Hayırsever zenginlere FTX şoku! Akıl hocası bile isyan etti: Utanç duyuyorum
Güncelleme Tarihi:
Kripto dünyasının harika çocuğu Sam Bankman-Fried, iş başarısı kadar bir vakıf aracılığıyla yürüttüğü hayırseverlik çalışmalarıyla da tanınıyordu. FTX'in iflasının ardından aralarında Bankman-Fried'in akıl hocasının da bulunduğu vakıf yöneticilerinin topluca istifa etmesiyle yangın yeni bir noktaya sıçradı. İşte son gelişmeler...
Dünya bir haftadır dev kripto borsası FTX'le kurucusu ve CEO'su Sam Bankman-Fried'in çöküşünü konuşuyor. Yakın zamana kadar kripto dünyasının harika çocuğu kabul edilen Bankman-Fried ve FTX müşterileri, tek bir haberle milyarlarca dolar kaybetti. Ardından açılan soruşturmalar ise Bankman-Fried'in itibarında onulmaz yaralar açtı.
Ancak krizden yara alan sadece 30 yaşındaki Bankman-Fried'in kendisi değil. En ateşli taraftarlarından biri olduğu "etkili hayırseverlik" hareketi de depremin artçı şoklarıyla derinden sarsıldı. Bankman-Fried'in hayırseverlik faaliyetlerinde en yakınındaki isimlerin dolandırıcılık imalarıyla istifa etmesi skandalı bambaşka bir boyuta taşıdı.
Etkili hayırseverlik insanların zamanlarını, paralarını ve kaynaklarını başkalarına en iyi şekilde yardım etmek için nasıl kullanabileceklerini veriler ve matematiksel hesaplarla belirlemeyi amaçlayan bir felsefi hareket olarak tanımlanıyor. Bu felsefe kapsamında amaç kişilerin ellerinde bulunan parayı ve zamanı iyiliğe dönüştürmelerinin en verimli yolunu bulmak.
Bankman-Fried, yakın zamana kadar bu hareketin en güçlü savunucularından ve bağışçılarındandı, hatta önümüzdeki yıllarda gelirinin yüzde 1'i (aşağı yukarı 100 bin dolar) hariç tamamını hayır işlerine aktarmayı planladığını söylüyordu.
Bugün ise birçok kâr amacı gütmeyen kuruluş, Bankman-Fried'in vadettiği ancak yerini bulmayan milyon dolarları telafi edecek finansörler arıyor. Etkili hayırseverlik hareketinin önde gelen isimleri de Bankman-Fried'in parlak imajını sağlamlaştırılmasında bir araç olarak kullanılıp kullanılmadıklarını sorguluyor.
SBF bu fotoğrafı "Ben genelde böyle uyuyorum" diyerek Twitter takipçileriyle paylaşmıştı
Etkili hayırseverlik hareketinin babalarından filozof William MacAskill'in geçtiğimiz günlerde paylaştığı tweet de buna işaret ediyordu.
New York Times'ın aktardığına göre, Bankman-Fried'i daha Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde öğrenci olduğu zamanlardan bu yana tanıyan MacAskill, "Sam ve FTX çok fazla hayır işi yapmaya niyetliydi ve bu niyetlerin bir kısmı, benim kariyerim boyunca yüceltmeye çalıştığım fikirlerin bir sonucuydu. Eğer o iyi niyetler yolsuzluğu aklamak için kullanıldıysa, ben bundan utanç duyuyorum" ifadelerini kullandı.
FTX Foundation'dan aldıkları bağışlayan birçok kurum ve kuruluş da mevcut. Market Watch'un aktardığına göre, skandalın patlak vermesinin ardından "Şimdi ne olacak?" sorusunun tartışıldığı çevrimiçi forumlardan birinde bir kullanıcı şu ifadeleri kullanıyordu: "FTX'in dolandırıcılığa varan berbat işlerle uğraştığının ortaya çıktığını düşünürsek (ki adımın kendileriyle birlikte anılmasından utanç duyuyorum) FTX Future Fund'dan gelen bağışların davalarla geri alınması söz konusu olabilir mi?"
AKIL HOCASI MACASKILL'Dİ
Dediğimiz gibi Bankman-Fried'in etkili hayırseverlik hareketiyle ilişkisi kripto dünyasının en zengin insanlarından biri olmasından çok önceye dayanıyordu. Henüz 20 yaşında bir gençken yedikleri bir öğle yemeği sırasında Bankman-Fried, MacAskill'e hayvanların refahı için çalışmak istediğini söylemişti. İskoç filozof MacAskill ise bu genç adama çok fazla para kazanacağı bir iş bulup bu kazancı iyi amaçlara bağışlayarak daha fazla fayda üretebileceğini belirtmişti.
Bunun üzerine finans sektöründe çalışmaya başlayan Bankman-Fried'in amacı kazandığı serveti hayır kuruluşlarına bağışlamaktı.
Geçtiğimiz Ekim ayında New York Times'a verdiği etkili hayırseverlik konulu röportajda Bankman-Fried, önümüzdeki 10 yıl içinde servetinin çoğunluğunu etkili hayırseverlik prensibiyle çalışan kuruluşlara aktarmayı düşündüğünü vurgulamıştı.
Röportajda, New York Times muhabirinin bağışlarını düzenli bir biçimde yürütmek için bir kişisel fon kurup kurmadığı sorusunu yöneltmesi üzerine Sam Bankman-Fried şunları söylemişti:
"Daha ziyade yeri geldikçe ödeme yapıyoruz. Bunun sebebi de açık konuşmam gerekirse, şu an bir fon kurmamı anlamlı kılacak kadar nakdimin olmaması."
Doğrusunu söylemek gerekirse Sam Bankman-Fried, Ekim ayını bu konuda peş peşe röportajlar vermekle geçirdi. BBC radyosuna da benzer açıklamalar yapan Bankman-Fried, etkili hayırseverliği "dünya üzerinde en fazla olumlu etkiyi bırakabileceğiniz bir hayat yaşamak için yapabileceklerinizi bulmaya çalışan bir insanlar topluluğu" diye nitelendiriyordu. Kendi bağışlarından da bahseden Bankman-Fried, "şu ana kadar birkaç yüz milyon dolar" verdiğini belirtiyordu.
CİBİNLİKLE BAŞLAYIP DİĞER GEZEGENLERE UZANDILAR
Bankman-Fried'in çöküşü, etkili hayırseverlik prensibiyle çalışan kuruluşlara gelecekte aktarılacak milyarlarca doları da baltalayacak. Zira yakın zamanda ortaya çıkan ve halen büyüme ve odaklanma sürecinde olan bir hareketin, en önde gelen üyelerinden birini etkileyen böyle büyük bir skandalın izlerini silmesi kolay olmayacak.
Etkili hayırseverlik çalışmaları geçmişte sıtmanın yoğun olduğu bölgelerde yaşayanlara sinek kovuculu cibinlikler dağıtılması gibi düşük maliyetli tıbbi müdahalelere odaklıydı.
Ancak hareketin üyeleri son yıllarda yeni pandemilerin önlenmesi, nükleer silahsızlanma, yapay zekânın kontrolden çıkmasını önleme ve insanları uzak gezegenlere yollayıp türümüzün hayatta kalma şansını artırma gibi çok daha büyük projelerle uğraşıyor.
Yaz aylarında The Wall Street Journal'da yayımlanan bir haberde Elon Musk'ın da etkili hayırseverlik işlerine merak saldığı ortaya çıkmıştı. Habere göre Musk'ı bu kavramla tanıştıran, geçtiğimiz yıllarda yakın çevresinde önemli bir konum edinen Rusya doğumlu profesyonel kumarbaz Igor Kurgaov'du. Kurganov'un pandeminin bir kısmında Musk'ın evinde yaşadığı ve ikilinin sabahlara kadar oturup Musk'ın servetini etkili hayırseverlik stratejisi doğrultusunda nereye harcaması gerektiği konusunda sohbetler ettiği haberde yer alan detaylar arasındaydı. Hatta söylenene göre Musk, elindeki Tesla hisselerinin hayır işlerine ayrılan 5,7 milyar dolar değerindeki kısmının idaresini aile ofisinin idari direktörü olan Jared Birchall'dan alıp Kurganov'a vermişti.
SİLİKON VADİSİ DERTLİ: SAM'İN YARATTIĞI HASARI NASIL TAMİR EDECEĞİZ?
Bir başka deyişle, etkili hayırseverlik birkaç yıl içinde felsefe öğrencilerinin ve sosyal hizmetler görevlilerinin benimsediği kıyıda köşede kalmış bir yaklaşım olmaktan çıkarak hayırseverlik çalışmalarının çağımızdaki hâkim şekli haline geldi.
Bunda Silikon Vadisi'nin önde gelen isimlerinden hedge fon analistlerine, birçok milenyum ve Z kuşağı bağışçısının etkili hayırseverliği benimsemesinin de payı büyük.
Örneğin Facebook'un ve Asana'nın kurucularından Dustin Moskovitz ve eşi Cari Tuna, gelirlerinin hatırı sayılır bir kısmını etkili hayırseverliğe yatıranlardan.
Moskovitz hafta sonu paylaştığı bir tweet'te "Sam'in yarattığı hasarı nasıl tamir edeceğiz, etkili hayırseverliği diğer kötü aktörlere karşı nasıl kuvvetlendireceğiz henüz bilmiyorum. Ama bunu yapmaya çalışacağımızı biliyorum çünkü aksi takdirde bedeli acı verecek kadar yüksek olur" dedi.
I don't know yet how we'll repair the damage Sam did and harden EA against other bad actors.
— Dustin Moskovitz (@moskov) November 13, 2022
But I know that we're going to try, because the stakes remain painfully high.
15/15
BAĞIŞLARIN YERİNE ULAŞIP ULAŞMADIĞI BELLİ DEĞİL
FTX'in hayırseverlik çalışmalarını şemsiye kuruluşu olan FTX Foundation'dan (FTX Vakfı) yapılan açıklamada 140 milyon dolarlık bağış yapıldığı ifade edilmişti. Bunların 90 milyon dolarının FTX Future Fund (FTX Gelecek Fonu) aracılığıyla uzun vadeli faaliyetlere yatırıldığı vurgulanmıştı.
Ancak bu paranın ne kadarının alıcılara ulaştığı ne kadarının önümüzdeki yıllarda taksitler halinde aktarılmak üzere söz verildiği belli değil.
Sam Bankman-Fried son 6 ayda sadece hayır kuruluşlarına değil, batmakta olan diğer kripto borsalarına da büyük meblağda yardımlar yapıyordu. Bu sayede "Kriptonun Kralı" unvanının yanına "Kriptonun Kurtarıcı Şövalyesi" unvanını da ekleyen Bankman-Fried, bunu piyasanın genelinin ve yatırımcıların iyiliği için yaptığını ifade ediyordu.
MacAskill, geçtiğimiz hafta skandalın patlak vermesinin ardından perşembe günü FTX Future Fund'dan istifa eden beş kişiden biriydi. İstifa açıklamasında fonun yetkilileri, " Yöneticilerin açıklamasında fonun bundan sonra faaliyetlerini sürdürmesinin ve bağış yapmasının mümkün olmadığı belirtilerek, "FTX Foundation'ı ve Future Fund'ın finansmanını sağlayan şirketlerin meşruiyeti ve dürüstlüğü konusunda çok temel sorularımız var. Bunu söylediğimiz için çok üzgünüz ama Future Fund'ın yerine getiremeyeceği birçok bağış sözü var gibi görünüyor" ifadelerini kullandı.
Söz konusu karşılıksız bağışların alıcıları arasında bir sonraki pandemiye hazırlıksız yakalanmamak adına çalışmalar yürüten kuruluşlardan yapay zekânın güvenliğiyle ilgili araştırmalar yapanlara kadar birçok örgüt bulunuyordu.
Sam Bankman-Fried daha önce yaptığı açıklamalarda bağışların FTX'in iş modelinin de bir parçası olduğunu belirtmiş ve uygulama üzerindeki işlemlerden alınan komisyonlardan elde edilen net gelirin yüzde 1'inin "dünyanın en etkili hayır kuruluşlarına" bağışlandığını belirtmişti. Buna ek olarak FTX kullanıcıları, FTX Foundation'a bağış yapmaları konusunda yüreklendiriliyor, FTX'in internet sitesindeki bir liderlik sıralamasında en büyük katkıyı yapanların isimleri tüm dünyaya duyuruluyordu.
BAĞIŞÇILARLA ALICILAR AYNI KİŞİLER
FTX Foundation'ın bağışlarının önemli bir kısmı belli amaçlar uğruna çalışan gruplardan ziyade etkili hayırseverlik hareketinin güçlendirilmesine odaklanan topluluklara gitti. Bu grupların önemli bir kısmı Bankman-Fried'in danışmanlarıyla yakın ilişkiler içindeydi.
Future Fund'ın internet sitesine göre, en büyük bağışı 15 milyon dolarla Longview isimli grup aldı. Grubun internet sitesinde danışmanlar arasında MacAskill'in yanı sıra FTX Foundation'ın CEO'su Nick Beckstead'in de adı geçiyor.
En büyük ikinci bağışı alan grup ise 13,9 milyon dolarla Center for Effective Altruism (Etkili Hayırseverlik Merkezi) oldu. MacAskill'in kurucusu olduğu merkezin mütevelli heyetinde MacAskill'in yanı sıra Beckstead de bulunuyor. Üstelik MacAskill İngiltere'deki Beckstead ise ABD'deki yönetim kurulunun başkanlığını yapıyor.
FTX Foundation'ın denetim mekanizmalarına baktığımızda da Bankman-Fried'in yakın çalışma arkadaşları dışında kimsenin adını görmüyoruz. İnternet sitesine göre FTX Vakfı'nın yönetim kurulu Bankman-Fried'in kurucusu olduğu hedge fon Alameda Research'ün CEO'su Caroline Ellison, FTX teknoloji direktörü Gary Wang ve FTX mühendislik direktörü Nishad Singh'den oluşuyor.
Bankman-Fried aynı zamanda, Building a Stronger Future (Daha Güçlü Bir Gelecek İnşa Ediyoruz) isimli başka kâr amacı gütmeyen kuruluş aracılığıyla da ProPublica, Vox, Intercept gibi basın kuruluşlarına bağışlar yapıyordu.
ProPublica'nın başkanı Robin Sparkman ve yayın yönetmeni Stephen Engelberg, geçtiğimiz cuma günü çalışanlara gönderdikleri bir notta pandemi hazırlıkları ve biyotehditlerle ilgili haberler içi harcanacak 5 milyon dolarlık bağışın üçte ikisinin beklemede olduğunu bildirdi.
Notta, "Building a Stronger Future bir yandan finansal durumunu değerlendiriyor bir yandan da bağış portföyünün bir kısmını üstlenecek başka finansörler arıyor" ifadeleri yer aldı.
Vakfın üst düzey danışmalarından Avi Zenilman ise yaptığı açıklamada, "Building a Stronger Future'ın yakın geleceğine dair bilgimiz bulunmasa da kapsamının ve yapısının değişeceği ortada. Ancak bu vesileyle fonlanan vakıflar ve kurumların hayati önemi devam ediyor. Bu çalışmaların bir şekilde devam edeceğini umuyoruz" dedi ve ekledi: "Bağışlarımızı alan kuruluşlar ve ortaklarımız da dahil olmak üzere bu şok edici olaydan etkilenen herkesten bütün kalbimizle özür diliyoruz."
Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve hayırseverlik üzerine araştırmalar yapan Benjamin Soskis, Bankman-Fried'in servetini kaybetmesinin ardından ortaya çıkan tartışmaların, günümüzün hayırseverlik çalışmalarıyla ilgili önemli sorunları ortaya koyduğunu belirtti.
Özellikle çok genç yaştaki bağışçıların çok büyük miktarda paraları kontrol ettiği örneklere dikkat çeken Soskis, "Hayırseverlik faaliyetleri sayesinde bir meşruiyet kazanıyorlar ve para akmaya devam ettiği müddetçe kararları onların vermesine zemin oluşturuluyor" dedi.
The New York Times'ın "FTX’s Collapse Casts a Pall on a Philanthropy Movement", BBC'nin "The fall of the FTX ‘King of Crypto’ Sam Bankman-Fried", Market Watch'un "Sam Bankman-Fried’s philanthropic fund halts donations amid FTX collapse and ‘questions about legitimacy’" başlıklı haberlerinden derlenmiştir.