Her şey bir günde oldu! FTX'in kurucusu Sam Bankman-Fried 15 milyar doları nasıl kaybetti?
Güncelleme Tarihi:
Kripto para dünyasının harika çocuğu Sam Bankman-Fried, tek bir haberle neredeyse tüm varlığını bir günde yitirdi. Dağınık saçlarıyla tanınan, yaptığı bağışlar ve sponsorluk anlaşmalarıyla ABD'nin en çok konuşulan insanlarından biri haline gelen SBF'nin yükselişi de düşüşü de çok hızlı oldu...
"Hayatı bir anda altüst oldu" lafı çoğu zaman kulağımıza abartı gibi geliyor. Ancak Sam Bankman-Fried, bir insanın hayatının bir günde nasıl değişebildiğinin en yakın örneği.
30 yaşındaki Bankman-Fried, 8 Kasım gününe kadar o kadar nüfuzlu biriydi ki adının baş harfleri olan SBF'i duyanlar kim olduğunu kolayca anlayabiliyordu. Dünyanın en büyük kripto para borsalarından biri olan FTX'in yanı sıra Alameda Research isimli bir alım satım şirketinin de sahibiydi.
Bloomberg'ün hesaplamalarına göre kişisel serveti 15,6 milyar dolar civarındaydı.
Sadece dört yıl içinde kripto para dünyasının en büyük isimlerinden biri haline gelen Bankman-Fried, gözünü ana akım finansa dikmişti.
Bugün ise elinde sadece SBF kısaltması ve 1 milyar dolar kaldı.
Ne var ki kripto dünyasıyla ilgili haberleri yakından takip edenler, Bankman-Fried'in yaşadığı çöküşün yaklaşmakta olduğunu aylardır seziyordu. The New York Times'a göre, küresel kripto pazarının büyük çalkantılar yaşadığı dönemde, FTX'in "mali temellerinin sallantıda" olduğuna ilişkin haberler de ortalıkta dolanıyordu.
Peki daha bir hafta önce kripto paranın timsali kabul edilen Bankman-Fried, nasıl bir günde ibret hikayesi haline geldi?
Kripto para borsası FTX iflasını açıkladı, CEO istifa ettiAYNI ANDA BİRDEN FAZLA ŞEY YAPMASIYLA ÜNLÜ
Stanford Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde dersler veren iki profesörün oğlu olan Bankman-Fried, Silikon Vadisi'nde yetişti. Çocukluğu satranç, briç gibi oyunlar oynamakla geçti.
Erkek kardeşi Gabe daha önce Insider'a yaptığı bir açıklamada, "Çocukken oyun oynarken şöyle bir eğilimi vardı: Eğer oynadığı kutu oyunu eğlenceliyse aynı anda iki oyun birden oynayıp zaman tutardı" demişti.
Kendisini yakından tanıyanlar Bankman-Fried'in aynı anda birçok şeyi yapma becerilerini sık sık dile getiriyor. Örneğin Alameda Research'ün eş-CEO'su Caroline Ellison Insider'a, "Çoğu zaman birinci ekranda futbol maçı, ikinci bir ekranda YouTube'da Rihanna klipleri izlediğini görebilirsiniz. Bu esnada üçüncü ekranda mesajlarına yanıt verir, dördüncü ekranda alım satım yapar, beşinci ekranda ise telefonla konuşmaktadır. Bunların hepsini aynı anda yapar" diye konuşmuştu.
Bankman-Fried Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) fizik okudu. O yıllarda derslerinden çok ders dışı etkinliklere zaman ayırıyordu. Hatta o da Insider'a yaptığı açıklamada, "Günde aşağı yukarı 1,5 saat ders çalışıyordum, her yere geç kalıyordum. Gerçekten çok ihmalkâr bir öğrenciydim" demişti.
Üniversite yılları Bankman-Fried'in ahlaki görüşlerinin belirlenmesinde etkili oldu. Özellikle "etkili hayırseverlik"le ilgileniyordu.
Etkili hayırseverlik insanların zamanlarını, paralarını ve kaynaklarını başkalarına en iyi şekilde yardım etmek için nasıl kullanabileceklerini matematiksel hesaplarla belirlemeyi amaçlayan bir felsefi hareket olarak tanımlanıyor.
ÜÇ YIL İÇİNDE ARBİTRAJ USTASI OLDU
Üniversiteden mezun olduktan sonra Haziran 2014'te Bankman-Fried, küresel alım satım şirketi Jane Street'te çalışmaya başladı. Burada arbitrajın yani değerli bir varlığı bir piyasada ucuza alıp başka bir piyasada pahalıya satmanın inceliklerini öğrendi.
Bloomberg'ün aktardığına göre, Jane Street'te geçirdiği üç yılında kazancının yarısını hayvanların refahı için çalışan topluluklara ve etkili hayırseverlik felsefesiyle faaliyet gösteren yardım kuruluşlarına bağışlıyordu.
Üç yılın ardından etkili hayırseverlik hareketinin babalarından bir olarak kabul edilen William MacAskill'in kurucusu olduğu MacAskill Etkili Hayırseverlik Merkezi'nde çalışmaya başladı.
KRİPTO PARANIN POTANSİYELİNİ FARK ETTİ
2017 yılına gelindiğinde kripto para furyası başlamıştı ve yatırımcılar özel piyasalarda kripto alıp satıyordu. Bankman-Fried bazı para birimlerinin bazı piyasalarda diğerlerine kıyasla daha yüksek fiyattan işlem gördüğünü fark edince arbitraj becerilerini kullanarak bu fiyat aralıklarını kazanca dönüştürebileceğini anladı.
Bitcoin'in değerinin Asya borsaları ile Batı'daki piyasalar arasında farklı olmasına "kimchi primi" adı veriliyor. Bir tür lahana turşusu olan kimchi, Kore mutfağının vazgeçilmezlerinden.
Bitcoin'in değerinin Asya borsaları ile Batı'daki piyasalar arasında farklı olmasına "kimchi primi" adı veriliyor. Bir tür lahana turşusu olan kimchi, Kore mutfağının vazgeçilmezlerinden.
Ekim 2017'de Bankman-Fried, California'nın Berkeley şehrinde kendi kripto alım satım şirketi olan Alameda Research'ü kurdu. Alameda'da birlikte çalıştığı kişilerin dediğine göre, alım satım konusunda herkesten hızlı hareket etmesini sağlayacak yollar bulmakta çok iyiydi.
Bloomberg'e göre, Alameda en iyi zamanlarında günde 15 milyon dolarlık piyasalar arası işlem yürütüyordu. Yaptığı hamleler kripto endüstrisinde o kadar büyük dalgalanmalara yol açıyordu ki Bankman-Fried, "kripto balinalarının Moby Dick'i" diye anılır olmuştu.
"DANDİK BORSALAR"A ALTERNATİF ARAYIŞINA GİRDİ
2018 yılında, Hong Kong'da regülasyonların ABD'ye kıyasla çok daha gevşek olduğunu fark eden Bankman-Fried ani bir kararla Alameda'nın ofislerini buraya taşıdı. Alameda'nın eski COO'su Andrew Croghan'ın Insider'a aktardığına göre, "Hong Kong yerine Berkeley'de çalıştığımız için günde 50 bin dolar kaybettiğimizi düşünüyorum" demişti bu kararı alırken.
Alım satımdan kazandığı para arttıkça, Bankman-Fried'in hırsları da artıyordu. 2017-2018 yılları arasında kendisinin de kullanıcısı olduğu "dandik borsalar" olarak nitelendirdiği platformlara bir alternatif geliştirmek için kafa yormaya başladı.
2019'un ilk günlerinde Bankman-Fried ve ekibi kendi kripto borsalarını geliştirmek için hummalı bir çalışma içindeydi. Yazılım süreçleri dört ay sürdü ve FTX, Mayıs ayında kullanıcılarla buluştu.
KRİPTO OYUNCULARI FTX'İ ÇOK SEVDİ
FTX kısa süre içinde büyük bir başarıya ulaştı. Yapılan işlemlerden düşük komisyon alınması yatırım maliyetlerini azaltıyor, üstelik birçok farklı para birimi üzerinde işlem yapılabiliyordu. Kripto para karşılığında teminat olarak nakit bile kabul ediliyordu.
Bankman-Fried bir sonraki yıl ABD'de FTX'in küçük bir kolu olan FTX US'i kullanıma açtı. Zaman içinde ABD'deki kripto piyasasından büyük bir dilim almayı hedefliyor, yılda birkaç kez Kongre'nin karşısına çıkıp yasalarda değişiklik yapılması için lobi faaliyetleri yürütüyordu.
Politico'nun aktardığına göre, aynı zamanda kripto para yanlısı bir siyasi eylem komitesi (PAC) olan GMI PAC'e de milyonlarca dolar bağış yapıyordu.
Eylül 2021'de Çin hükümetinin her türlü kripto para madenciliğine ve ticaretine ağır cezalar getirmesinin ardından Bankman-Fried, FTX'in faaliyetlerini Bahama Adaları'na taşımaya kadar verdi. Bu yeni konum ABD'ye coğrafi yakınlık avantajına sahipti. Ancak ülke toprağı olmadığı için ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'nun (SEC) denetim mekanizmaları da burada işlemiyordu.
Bu sayede birçok rakip kripto borsası büyük para cezaları ödemek ya da düzenleyici kuruluşların soruşturmalarıyla uğraşmak zorunda kalırken FTX'in başı hiç belaya girmedi.
Bankman-Fried'i iş hayatında tanıyan herkes verimsizlikten nefret ettiğini söylüyor. Şirketi merkezinin iki yıl içinde iki kez taşınmasının ardında da bu yatıyor. Aynı şekilde FTX'in yazılımcı kadrosundaki personel sayısı, aynı seviyedeki diğer kripto para piyasalarıyla kıyaslandığında çok sınırlı. Bankman-Fried daha önce ilk 6 ayda sadece iki yazılımcıyla çalıştıklarını söylemişti. İlerleyen yıllarda da bu sayı 10 ile 25 arasında değişti. Ancak bu durum Bankman-Fried dahil tüm FTX çalışanlarının uzun saatler aralıksız çalışmasına neden oluyor. Geçmişte birçok çalışanın tükendiklerini hissettikleri için FTX'ten ayrıldıkları biliniyor. Bankman-Fried ise Aralık 2021'de FTX'le ilgili en büyük korkusunun yavaşlamak ve işlemez hale gelmek olduğunu söylemişti.
SADECE 2021'DE 1 MİLYAR 350 MİLYON DOLAR KÂR ETTİ
Yukarıda da dediğimiz gibi FTX'in aracısı olduğu işlemlerden aldığı komisyon oldukça düşüktü. Ancak Bloomberg'e göre FTX'in günlük ortalama işlem hacmi 1 milyar dolar civarındaydı. Bir başka deyişle o küçük komisyonlar bir araya geldiğinde çok büyük rakamlara ulaşılıyordu. O kadar ki Bankman-Fried sadece 2021 yılında FTX'ten 350 milyon dolar, Alameda'dan ise 1 milyar dolar kâr etti.
FTX'in kendisi de yatırımcıların gözdesiydi. Şirket, SoftBank Vision Fund, Tiger Global, Sequoia Capital ve BlackRock gibi birçok yatırımcıdan büyük fonlar aldı. Forbes, 2022 başlarında yatırımcıların FTX'e ve ABD operasyonlarına toplam 40 milyar dolar değer biçtiğini yazdı.
Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre, Bankman-Fried'in serveti, zirveye ulaştığı Aralık 2021'de dönemde 26 milyar doların üzerinde hesaplanıyordu. SBP'in parasını çeşitli sponsorluklara, bazı siyasetçilerin desteklenmesine ve çeşitli hayır işlerine harcadığı biliniyordu. Insider'da yayımlanan profilde FTX'in, 2021 yılında hayır işlerine 16 milyar dolar bağış yaptığı vurgulanıyordu.
SBF kısa süre içinde medyanın da çok sevdiği bir isim haline geldi. Kripto dünyasının sözcülerinden birine dönüştü. Sık sık Bloomberg ve CNBC gibi ekonomi kanallarında piyasa dinamiklerine ilişkin yorumlarıyla boy gösterdi.
SBF kısa süre içinde medyanın da çok sevdiği bir isim haline geldi. Kripto dünyasının sözcülerinden birine dönüştü. Sık sık Bloomberg ve CNBC gibi ekonomi kanallarında piyasa dinamiklerine ilişkin yorumlarıyla boy gösterdi.
SİYASETE DE YÖN VERMEYE BAŞLAMIŞTI
Politico'nun haberine göre, 2020 yılındaki seçimlerden önce Bankman-Fried, Joe Biden'ın seçim kampanyasına 10 milyon dolarlık dev bir bağış yaptı. Bu hamlesiyle dikkatleri üzerine çeken Bankman-Fried, siyasette de önemli bir figür haline geldi. Ama aslında bu Bankman-Fried'in ilk bağışı değildi. Yine Politico'nun aktardığına göre, SBF, 2010 yılında Colorado eyaletinin Demokrat Partili senatörü Michael Bennet'ın kampanyasına da katkıda bulunmuştu.
Federal Seçim Komitesi belgelerine bakılırsa, Bankman-Fried sadece 2022 yılında çeşitli siyasi kampanyalara 40 milyon dolardan fazla bağış yaptı. Bağışlar zaman zaman Cumhuriyetçilerin kasasına gitse de ağırlıklı desteği Demokratlar aldı. The Los Angeles Times, Bankman-Fried, Senato'nda ve Temsilciler Meclisi'nde Demokratların çoğunlukta kalmasını sağlamak adına sırasıyla 1 milyon dolarlık ve 6 milyon dolarlık iki bağış yaptı. Ayrıca Demokrat Partili Temsilciler Meclisi adayları için çalışan bir süper PAC de Bankman-Fried'den bağış aldı.
Covid-19'la mücadele çalışmalarına da katkıları bulunan Bankman-Fried kardeşi Gabe'in yöneticisi olduğu Guarding Against Pandemics isimli kâr amacı gütmeyen kuruluşun en büyük finansörü haline geldi.
Bloomberg'e yaptığı açıklamada bu bağışların etkili hayırseverlik felsefesine olan inancının bir sonucu olduğunu vurgulayan Bankman-Fried, yıllık gelirinin yüzde 1'i (aşağı yukarı 100 bin dolar) hariç kalanını bağışlamak istediğini de dile getirdi.
Bankman-Fried'in yaşam biçiminin de etkili hayırseverliğe olan inancını yansıttığı söyleniyor. Orta segment bir otomobil kullanan Bankman-Fried, ev arkadaşlarıyla yaşıyor ve vegan besleniyor.
MIAMI HEAT'İN SAHASINDAN TOM BRADY'E
Bununla birlikte BSF bazı dikkat çekici kurumsal sponsorluklara da büyük paralar harcadı. Örneğin 19 yıllığına Miami Heat'in sahasının isim sponsorluğunu üstlenen Bankman-Fried'in bu işe 135 milyon dolar harcayacağı tahmin ediliyor.
Diğer yandan bu yıl Super Bowl sırasında yayınlanan ve ünlü komedyen Larry David'in rol aldığı televizyon reklamı da Bankman-Fried'e 30 milyon dolara mal oldu.
FTX aracılığıyla Washington Wizards ve Golden State Warriors gibi önemli basketbol takımlarıyla da anlaşmalar yapan Bankman-Fried basketbolcu Steph Curry ve Amerikan futbolcu Tom Brady gibi dünyaca ünlü isimleri de iş birlikleri arasına kattı.
Sözün kısası Bankman-Fried dört koldan ilerliyor ve durdurulamaz gibi görünüyordu.
Silikon Vadisi'ndeki destekçileri, yakın zamana kadar Bankman-Fried'in 20-30 yılda bir gelecek bir yetenek olduğunu düşünüyordu. Race Capital'ın risk sermayedarlarından ve FTX'in çekirdek yatırımcılarından biri olan Edith Yeung, Aralık 2021'de Insider'da yayımlanan profilde "Bence o kripto dünyasının Mark Zuckerberg'ü" diyordu. Forbes dergisine göre de çok kısa sürede çok zengin olma noktasında Zuckerberg'ün tek rakibi Bankman-Fried'di.
TEK BİR HABER HER ŞEYİ BİTİRDİ
Ancak geçtiğimiz hafta CoinDesk'te yayımlanan bir haber, göz kamaştıran bu tabloya koyu bir gölge düşürdü. CoinDesk'e sızdırılan bir bilanço tablosuna göre, Alameda Research'ün mali durumu hiç de iyi değildi.
Bilanço tablosu Alameda'nın varlıklarının önemli bir kısmının FTX'in kendi kripto para birimi olan FTT cinsinden olduğuna işaret ediyordu. Kripto para piyasalarının genelinde yazdan beri yaşanan kriz düşünüldüğünde, yatırımcılar FTT'nin değerinde de ani düşüşler olabileceğinden endişe ediyordu.
Bu haberin çıkmasından kısa bir süre sonra FTX'in en büyük rakibi olan Binance'in kurucusu ve patronu Changpeng Zhao (o da sektörde adının baş harfleriyle yani CZ olarak anılıyor), Binance'in elindeki FTT'leri (584.818.174 değerinde 22.999.999 FTT) satışa çıkaracağını duyurdu. Bunun ardından dünyanın dört bir yanındaki yatırımcılar kendi paralarını FTX platformundan çekme telaşına kapıldı. Yaşanan kaos karşısında Bankman-Fried, Binance'e FTX'i kurtarma teklifinde bulundu.
Binance başlangıçta anlaşmaya sıcak baktığını duyurdu ancak 24 saat içinde geri adım attı. Bankman-Fried'in kişisel varlıkları yüzde 94 değer kaybederken kişisel serveti de 1 milyar dolara geriledi.
Binance ile FTX arasındaki ilişkiyi "bir dargın bir barışık" olarak nitelendirmek mümkün. Binance FTX'in ilk yatırımcılarındandı. Daha sonra Silikon Vadisi'nin büyük oyuncularının FTX'i ileri taşımasıyla iki borsa rakip oldu. Zhao'un Bankman-Fried'in Kongre'de yaptığı bazı açıklamalardan hoşlanmadığı söyleniyordu ancak yine de Binance büyük miktarda FTT tutuyordu. Diğer yandan CZ ile SBF'nin saç modellerinden, yöneticilik tarzlarına kadar her şeyleri de kıyaslanıyordu. Daha sessiz olan CZ perde arkasında kalırken, SBF'in konferanstan konferansa koşup Super Bowl reklamları hazırlatması tartışma konusu oluyordu. FTX'in çöküşü ve Binance'den yardım istemesi bu ikili arasındaki yarışın sona erdiği ve CZ'nin kripto dünyasının tartışmasız kralı olduğu şeklinde yorumlandı.
Bankman-Fried çöküşün ardından şirketin bazı yatırımcılarına yazdığı bir mektupta en büyük önceliğin müşterilerin varlıklarını, sektörü ve FTX hissedarlarını korumak olduğunu belirterek, "Daha iyisini yapamadığım için özür dilerim. Müşterilerin varlıklarını ve sizin yatırımlarınızı korumak için elimden geleni yapacağım" dedi.
Bundan sonra ne olacağını zaman gösterecek ama faturanın FTX müşterilerine kesilmesi çok olası görünüyor.