Milyonlarca insan bu yüzden aşı olmuyor! Yalan haberlerin kaynağı bulundu

Natural News sitesinde 30 Nisan 2021 tarihinde yayımlanan haber oldukça sarsıcıydı. Pfizer/BioNTech aşısının klinik denemeleri kapsamında 2 yaşında bir çocuk Şubat ayı sonunda ikinci dozunu olmuş ve ardından hayatını kaybetmişti. Ancak haberde bir tutarsızlık vardı zira Pfizer, 5 yaş altındaki çocuklarla ilgili testlere ancak Nisan ayında başlamıştı.

Natural News'ün haberdeki kaynağı Great Game India'ydı. Bu site aynı zamanda Ocak 2020'de Covid-19 virüsünün Kanada'daki bir laboratuvardan çalındığı yönündeki yalanlanmış haberin de kaynağıydı.

Dolayısıyla haber sitelerinde yer alan iddia ve içerikleri doğruluk denetimine tutan NewsGuard'da hem Great Game India'nın hem de Natural News'ün "genelde güvenilmez" olarak tanımlanan KIRMIZI kategoride olması şaşırtıcı değildi. Ancak iş bununla bitmiyordu. Çünkü her iki site de haberin asıl kaynağı olarak kısaca VAERS olarak bilinen "Aşı Yan Etki Raporlama Sistemi"ne atıfta bulunuyordu.

BİLDİRİM OLDUĞU DOĞRU AMA...

VAERS, ABD'de 1990 yılında Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) ile Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) işbirliğinde hayata geçirilmiş bir veri tabanı. VAERS'in internet sitesinde veri tabanının amacı, "ABD'de kullanım lisansı alan aşıların yaratabileceği olası güvenlik sorunlarının takibi için ülke genelinde bir erken uyarı sistemi oluşturulması" olarak açıklanıyor.

Gözden Kaçmasın

#AŞI SORULARI#AŞI HAKKINDA HER ŞEY

Neden aşı olmak istemiyorlar: Aşı kararsızları anlattı, uzmanlar tek tek yanıtladı!Hürriyet.com.tr

Pfizer/BioNTech haberine dönersek, 2 yaşında bir çocuğun aşıdan sonra öldüğüyle ilgili VAERS veri tabanında 5 Mart 2021 tarihinde bir kayıt oluşturulduğu doğru. Söz konusu bildirimde Virginia'da yaşayan çocuğun aşıyı 27 Şubat tarihinde olduğu, 1 Mart'ta da yan etkileri sergilemeye başladığı belirtiliyordu. Bildirimde ayrıca çocuğun 17 gün hastanede tedavi gördüğü detayı da yer alıyordu. Great Game India'nın haberinde bu detay, "Bebek muhtemelen ilk doz nedeniyle hastalandı ama yine de ikinci dozu yaptılar" şeklinde bir yorumla aktarıldı. Sitede ayrıca "Pfizer 5-11 yaş arası çocuklarda denemelerin başladığını duyurdu. Öyleyse 2 yaşında bir bebek nasıl aşılandı?" sorusu da ortaya atıldı.

Newsweek dergisinin araştırma dosyasına göre bu sorunun cevabı kısa ve net: Böyle bir şey gerçekte yaşanmadı. USA Today'in Natural News'deki haberin doğruluğunu teyit etmek için görüşüne başvurduğu CDC Sözcüsü Kristen Nordlund, söz konusu kaydın "tamamen uydurma" olduğunu ve sistemden kaldırıldığını söyledi. Nordlund, CDC'nin böyle içerik kaldırma işlemlerini çok nadir yaptığını da sözlerine ekledi.

GERÇEK OLMAYAN İDDİALARIN DAYANAK NOKTASI

Daha da vahim olan ise VAERS veri tabanının böyle yalan haberlere başka birçok örnekte de kaynak gösterilmiş olması. Anlaşılan o ki aşı karşıtları, VAERS veri tabanını Covid-19 aşılarının ölüme, kısırlığa ya da başka korkutucu yan etkilere yol açtığına dair gerçek olmayan iddiaları yaymak için bir dayanak olarak kullanıyor. Sosyal medya analiz şirketi NewsWhip'in verilerini analiz eden NewsGuard'a göre, VAERS'i kaynak gösteren ve Facebook'ta büyük etkileşim alan içeriklerin yüzde 80'i KIRMIZI kategorideki Natural News ve Great Game India gibi siteler tarafından üretiliyor.

Dediğimiz gibi VAERS'in kuruluş amacı sağlık çalışanlarının aşıların olumsuz yan etkilerini bildirebilecekleri bir yapı oluşturmak. VAERS'in işleyişinde, söz konusu bildirimlerin iyi niyetli bir yaklaşımla yapılacağı varsayımından hareket ediliyor ve bir yayın öncesi denetim mekanizması uygulanmıyor.

Ancak internet çağında bu yapı kötü niyetli kullanıma açık hale gelmiş durumda. Herkes istediği içerikle VAERS'e bildirimde bulunabiliyor ve bu bildirimler anında yayına giriyor.

ABD YASALARINA GÖRE BÜYÜK BİR SUÇ

VAERS'e bilerek yanlış bilgiler yükleyerek Sağlık Bakanlığı'nı ve ilgili kuruluşları yanıltmak ABD yasalarına göre para ve hapisle cezalandırılabilecek bir suç. İnternet üzerinden yan etki bildirimi için kullanılan sayfanın en altında bu konuda bir uyarı da bulunuluyor. Ancak bildirimde bulunan kişinin adını ya da iletişim bilgilerini açıklaması gerekmediğinden bu uyarı da boşa düşüyor.

Sitedeki bildirimlere bakıldığında "Şuradan duyduğuma göre..." gibi dayanaksız iddialar ya da "Aşı olduktan sonra evine dönerken trafik kazası geçirdi öldü. Demek ki aşı öldürüyor" gibi mantıksız bağlantılar kuran çok sayıda bildirim görmek mümkün.

Aslında VAERS gibi bir sistemin varlığı birçok açıdan faydalı. Tarihin en büyük küresel aşı seferberliği yürütülürken, gerçekten var olan yan etkiler konusunda böyle bir erken uyarı sistemine sahip olmak hayat kurtarıcı olabilir. Ama sahte bildirimlerin gerçeklerini bastırması, sisteme olan güvenin kaybolmasına da yol açıyor.

ŞEFFAFLIK MI MANİPÜLASYON MU?

Uzmanlar VAERS sisteminin aşı karşıtları tarafından kullanılmasının şaşırtıcı olmadığını düşünüyor. Örneğin Newsweek'in görüşlerine yer verdiği Philadelphia Çocuk Hastanesi Aşı Eğitim Merkezi Direktörü ve FDA Aşı Danışma Komitesi Üyesi Dr. Paul Offit, "Aşıya karşı olanlar her zaman 'Bu ölümlere bakın, aşıların yarattığı şu hasara bakın' diyecekler ve onlara inananlar her zaman olacak. Bunu değiştirmemizin tek yolu mantığın hakim olduğu bir gezegene taşınmak" dedi.

Ancak Offit ve diğer kamu sağlığı yetkilileri, sistemin manipülasyona açık olmasının alınması gereken bir risk olduğunu belirterek, VAERS'in kapsamının ve şeffaflığının ABD hükümetinin aşı güvenliğini ve potansiyel riskleri ne kadar ciddiye aldığının bir kanıtı olduğunu da ifade ediyor.

Diğer yandan VAERS bağlamında, Covid-19 aşılarının geçmişteki başka aşılardan bir farkı var. Aşı kampanyasının başladığı Aralık ortasından itibaren ilk 6 aylık süreçte buraya yapılan bildirimlerin neredeyse tamamı vatandaşlardan gelmiş durumda. Başka hastalıkların aşılarına bakıldığında ise çoğunluğun üreticilerin uyarılarında olduğu görülebiliyor.

KLİNİK DENEMELERDE ORTAYA ÇIKMAYAN YAN ETKİLER TESPİT EDİLDİ

Araştırmacılar vatandaş kaynaklı bildirimler sayesinde nadir ve ciddi yan etkilerin hızla yakalanabildiğini belirtiyor. Örneğin Johnson & Johnson aşılarını olanlarda nadir olarak görülen bir yan etki olan kan pıhtısı oluşumu ve düşük trombosit sayısı, VAERS bildirimleri sayesinde kısa sürede fark edildi.

Pennsylvania Üniversitesi Perelman Tıp Okulu'ndan biyoistatistik, tıp etiği ve sağlık politikaları profesörü Susan Ellenberg, "Klinik denemeler büyüktü ama milyonda 1 görülebilecek vakaları yakalayabilecek kadar büyük değildi" dedi. Ellenberg, "Birkaç milyon kişiyi aşılamaya başladığınızda bir şeyler görmeye başlarsınız. Bu da söz konusu verileri takip edenlerin dikkatini çekecek olağandışılıktadır" diye konuştu.

CDC Aşı Güvenliği Dairesi Direktör Yardımcısı Dr. Tom Shimabukuro ise VAERS'in bir "hipotez üretici" olarak çalıştığını söyledi. Shimabukuro, beklenmedik bir örüntünün ortaya çıkması ya da bir güvenlik kaygısının incelemeye alınmasının ardından sağlık kuruluşlarının aşı izleme sistemleri sayesinde bu hipotezi test edebildiğini belirtti.

Bununla birlikte Shimabukuro da sistemin sahte bilgilere ve kamuoyunu yanlış yönlendirmek için organize olan grupların ihlallerine açık olduğunu söyledi ve ekledi: "İnsanlar bir araya gelip organize bir biçimde sistemi sahte bildirimlerle doldurmak isterlerse bunu yapabilirler. Böyle durumların nadir olduğunu düşünüyoruz. Sistemi erişilebilir kılmakla tamamen sahte bildirimler almak arasında bir denge sağlamak zorundayız."

2004 YILINDAN BERİ BİLİNİYOR

Aslına bakılırsa VAERS'teki sahte bildirimler Covid-19 aşılarıyla ortaya çıkmadı. 2004 yılında anestezi uzmanı James Laidler, grip aşısının kendisini Hulk'a çevirdiğine dair sahte bir bildirimle sistemin açıklarını net bir biçimde ortaya koymuştu. CDC, Laidler'la temas kurup izin alarak sahte raporu sistemden kaldırmıştı.

CDC, VAERS'teki tüm ölüm bildirimlerinin hastane kayıtları, otopsi raporları ve ölüm belgeleri üzerinden takip edildiğini söylüyor. CDC Sözcüsü Nordlund, NewsGuard'a gönderdiği e-postada en başta bahsi geçen 2 yaşındaki çocukla ilgili bildirimin de bu süreçte tespit edilerek sistemden kaldırıldığını bildirdi ancak olayın sahte olduğuna dair kararın nasıl verildiğini açıklamadı.

Diğer yandan VAERS'in sitesinde "Buradaki bildirimler kesinlik taşımamaktadır, aşının yan etkiye sebep olduğu şeklinde yorumlanmamalıdır" gibi çok sayıda uyarı bulunuyor. Raporların olduğu sayfaya girip arama yapmadan önce de tüm bu uyarıları okuyup anladığınızı belirtmeniz gerekiyor. Covid-19 aşılarının uygulanmaya başlamasıyla bu uyarıların sayısı daha da artırılmış.

BİRÇOK SİTE DOĞRUDAN ALIP KULLANIYOR

Ne var ki VAERS'in bu kontrol mekanizmalarının etrafından dolanmayı sağlayan, VAERS'teki bildirimleri doğrudan aktaran, aşı karşıtları tarafından kurulmuş çok sayıda resmi olmayan site bulunuyor. Bu sitelerde Covid-19 aşılarından kaynaklandığı iddia edilen ölümler ve diğer ağır yan etkilerle ilgili sayılar paylaşılırken bunların teyide muhtaç bilgiler olduğuna dair en ufak bir uyarı bulunmuyor. Bir başka deyişle VAERS'teki sahte bilgilere ulaşmak için VAERS'e girmeye gerek yok.

Dr. Offit, VAERS'in sağlık çalışanları için faydalı bir sistem olduğunu ancak kamuoyunun geri kalanı için faydasının şüpheli olduğunu düşünüyor. NewsGuard'a e-posta yoluyla bir açıklama yapan Dr. Offit, "Bence VAERS halkın geneli için çok anlamı değil çünkü insanlar buradaki verilere bakıp da bu bağlantıların gerçek olup olmadığına dair yorum yapabilecek durumda değiller" dedi.

FACEBOOK ETKİSİ

Newsweek'in aktardığı NewsWhip analizlerine göre, FDA'in ilk Covid-19 aşısını onayladığı tarih olan 11 Aralık 2020 ile Mayıs 2021 tarihleri arasında başlığında ya da kısa açıklama yazısında 'VAERS' kısaltması geçen içerikler, Facebook'ta 1,1 milyondan fazla etkileşim (beğeni, yorum, paylaşım) aldı.

Bu etkileşimlerin üçte ikisi tek bir içeriğe odaklandı. Söz konusu içerikte Şubat ayında ikinci dozunu olan Utahlı bir kadının ölümünden bahsediliyordu. Bu haber birçok internet sitesinde aynı şirkete ait 58 televizyon kanalında kendine yer buldu. Haberlerin bir kısmına daha sonra Utah Adli Tıp Kurumu'nun "Covid-19 aşılarının Utah'ta ölüme yol açtığına dair bir kanıt yoktur" açıklaması eklendi.

Bu haberin dışındaki etkileşim yaratan diğer VAERS haberlerinin yüzde 80'i, aralarında Robert F. Kennedy Jr.'ın kurucusu olduğu Children's Health Defense gibi kurumların KIRMIZI kategorideki hesaplarından yayıldı.

Söz konusu içeriklerden bazılarında yaşanan ölümlerin Covid-19 aşılarından kaynaklandığı kesin ve net bir dille ifade edilirken önemli bir kısmında VAERS'in teyit edilmemiş verileri yayınladığına dair uyarıcı ifadeler de yer aldı. Ancak bu uyarılar genelde çarpıcı bir başlık, VAERS'teki verinin uzun uzun anlatıldığı ürkütücü paragraflar, bu verilerin ne anlama geldiğine dair spekülatif yorumlar ve aşıların güvenliği ve etkinliğine dair olumsuz ifadeler arasında kayboldu.

GERÇEKLE GERÇEK OLMAYAN BİRBİRİNE KARIŞIYOR

Bir başka sitede ise VAERS verilerinin yeterince gündeme gelmediği ve gerçekte yaşanan problemlerin gündeme gelenlerden kat be kat fazla olduğu öne sürüldü. Sahte Covid-19 ilaçları sattığı için Şubat ayında FDA'den uyarı alan Joseph Mercola'nın sitesinde "Sağlık Bakanlığı'nın bir araştırmasına göre yan etkilerin yüzde 1'inden azı VAERS'e bildiriliyor. Demek ki 1 milyonun üzerinde Covid-19 aşısı kaynaklı sakatlık olabilir" ifadeleri yer aldı.

Böyle bir araştırma gerçekten var ancak yüzde 1 ifadesine ne şekilde ulaşıldığına dair veriler net değil. Dahası "O zaman gerçek vaka sayısı bildirilenin 100 katıdır" gibi bir çıkarım yapmak da fazlasıyla yanıltıcı. Zira VAERS'e bildirilmeyen yan etkilerin önemli bir kısmı kol ağrısı gibi zaten beklenen hafif yan etkiler oluyor.

EUDRAVIGILANCE DA BENZER BİR KAYNAK

VAERS'e benzer sistemler Avrupa'da da var. Avrupa Birliği'nin onayladığı ilaçlarla ilgili yan etki bildirimleri EudraVigilance ağı üzerinde toplanıyor. VAERS'in aksine EudraVigilance'a doğrudan bildirim yapabilmek mümkün değil. Fransa, İtalya, Almanya gibi üye ülkelerin vatandaşları kendi yerel sistemleri üzerinden bildirim yapabiliyor. Bu bildirimlerin ham verileri EudraVigilance veri tabanına aktarılıyor. İngiltere'de de 1964'ten beri uygulanan Sarı Kart Planı kapsamında Covid-19 aşısıyla ilgili yan etki bildirimleri yapılabiliyor.

Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya'da ABD'nin aksine ham veriler kamuoyuyla paylaşılmıyor, sadece bu verilerin analiziyle elde edilen özetler açıklanıyor. Ancak kullanıcılar EudraVigilance üzerinden ham verilerde arama yapabiliyor. (Geçtiğimiz günlerde Türkiye'de de çok tartışılan "Aşılar nedeniyle 10.570 kişi öldü 405.259 kişi yaralandı" iddiasının kaynağının da EudraVigilance olduğu belirtiliyordu.)

AVRUPA'DA DA VAERS KULLANILIYOR

Bununla birlikte Newsweek, Avrupa'daki ülkelerin nüfuslarının ABD'nin gerisinde kalması ve dolayısıyla yan etki bildirimi sayısının daha az olması nedeniyle, aşılarla ilgili yanlış bilgiler yayan Avrupa kaynaklı KIRMIZI kategorideki sitelerin de EudraVigilance'tan ziyade VAERS'i kaynak gösterdiklerini aktardı.

VAERS kaynaklı içeriklere Fransızca, Almanca ve İtalyanca yayın yapan sitelerde rastlamak mümkün. Aynı şekilde İngiltere'nin Sarı Kart sistemi verileri de KIRMIZI kategorideki sitelerin içeriklerinde referans gösterilebiliyor.

ABD'li bilim insanları ise her türlü kötüye kullanıma karşın sistemin şeffaflığının korunmasından yana. Örneğin Ellenberg, sistemin kapatılmasının ya da kamunun erişiminin engellenmesinin sonuçlarının daha da ağır olabileceğini belirtti. Ellenberg, "O durumda insanlar sitedeki içeriklere dair hayaller kurmaya başlarlar. O da daha kötü olur" diye konuştu.

Newsweek'in "How a well-meaning U.S. government database fuels dangerous vaccine misinformation" başlıklı analizinden derlenmiştir.