olması bekleniyor.
Vizhnitser, hamile kadınların ikisinde de aynı semptomlar olduğunu ve ateş düşürücü ilaçlarla tedavi edildiklerini söyledi. İki kadının da izolasyona alındığını belirten İsrailli doktor, doğum sonrası iki kadının da evlerine sağlıklı bebeklerle döndüğünü belirtti.
Vizhnitser'in aktardığına göre, kadınlardan sadece biri koronavirüse karşı aşılanmıştı. Bu kadın aynı zamanda hatırlatma dozu aşısını da olmuştu. Diğer hasta ise ne gribe ne de Covid'e karşı aşılanmıştı. Vizhnitser, Beilinson Hastanesi'nde, semptom gösteren hamile hastalara Covid ve grip testi yapılmasının standart uygulama olduğunu da sözlerine ekledi.
GRİP VE COVID'İ BİR ARADA GEÇİRMEK DAHA MI TEHLİKELİ?
Birçok ülkede Covid vakaları ve grip vakaları ayrı ayrı takip ediliyor ancak ikisini bir arada geçirenlere dair veriler çok kısıtlı. İkili enfeksiyonlara dair haberlerde görüşlerine yer verilen sağlık uzmanları ve doktorlar da, koronavirüs ve grip aşılarının ağır enfeksiyonlara karşı en iyi korunma sağlama yolu olduğunda birleşiyor.
Vizhnitser, hem Covid hem de grip için, "Eğer aşılıysanız hastalığı çok hafif geçiriyorsunuz" dedi ve ekledi: "Koronavirüse karşı aşılanmamış olan kadınlar çok hasta oldu."
Diğer yandan dünyanın her yanındaki teşhis ve tedavi yaklaşımları birbirinin aynısı olmadığından, bazı hastalara iki virüsün testinin birden uygulanmaması da söz konusu olabilir.
Prof. Dr. Çağrı Büke, türleri de yapıları da farklı olan bu iki virüsün aynı anda vücutta bulunması durumunda bile birleşerek yepyeni farklı bir virüs türüne dönüşme ihtimalinin olmadığını söyledi. “Yıllardan beri bilinen ve solunum yollarından bulaşarak üst ve alt solunum yollarında enfeksiyona neden olabilen çok sayıda mikroorganizma vardır. Bunlardan özellikle de sonbahar ve kış aylarında daha belirgin olmak üzere tonsillit, farenjit, sinüzit, larenjit, bronşit ve hatta pnömoni (zatürre) gibi solunum yolları enfeksiyonuna neden olabilen mikroorganizma türü çoğunlukla da virüslerdir. Bu tür enfeksiyon hastalığına neden olabilen virüslerden hem üst hem de alt solunum yollarında enfeksiyon etkeni 10’dan fazla sayıda virüs söz konusu olup bu virüslerin zaman zaman farklı iki tanesi aynı kişide enfeksiyona neden olabilir” sözleri ile Büke, durumun normal olduğunu dile getirdi.
Büke, hem grip hem de Covid-19 (flurona) olan kişilerin hastalığı daha ağır geçirip geçirmediklerine ilişkin elde net ve kesin verilerin olmadığını, ancak özellikle her iki enfeksiyon hastalığı için hastalığın daha ağır ve ölümcül seyir gösterme olasılığının riskli gruplarda yüksek olduğunu belirtti. “Özellikle 60 yaş ve üzerindeki kişiler ya da yaştan bağımsız altta yatan hipertansiyon, diyabet, organ nakli, kanser hastalığı, obezite, hamilelik, kronik akciğer hastalığı, kronik kalp hastalığı risk teşkil eder ve bunlardan herhangi birisinin varlığı bile hem grip hem de Covid-19 için ciddi sonuçlara neden olabilir” diyen Büke, her iki enfeksiyonun bir arada olmasının şikayetlerin artmasına ve hastalığın daha ağır geçirilmesine neden olabileceğini söyledi.
FLURONA'NIN SEMPTOMLARI NE? FLURONA'YI BELİRTİLERDEN ANLAYABİLMEMİZ MÜMKÜN MÜ?
Covid-19’da genel ve sık görülebilen belirtilerin yüksek ateş, halsizlik, kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, burun akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük, solunum sıkıntısı olduğu göz önüne alındığında bu yakınmaların aynısının gripte de görüldüğünü yineleyen Büke, flurona akla getirildiğinde bunu hastaların şikayetlerine bakarak ortaya koymanın mümkün olmadığını, kesin tanıyı ancak şikayetleri olan kişilerden alınacak solunum yolu örneklerinde mikrobiyolojik yöntemler kullanılarak etkenlerin saptanması ile koymanın mümkün olacağını belirtti.
Özetle söylemek gerekirse hem koronavirüs hem de influenza, solunum enfeksiyonları ve semptomları da benzer: Ateş, öksürük, yorgunluk, burun akıntısı, boğaz ağrısı, ishal, kas ve kemik ağrıları. Her iki enfeksiyon da öldürücü olabiliyor ancak her vakanın ağırlığı kişinin bağışıklık sistemine bağlı olarak değişiyor. Dünya Sağlık Örgütü, iki virüsün bulaş yollarının da benzer olduğunu (öksürük, aksırık, konuşma, şarkı söyleme, solunum aracılığıyla saçılan damlacıklar ve aerosoller) belirtiyor. Bu nedenle yetkililer başkalarını korumak için maske takmanın öneminin altını çiziyor.
SADECE COVİD AŞISI OLMUŞ KİŞİLER MUTLAKA GRİP AŞISI OLMALI MI?
“Herkes için olmasa da kış aylarındaki süreçte risk grubu kişilerin yakınmaları başlar başlamaz, diğer kişiler için ise yakınmaları ağır seyreden, ateş yüksekliği kontrol edilemeyen, öksürük, solunum sıkıntısı yakınmaları olan olgulardan her iki etkenin yani flurona varlığının araştırılması tedavi açısından çok önemlidir” diyen Büke, tedavinin erken başlanmasının hastalığın kontrol altına alınması açısından çok önemli olduğunu vurguladı.
Hem Covid-19’a karşı hem de gribe karşı aşı ile korunmanın önemine dikkat çeken Büke, Omikron varyantı göz önüne alındığında şu an bilimsel sonuçları daha iyi olması ve ülkemizde de bulunması açısından mRNA aşılarının ve ikinci dozdan üç ay geçtikten sonra üçüncü doz hatırlatma dozunun yapılmasının, grip için de özellikle risk grubundaki kişilerin başta olmak üzere bir doz grip aşılarını yaptırmalarının önemli ve gerekli olduğunu hatırlattı.
AYNI ANDA HEM COVID HEM DE GRİP AŞISI OLABİLİR MİYİZ?
Prof. Dr. Çağrı Büke, farklı kollardan yapılmak üzere aynı anda hem grip hem de Covid-19 aşısının birlikte yapılabileceğini söyledi.
COVID AŞISI OLAN AMA GRİP AŞISI OLMAYANLAR RİSKLİ GRUPTA MI?
Büke, özellikle Covid-19 aşısını yaptırmayan ve aşı yapılamayan gruplarda Covid-19’un görülme ve ağır seyretme olasılığının çok yüksek olduğunu, aynı şekilde risk grubunda yer almadığı için grip aşısı yaptırmayan kişilerde de gribe yakalanmanın söz konusu olduğunu belirtti, grip ve Covid birlikteliğinden korunmanın tek yolunun aşı olduğunu bir kez daha tekrarladı. Ayrıca covid-19 aşılarının tam doz uygulanmadığı ve hatırlatma dozlarının yapılmadığı durumlarda hastalığın gelişme riskinin çok yükseldiği olduğunu hatırlattı.
Büke, "Grip aşısı herkese uygulanan/önerilen bir aşı değildir. Risk grubundaki kişiler için önerilmekte ve yapılmaktadır. Dolayısıyla aşılanmamış, tam doz aşı yaptırmamış veya rapel dozu uygulanmamış ve diğer korunma önlemlerini yeterince uygulamayan kişilerin hem Covid-19 ve hem de influenzayı aynı anda aldıklarında Flurona olarak adlandırılan durum ile karşı karşıya kalmaları sürpriz değildir." dedi.
ÖZELLİKLE ARTIŞ GÖRÜLEN BİR GRİP TÜRÜ VAR MI?
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, influenza virüsünün A, B ve C olmak üzere üçe ayrıldığını, en sık enfeksiyona ve salgınların görülmesine yol açan virüsün ise ‘influenza A’ olduğunu söyledi ve şöyle devam etti:
“İnfluenza A, sadece insanlarda değil doğada diğer canlılarda da enfeksiyona yol açabilir. Örneğin kuşlar ve domuzlarda... Zaten halk arasında bu virüs ‘domuz gribi’ olarak da biliniyor. Şu an domuz gribi vakaları da hastanelerde görülüyor. İnfluenza B ve C virüsleri ise sadece insanlarda hastalığa yol açan virüsler olarak biliniyor. Sahada gözlemlediğimize göre, bu yıl domuz gribi başta olmak üzere, solunum yoluyla bulaşan tüm virüslerde artış yaşanıyor.”
ÇOCUKLAR GRİBİ DAHA MI AĞIR GEÇİRİYOR?
Prof. Dr. Hakan Oğuztürk, şu sıralar çocuklarda daha fazla yayılım olduğunu ifade ederek şunları söyledi:
“Çocuklarda bağışıklık sistemi yaş itibarıyla tam olarak gelişmediği için influenza virüsü daha çabuk bulaşır. Bununla birlikte çocukların bireysel korunma yöntemlerini yetişkinler kadar istikrarlı sürdüremeyeceği için hem maske takma hem de el temizliği sürekliliğinin zor olması bu yaş grubundakilerin sosyal hareketliliğin çok fazla olması hastalanma riskini artırıyor.”
İnfluenza’nın özellikle beş yaş altı olanlarda daha fazla ve daha şiddetli görüldüğünü, ayrıca çocukların genelde yetişkinlerden daha uzun süre hasta kaldığını, buna karşın çocuklarda influenza'nın genellikle 3-6 gün sonra hafiflemeye başladığını söyleyen Oğuztürk, ateş ve halsizliğin uzun süre devam etmesi durumunda kesinlikle bir çocuk hastalıkları doktoruna başvurulması gerektiği konusunda aileleri uyardı.
Oğuztürk'ün velilere önerisi ise çocuklarında bir solunum yolu enfeksiyonu bulguları olduğunu fark ettikleri noktada, hastalık dönemi geçene kadar çocuğu okula göndermemeleri. Velilerin çocuklarının sınıfında üst solunum yolu enfeksiyonu olan öğrenci olup olmadığını sorgulaması ve doğru maske kullanımı konusunda çocuklarıyla sık sık konuşması da önemli.
Hürriyet.com.tr