Haniye müzakerelerin kilit ismiydi… Şimdi ne olacak? Orta Doğu’da tansiyon yükseldi… ‘İran cevap vermeye mecbur kalacak’
Güncelleme Tarihi:
Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye, İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan’ın yemin töreni için bulunduğu Tahran’da uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. Suikastın ardından tüm gözler bölgeye çevrilirken Haniye’nin Gazze’deki direnişin en etkili seslerinden olması ve savaşın sonlandırılmasıyla ilgili müzakere görüşmelerindeki rolü nedeniyle Orta Doğu’da önümüzdeki günlerde gerilimin tırmanması bekleniyor.
İran Devrim Muhafızları ordusundan yapılan açıklamada, “Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye ve korumalarından biri Tahran’da kaldıkları konuta düzenlenen saldırı sonucu şehit oldu” ifadeleri kullanıldı.
Hamas, Haniye’nin ölümünden İsrail’i sorumlu tutarken İsrail cephesi şimdilik konuyla ilgili hiçbir resmi açıklama yapmadan suskunluğunu korudu.
Suikastın nasıl gerçekleştiği henüz bilinmiyor ancak İran, Haniye’nin Tahran'ın kuzeyinde Devrim Muhafızları Ordusu'nun korumasındaki gaziler için hizmet veren bir konutta 02.00 sularında havadan atılan bir mermiyle hedef alındığını duyurdu.
HAMAS: CEVAPSIZ KALMAYACAK
AFP haber ajansının geçtiği bilgilere göre, Hamas liderin öldürülmesinin “cevapsız kalmayacağını” duyurdu. Hamas'ın üst düzey yetkilisi Musa Ebu Marzuk, yaptığı açıklamada, "Lider İsmail Haniye'nin öldürülmesi korkakça bir eylemdir ve cevapsız kalmayacaktır." dedi.
HAMAS’IN LİDERİ HANİYE’NİN ÖLÜMÜ SAVAŞI NASIL ETKİLER?
Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye, Gazze’de aylardır devam eden savaşta ateşkes ve rehine görüşmelerinin en kilit ismiydi. Haniye’nin ölümü ve bu suikasta hem cepheden hem de siyasi olarak verilecek cevaplarla birlikte Gazze’deki savaşın Orta Doğu’ya yayılabileceği yorumları yapılmaya başladı.
On yıllardır Hamas'ın en önemli ismi olan İsmail Haniye, son yıllarda Hamas’ı sürgünden yönetmiş ve Gazze'de İsrail ile savaş sırasında en görünür liderlerinden biri olarak ortaya çıkmıştı.
İsrail ile Hamas arasında tıkanan rehine ve ateşkes görüşmeleri sırasında uluslararası arabulucularla kilit bir muhatap olan Haniye mayıs ayında Hamas’ın arabulucularla bir anlaşma yapmak için hâlâ istekli olduğunu, ancak masaya gelecek herhangi bir teklifin Gazze’de devam eden çatışmayı kalıcı olarak durdurması gerektiğini söylemişti.
Haniye o dönemde taleplerinin “Halkımıza yönelik saldırganlığı durdurmayı amaçladığını, bunun da daha istikrarlı bir geleceğin temelini oluşturan temel ve mantıklı bir pozisyon olduğunu” söylemiş ancak Netanyahu’nun “Hamas yok edilene kadar savaşmaya devam etme” sözü vermesiyle müzakereler durma noktasına gelmişti.
“MÜZAKERE GÖRÜŞMELERİNE DAMGA VURACAK”
Temmuz ayı başlarında Haniye'nin Katar ve Mısır'daki arabulucularla savaşı sona erdirme fikirlerini görüşmek üzere temas halinde olması, iki tarafın bir çerçeve anlaşmasının eşiğinde olabileceğine dair bir umut doğurdu.
CNN’in siyaset ve dış politika analisti Barak Ravid, Haniye'nin müzakerelerdeki rolü göz önüne alındığında, ölümünün “bu müzakereler üzerinde önemli bir etkisi olacağını” söyledi.
Orta Doğu uzmanları Haniye'nin İran'da öldürülmesinin, ABD, Katar ve Mısır'ın arabuluculuğunda aylar süren görüşmelerin ardından zorlukla ilerleyen Gazze'de ateşkes sağlama çabalarına ciddi bir darbe olarak algılanacağı yorumunu yapıyor.
İRAN LİDERİ PEZEŞKİYAN’DAN İLK AÇIKLAMA: İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, İran'ın “toprak bütünlüğünü, haysiyetini, onurunu ve gururunu savunacağını ve terörist işgalcileri Tahran'da Hamas lideri İsmail Haniye'yi öldürdükleri korkakça eylemlerinden pişman edeceğini” söyledi.
CNN: HANİYE ILIMLI BİR FİGÜRDÜ
CNN’deki analize göre Haniye, Hamas'ın siyasi lideri olarak hareket içinde ılımlı bir figür olarak görülmüştü ve bu rolü de ateşkes sağlanması için sürdürülen diplomatik çabalarda hayati önem kazanmıştı.
Sürgündeyken Filistinli grubun uluslararası diplomasisinin yüzü olan Haniye, Türkiye, İran ve Katar arasında mekik dokuyarak Doha'da barınan ve Gazze'ye dönemeyen bir siyasi figür olmuştu.
Haniye, Gazze'deki Yahya Sinvar gibi sertlik yanlısı isimlerle iletişimin kilit noktası olarak görülüyordu. Arap diplomatlar ve yetkililer onu Gazze'deki diğer daha militan seslere kıyasla nispeten pragmatik olarak görüyordu ve bazı uzmanlar tarafından Hamas'ın Orta Doğu'daki bölgesel hükümetlerle olan siyasi mücadelesinin lideri olarak tanımlanıyordu.
Haniye'nin müttefikleri ve hatta eski rakipleri, Tahran ziyareti sırasında ölümünün daha geniş bir tepkiye yol açabileceği endişesiyle suikastı kınamak için devreye girdi. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas cinayeti “korkakça bir eylem ve ciddi bir tırmanma” olarak nitelendirirken tüm Filistinlilere birlik çağrısı yaptı.
BÖLGENİN DİNAMİKLERİ TAMAMEN DEĞİŞMİŞ OLABİLİR: TOPYEKÜN SAVAŞIN EŞİĞİNDE KARANLIK BİRKAÇ GÜN
Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin öldürülmesinin İran destekli vekiller ile İsrail arasındaki “dinamiği tamamen değiştirmiş olabileceğini” söyleyen Ortadoğu Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısı ve Stratejik Sosyal Yardım Kıdemli Direktörü Firas Maksad “Irak'tan, Yemen'den, Lübnan'dan ve hatta belki de Tahran'ın kendisinden çeşitli İran destekli milisleri İsrail'e doğrudan bir yanıt vermek üzere bir araya getiren bölge çapında bir kampanya düzenlenmesi büyük bir olasılık” dedi.
Maksad, İran destekli grupların liderlerinin art arda ölmesinin daha önce görülmemiş bir durum olduğunu ve bölge çapında bir çatışmaya bir adım daha yaklaşıldığını sözlerine ekledi ve “Büyük olasılıkla, bölgenin topyekün bir savaşın eşiğinde olacağı birkaç karanlık gün bizi bekliyor.” yorumunu yaptı.
HANİYE'NİN KORUNMAMASI TAHRAN'I HAREKETE GEÇİREBİLİR
Tahran'daki Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden Abas Aslani, Haniye’nin İran’da öldürülmesini “Tahran'da olanlar İran güvenlik aygıtı için çok kötü bir olay. Bu yüzden İran bir şekilde buna karşılık vermek zorunda olduğunu hissedecektir” diye yorumlarken “İran tarafından bir misilleme ya da yanıtın kaçınılmaz olabileceğini düşünüyorum... Ancak bu yanıtın niteliği konusunda henüz emin değilim” dedi.
Orta Doğu uzmanları İran’ın bu cinayete sessiz kalamayacağını ancak Haniye suikastın verilecek cevabın henüz belirlenmediğini söylüyor.
İRAN MECLİSİ ULUSAL GÜVENLİK KOMİSYONU OLAĞANÜSTÜ TOPLANIYOR
İran Meclisi Ulusal Güvenlik Komisyonu Sözcüsü İbrahim Rızayi, Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye'nin Tahran'da uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetmesine ilişkin Ulusal Güvenlik Komisyonu'nun olağanüstü toplanacağını duyurdu. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani ise, "Bir ömrünü Siyonist İsrail rejimi ile mücadeleye ve Kudüs'ü özgürleştirmeye adayan bu şehidin akan kanı boşa gitmeyecek" dedi.
“İRAN İÇİN ARTIK İYİ BİR SEÇENEK YOK”
Orta Doğu konusunda uzman gazeteci Nick Paton Walsh, Haniye Tahran’da misafirken öldürülmesini büyük bir güvenlik ihlali olarak değerlendirirken “İran misafir müttefiklerinin güvenliğini bile garanti edemezse bölgesel bir güç olarak rolleri aşınır” yorumunu yaptı.
İran’ın suikasta verilecek cevap konusunda seçeneklerinin sınırlı olduğunu söyleyen uzmanlar Tahran'ın, Hizbullah'ı Lübnan'dan İsrail'e karşı geniş çaplı bir savaşa sokma konusunda isteksiz olduğunu yazıyor.
DAHA ÖNCEKİ SALDIRI BAŞARISIZ OLMUŞTU: HİZBULLAH DEVREYE GİRER Mİ?
Böyle büyük çaplı bir çatışmanın yaratacağı insani trajedi bir yana Hizbullah Tahran'ın muhtemelen sadece bir kez oynayabileceği bir kart olmaya devam ediyor. Dolayısıyla İran’ın bunu ne zaman ve ne şekilde yapacağı da büyük önem taşıyor.
İran, nisan ayında İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'a düzenlediği saldırıda üst düzey İran Devrim Muhafızları komutanlarının öldürülmesinin ardından İsrail'e topyekûn bir saldırı girişiminde bulunmuştu.
YANIT GECİKİRSE ETKİLİ OLMAZ
Ancak İran'dan daha önce görülmemiş bir şekilde doğrudan İsrail'e fırlatılan 300 insansız hava aracı ve füze hedefine ulaşamadı. Bu gelişmelerin ışığında İran’ın vereceği yanıt hem bölgesel bir güç olarak rollerini yeniden tanımlayacak hem de bu rolün elinden kayıp gitmesi riskini doğuracak.
Analistler İran tarafından Haniye suikastına haftalar sonra yapılacak gizli ve asimetrik bir saldırının konumuna verilen zararı telafi etmeyebileceği konusunda birleşiyor.
