Uzmanlar anlattı: Bir uçak kazasından sağ kurtulabilmek için hangi koltukta oturmalıyız? 'Unutmayın her saniye önemlidir'

Aralık ayının son günlerinde birbiri ardına gelen uçak kazaları gündemden düşmedi. Yaşanan can kayıpları tüm dünyada üzüntüye neden olurken hayatta kalanlarla ilgili detaylar da dikkat çekti.

Çok sık uçak yolculuğu yapanlar arasında uçakların kuyruk kısmındaki koltuklar daha popüler. Bunun nedeni uçakların arka taraflarının bir kaza anında ön tarafa kıyasla daha güvenli olduğu yönündeki yaygın inanç. Nitekim hem Azerbaycan Havayolları'nın 8243 sayılı uçuşunun hem de Jeju Air'in 2216 sayılı uçuşunun enkazları, bu inancın çok da boşa olmadığına işaret ediyor.

Bilindiği üzere Azerbaycan uçağı kazanın etkisiyle ortadan ikiye ayrılırken, arka kısmı büyük oranda sağlam kaldı. Kazadan kurtulan 29 kişinin tamamının uçağın bu bölgesinde oturmakta olduğu bildirildi. Öte yandan Güney Kore'de meydana gelen kazadan sağ çıkan iki uçuş görevlisi de uçağın kuyruğundaki açılır kapanır koltuklarda oturuyordu.

O halde akla şu soru geliyor: Bu bir tesadüf mü? Konforu nedeniyle tercih edilen business class ve birinci sınıf koltuklarda oturmak daha mı tehlikeli?

2015 yılında TIME dergisinde yayımlanan bir çalışmada bu soruya yanıt arandı. Derginin muhabirleri ABD'de 1985-2000 yılları arasında meydana gelen tüm ölümlü uçak kazalarının kayıtlarını taradı. Bu meta analiz sonucunda uçağın koltukları üç gruba ayrıldı. En arkadaki grupta oturanların ölüm oranı yüzde 32'yken orta gruptakilerin ölüm oranı yüzde 39, en öndekilerin ölüm oranı ise yüzde 38 olarak hesaplandı.

Gözden KaçmasınGüney Kore, Norveç, Kanada şimdi de Almanya! Sorun uçaklarda mı yoksa pilotlarda mı? Uzman isimden dikkat çeken yorumlarHaberi görüntüle

En güvenli koltuklar ise en arka gruptaki sıraların orta koltuklarıydı. Buralarda oturanların ölüm oranı yüzde 28'de kalırken, "en kötü" koltuklar yüzde 44'lük ölüm oranıyla orta gruptaki sıraların koridor koltuklarıydı.

Peki bu veriler günümüzde halen geçerli mi? Havacılık uzmanlarına göre, bu oranlar hurafeden başka bir şey değil.

Uçuş Güvenliği Vakfı Başkanı Hassan Shahidi, CNN Travel'a yaptığı açıklamada, "Kişinin oturduğu koltukla hayatta kalma ihtimali arasında bir korelasyon olduğunu gösteren bir veri bulunmuyor. Her kaza farklıdır" dedi.

Sydney'de bulunan New South Wales Üniversitesi Havacılık Okulu'nda dersler veren Cheng-Lung Wu, "Eğer ölümlü bir kazadan bahsediyorsak kişinin nerede oturduğunun neredeyse hiç önemi yoktur" diye konuştu.

Londra'da bulunan Greenwich Üniversitesi'nde yangın güvenliği mühendisliği alanında dersler veren Ed Galea ise uçak kazası tahliyeleri üzerine yaptığı araştırmalardan hareketle, "En güvenli sihirli koltuk diye bir şey yoktur. Yaşadığınız kazanın doğasına göre güvenli nokta değişir. Bazen ön taraf daha iyidir bazen arka taraf..." ifadelerini kullandı.

Ancak Galea ve diğer uzmanlar, oturduğunuz koltuğun bir açıdan önemli olduğunu vurguladı. Zira koltukların konumu ilk çarpmanın etkisi konusunda bir fark yaratmasa da bazı koltuklar uçaktan daha kolay inmenizi sağlıyor. Uzmanlar da uçakta koltuk seçerken tahliye kolaylığına önem vermek gerektiğini belirtiyor.

ÇOĞU UÇAK KAZASINDAN KURTULMAK MÜMKÜN

Öncelikle iyi haberleri verelim. Galea, "Uçak kazaların büyük bir çoğunluğunda hayatta kalınabilir. Kaza geçiren kişilerin çoğu hayatta kalır" dedi.

1988 yılından bu yana uçaklar, 16G'ye yani yerçekiminin 16 katı güçteki darbelere dayanabilecek şekilde üretiliyor. Bu da olayların çoğunda "çarpmanın yarattığı etkinin travmasından sağ kurtulmanın mümkün olduğu" anlamına geliyor.

Galea, Jeju Air uçağının geçirdiği kazanın da başlangıçta hayatta kalınabilir bir kaza olduğunu belirtti. İlk belirlemelere göre, uçak kuş çarpması sonucu motorunu kaybetti ve iniş takımlarının düzgün çalışmaması sonucu piste karnının üstüne düştü. Galea, "Eğer uçak pistin sonundaki betonla güçlendirilmiş engele çarpmamış olsaydı herkes değilse bile çoğunluk büyük ihtimalle kurtulabilirdi" dedi.

Gözden KaçmasınGüney Kore’de yeni veriler: Uçak kazasında şüpheler arttıHaberi görüntüle

Öte yandan Azerbaycan Havayolları'nın kazasının hayatta kalınması mümkün olmayan bir kaza olduğunu söyleyen Galea, 29 kişinin uçaktan sağ kurtulmasının bir mucize olduğunu ifade etti. (Söz konusu kazanın uçağın Rus güçleri tarafından yanlışlıkla vurulması sonucu yaşandığına dair şüpheler olduğunu, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kazanın Rusya hava sahası içinde gerçekleşmesinden ötürü özür dilediğini ve son olarak dün Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'in Rusya'yı sorumluluktan kaçmakla itham eden bir açıklama yaptığını hatırlatalım.)

Modern uçakların darbeye dayanabilecek ve yangının yayılmasını yavaşlatabilecek şekillerde inşa edildiğini vurgulayan Galea, hayatta kalınabilir kazalarda hayatta kalma şansının en az yüzde 90 olduğunu belirtti. Galea, günümüzde kazalarda yaşamla ölüm arasındaki farkı belirleyen şeyin, yolcuların uçağı tahliye etme hızları olduğunu vurguladı.

Günümüzde uçakların uçuş sertifikası alabilmesi için 90 saniye içinde tahliye edilebilir olduklarının kanıtlanması gerekiyor. Ancak üretim aşamasında gönüllülerin katıldığı tahliye tatbikatlarıyla panik içindeki yolcularla dolu kaza geçirmiş bir uçağın tahliyesi ne yazık ki aynı şey değil.

"HER SANİYE ÖNEMLİ"

Bir tahliye uzmanı olan Galea, aynı zamanda İngiltere Sivil Havacılık Dairesi'nin (CAA) uçaktaki en "hayatta kalınabilir" koltuklar araştırmasını yürüten kişi. 2000'lerin başlarında birkaç yıla yayılan bu araştırma kapsamında, çarpışmalara değil yolcuların ve mürettebatın çarpışma sonrası tahliye sırasındaki davranışlarına bakıldı. 1977-1999 yılları arasında gerçekleşen 105 kaza kapsamında 1.917 yolcu ile 155 mürettebatın verilerini toplayan Galea ve çalışma arkadaşları, uçak kazalarındaki insan davranışlarının bir veri tabanını oluşturdu.

Galea, yolcuların uçağı terk etmelerine ilişkin analizinin, "hava araçlarının tahliyeleriyle ilgili birçok efsaneyi yerle bir ettiğini" belirtti ve ekledi: "Benim araştırmamdan önce yolcuların daha tanıdık geldiği için bindikleri kapıdan indikleri ve ileri gitmeye eğilimli oldukları düşünülüyordu. Benim veri analizim, bu efsanelerin hiçbirinin kanıtlarla desteklenmediğini sözler önüne serdi."

Galea'nın araştırması, uçağın herhangi bir noktasındaki herhangi bir acil çıkışın 5 sıra önünde ve arkasında oturan yolcuların, kazadan sağ kurtulma şansının en yüksek olduğunu ortaya koydu. Dahası koridor koltuklarında oturan kişilerin, güvenli tahliye ihtimalinin orta koltuklarda ve cam kenarında oturanlara kıyasla daha yüksek olduğu çünkü dışarı çıkmak için aşmaları gereken kişi sayısının daha az olduğu da anlaşıldı.

Galea, "Anlaşılması gereken en önemli şey şu: Bir hava kazasında her saniye kritiktir. Yaşam ve ölüm arasında her saniye bir fark yaratabilir" derken çıkış sırasına yakın olmanın, uçağın hangi bölgesinde oturduğunuzdan daha önemli olduğunu da sözlerine ekledi.

Elbette kaza anında her çıkış kullanılamayabiliyor. Örneğin Ocak 2024'te Japonya Havayolları'na ait 516 numaralı uçağın Tokyo Haneda havaalanında bir sahil güvenlik uçağına çarptığı kazada, 8 tahliye kaydırağından sadece 3'ü kullanılabilir durumdaydı. Ancak mürettebatın ve yolcuların örnek bir davranış sergilemesi ve uçağı çok dakik bir biçimde tahliye etmesiyle, 379 kişinin tamamı Airbus A350'den sağ salim kurtulmayı başardı.

Şubat ayında yeni bir tahliye araştırmasına başlayacak olan Galea, yine de şansı artırmak için iki tahliye çıkışının ortasına oturmaktansa tek bir çıkış belirleyip ona yakın oturmanın daha doğru olduğunu vurguladı.

"Bineceğiniz uçakta acil çıkışların önündeki ve yakınlarındaki koltuklar doluysa ne yapıyorsunuz?" sorusunu da yanıtlayan Galea, "Başka bir uçuş arıyorum. Çıkışa mümkün olduğunca yakın olmak istiyorum. 9-10 koltuk uzakta olduğum zaman mutsuz oluyorum" diye konuştu.

"ŞANS HAZIRLIKLI OLANLARIN YANINDADIR"

Diyelim ki koltuğunuzu seçerken, acil çıkışa yakın bir yer buldunuz. Artık arkanıza yaslanıp işi pilotlara ve uçuş görevlilerine bırakma zamanınız geldi, değil mi? Galea'ya göre hayır. Zira kazaları sağ atlatabilmek istiyorsak uçağa bindikten sonra da yapabileceğimiz şeyler bulunuyor.

"Şans hazırlıklı olanların yanındadır" felsefesini benimsediğini söyleyen Galea, "Eğer şansınızı artırmak için ne yapmanız gerektiğini biliyorsanız, hayatta kalma şansınızı daha da artırırsınız. Uçağa binince nasıl ineceğinizi düşünün" dedi.

Çok sık uçak yolculuğu yapanların bile uçuş öncesi uyarılarını iyice dinlemesi gerektiğini ve emniyet kemerinin nasıl çalıştığını gerçekten anlaması gerektiğini belirten Galea, "İster inanın ister inanmayın, insanların kaza anında en çok zorlandıkları şeylerden biri emniyet kemerlerini çözmek. Bir ölüm kalım meselesiyle karşı karşıya kalıyorsunuz ve beyniniz otomatik pilota geçiyor. Çoğu insanın emniyet kemerleriyle ilgili tecrübeleri otomobillerden geliyor ve otomobilde kemeri çözmek için mandalı kaldırmıyor düğmeye basıyorsunuz. Uçak kazalarından sağ çıkmış pek çok kişi yaptığımız görüşmelerde bize başlangıçta emniyet kemerlerini çözmekte zorlandıklarını söyledi. Bu nedenle uçuş öncesi bilgilendirmesine dikkat etmek çok önemli. Verilen o tavsiyeler gerçekten çok değerli" dedi.

Gözden KaçmasınAliyev Rusya’ya seslendi: ‘Uçak kazasında adalet istiyoruz’Haberi görüntüle

Galea ayrıca koltuk ceplerinde bulunan tahliye kartlarını da çok iyi okumak gerektiğini, acil çıkış önünde oturanların kapının nasıl açılacağını öğrenmesinin çok önemli olduğunu sözlerine ekledi.

Galea, "Kanadın üzerindeki çıkış kapısı oldukça ağırdır ve muhtemelen üzerinize düşecektir. Hudson Mucizesi'ndeki (US Airways'e ait 1549 sefer sayılı uçağın 2009'da Hudson Nehri'ne indiği olay) yolculardan biriyle görüşme yapmıştım. Kanat üzerindeki çıkışlardan birinde oturuyordu ve kapının nasıl açılacağına dikkat etmemişti. Uçak alçalırken kartı koltuğun arkasından çıkarıp çalışmıştı. Mühendis olduğundan anlamıştı ama bence ortalama bir insan kartı önceden okumadığı takdirde yazanları anlamayabilir" diye konuştu.

Galea, ayrıca şu tavsiyeleri de sıraladı: "Uçak uçuş yüksekliğine ulaşana kadar ayakkabılarınızı çıkarmayın ve inişe geçtiğinde yeniden giyin. Eğer ailenizle ya da arkadaşlarınızla birlikte seyahat ediyorsanız, ekstra masraf yaratacak olsa bile birlikte oturun. Acil bir durumda uzakta olmak sizi yavaşlatır çünkü böyle durumda insanlar birbirlerini bulmaya çalışır. Nerede oturuyorsanız oturun, önünüzdeki ve arkanızdaki acil çıkışla aranızda kaç sıra olduğunu mutlaka sayın. Modern kazalarda can kayıplarının çoğunun nedeni dumandır. Çıkışın yerini bilirseniz kabinin için dumanla dolu olduğu durumlarda bile el yordamıyla en yakın çıkışı bulabilirsiniz. Bunun kapalı olması halinde bir alternatifinizin olması da faydalıdır."

Uçuş öncesi bilgilendirmelerini dikkatle izleyen, kartları okuyan ve çıkışları ezberleyen kişilere "deli" muamelesi yapıldığını da söyleyen Galea, "Ancak şans hazırlıklı olanın yanındadır. Hazırlıklı değilseniz işlerin iyi gitmemesi çok olasıdır" diye konuştu.

YANINIZA HİÇBİR ŞEY ALMAYIN

Havacılık haberler sitesi 42.000 Feet'in editörü Geoffrey Thomas, aynı zamanda havayolu şirketlerini uçuş güvenliğine göre sıralayan AirlineRatings sitesinin kurucusu. 12 yıl boyunca yönettiği bu site sayesinde hava araçlarının güvenliği konusunda epey bilgi sahibi olan Thomas, uçaktaki en güvenli yapının kanadın gövdeyle birleştiği kanat kutusu olduğunu söyledi.

"Her kaza farklıdır ancak yapısal sorunlar yaşandığında uçak genellikle kanatların önünden ve arkasından kırılır" diyen Thomas, kanat kutusunun "çok çok güçlü bir yapı parçası" olduğunu sözlerine ekledi. Nitekim kanatların hemen arkasından ikiye ayrılan Azerbaycan Havayolları uçağı buna çok iyi bir örnek.

Thomas, geçmişte uzun süre boyunca kanadın hizasında oturmayı tavsiye ettiğini ancak son yıllarda, yolcu davranışları nedeniyle tavsiyesini değiştirdiğini belirterek, "Artık en iyi koltukların çıkışlara mümkün olduğunca yakın olanlar olduğuna inanıyorum. Kanat olursa ideal olur ama şart değil" diye konuştu.

Thomas da Galea gibi, günümüzde yaşanan kazaların çoğundan sağ çıkabileceğini belirterek, "Bugün kazaların ya da acil durumların çoğu uçağın kaybıyla alakalı değil. Başka şeyler oluyor. Bir motor yanıyor, alt gövdede bir kusur oluyor veya iyi niyetli bir aşma yaşanıyor. En büyük tehlike, ilk darbenin ardından yangın çıkması ve dumanın içeri dolması. Günümüzde uçak gövdelerinin yapımında kullanılan modern kompozit malzemeler ateşin yayılmasını alüminyuma kıyasla daha iyi yavaşlatıyor ama sonsuza kadar da engelleyemiyor. Bir başka deyişle hayatta kalmanın yolu tahliyeden geçiyor" dedi.

Ancak yolcular bunu anlamıyor ya da anlamak istemiyor.

Thomas, "Çantalarını bırakmak istemeyen, uçaktan çıkışı yavaşlatan yolcuları günden güne daha fazla görmeye başlıyoruz. Bunun sonucunda, çıkış yavaşladığı için uçaktan inememiş yolcularla sık sık karşılaşıyoruz" ifadelerini kullandı.

Mayıs 2019'da, Aeroflot'a ait 1492 sefer sayılı uçak Moskova'da bulunan Şeremetyevo Havalimanı'nda kaza geçirdiğinde 78 kişiden 41'i çıkan yangın nedeniyle hayatını kaybetmişti. Tahliye sırasına çekilen görüntülerde, uçağın arka tarafı alevler içindeyken tahliye edilen yolcuların el bagajlarını bırakmadıkları görülüyordu.

Thomas, "Uçaklara sertifika verilmeden önce yapılan testlerde, tüm yolcuların çıkışların yarısı kapalıyken bile 90 saniye içinde tahliye edilebilmesi amaçlanır. Ancak şu an uçakların boşalması 5-6 dakikayı buluyor ve bu çok büyük bir sorun. Bir diğer sorun da sosyal medyada çok sık gördüğümüz o yangın ve panik videoları. İnsanlar uçaktan inecekleri yerde video çekiyor" dedi.

Bir tahliyenin videosunu çekmenin ya da uçağı el bagajlarıyla birlikte boşaltmanın suç sayılması gerektiğini sözlerine ekleyen Thomas, "İnsanların hayatını tehlikeye atıyorsunuz" diye konuştu.

Geçen yıl yaşanan Japonya Havayolları kazasının mükemmel bir örnek olduğunu ifade eden Thomas, "Mürettebat sakin kaldı ve yolcuları çok verimli bir biçimde tahliye etti. Yolcular da mürettebatın sözünden çıkmadı. Bir kişi bile kabin bagajıyla inmeye kalkmadı ve herkes kazadan sağ kurtulmayı başardı" dedi.

Ancak bunun sıra dışı bir durum olduğunu da kabul eden Thomas, "Kültürel bir şey bu. Eğer bir uçuş görevlisi 'Çantalarınızı bırakın' diye bağırırsa, Japon yolcular bunu yapar. Çoğu başka ülkede ise 'Bana ne, ben çantalarımı istiyorum' düşüncesi hakimdir" ifadelerini kullandı.

Ne zaman uçağa binse çıkış sırasına oturduğunu, kalkış ve inişte üzerinde bir spor ceket olduğunu, pasaportunu ve kredi kartlarını ceketinin ceplerine yerleştirdiğini belirten Thomas, "İnmem gerekirse inebilirim ve ihtiyaç duyduğum her şey de yanımda olur" dedi ve ekledi: "Asla ama asla bilemezsiniz. Birçok insan uçağa binerken 'Asla benim başıma gelmez' diye düşünür ve bir anda bir istatistiğe dönüşür. Ben işimi şansa bırakmam. Sorunların ve insanların davranışlarının farkındayım ve asla yaşamayacağımı umduğum bir durumda, inebilecek ve aptalın biri tarafından engellenmeyecek bir konumda olmamı sağlayacak adımlar atıyorum."

UÇAK YERE İNDİKTEN SONRA HER ŞEY SİZİN ELİNİZDE

Daha güvenli bir uçuş için atabileceğiniz başka adımlar da var.

Shahidi, türbülansın "yolcuların bir şey yapabileceği durumlardan biri" olduğunu söyledi. Emniyet kemerini sürekli bağlı tuttuğunu vurgulayan Shahidi, "Pilot ne derse desin, emniyet kemerimi sadece tuvalete giderken çözüyorum. Tuvalete gittiğimde de fazla oyalanmadan yerime dönmeye çalışıyorum. İstatistiksel olarak bakıldığında, uçaklardaki yaralanmaların yüzde 80'inden fazlası, emniyet kemeri takmayan yolcuların başına geliyor" dedi.

Wu ise seyahat sigortası almadan asla uçağa binmediğini, bu sayede bir acil durum halinde eşyalarını bırakıp uçaktan inmesi gerektiğinde masrafa girmeyeceğini belirtti.

Hem Thomas hem de Galea, havayolu şirketi tercihinin de çok önemli olduğunu vurguladı.

"En önemli kurallardan biri şudur: Kaliteli havayolu şirketleri çalışanlarına güzel maaşlar verdiği için insanlar da bu şirketlerde çalışmak ister. En kötü pilotlar da diğer şirketlere kalır" diyen Thomas, en yüksek reytingli havayolu şirketleriyle uçtuğunu belirtti. Bilet almadan önce araştırma yapmayı tavsiye eden Thomas, "Her ülke aynı güvenlik standartlarına sahip değil. Bu nedenle nereye uçarsa uçsun standartları yakalamakla yetinmeyip çok üstüne çıkan bir havayolu şirketinden bilet almalısınız" diye konuştu.

Ancak en önemlisi, hayatta kalınabilecek bir kazadan mümkün olduğunca çok kişinin sağ çıkmasının sorumluluğunun yolcularda olduğunu unutmamak gerekiyor.

Galea, "İnsanlar kadercidir. Eğer bir kazada öleceklerine inanırlarsa nasılsa herkes ölecek diye çaba sarf etmezler. Ancak aslında durum bunun tam tersidir. Unutmayın her saniye önemlidir" dedi.