Bir kıyaslama

Salih NEFTÇİ

Dünkü yazıyla döviz cinsi tasarruf hesapları olan DTH'ler konusunu tartışmaya başladık.

İlk gözlem şuydu:

Belli sınırları aşmışsa, DTH'lerden kazanılan faizden de vergi alınacak. Kurlar hızlı artarsa bu verginin oranı da yükselecek. Kriz zamanlarında kazanılan faizin önemli bir kısmı vergi olarak verilebilecek.

Peki bu durum DTH'lerin çekiciliğini azaltıyor mu?

Orası farklı.

Ne ile kıyaslandığına bağlı.

NAKİT DOLAR

Parayı döviz cinsi tasarrufta tutma yerine, nakit dolara çevirip bir kasada saklamakla kıyaslayalım.

Nakit dolar şimdi daha mı çekici?

DTH faizine vergi geldiğine göre, bu teorik olarak doğru.

Çünkü Hazine'nin aksine, bankalar DTH'larda ödedikleri faizi vergi kadar artırmayacaklar. Hazine TL. cinsi faiz ödüyor. Önce yüksek faiz ver, arkasından enflasyonu yükselt, reel faiz aynı kalır. Bu bakıma Hazine'nin yüksek faiz ödemesi aslında kolay. Bonoya vergi geldiğinde, Hazine'nin ödediği faiz de vergi kadar artabilir.

Ama bankaların döviz cinsi faizi vergi kadar yükseltip tasarrufçuyu tatmin etmeleri o kadar kolay değil.

Çünkü bankalar DTH'lerden topladıkları dövizin bir kısmıyla (örneğin) ihracatçıya, kredi veriyorlar. İhracatçı ise malını uluslararası piyasalarda satıyor. Kâr haddi uluslararası rekabet tarafından belirleniyor. Aldığı kredi için bankaya daha yüksek faiz ödemesi zor. Bankanın kazandığı faiz sınırlı olunca, ister istemez ödediği faiz de sınırlı olacak.

Sonuçta bankalar döviz faizi biraz yükseltip tasarrufçuya vergi öncesi net getiriyi vermeye çalışsalar dahi, bunu tam olarak gerçekleştiremeyecekler. DTH açtıran tasarrufçu daha az net getiri elde etmiş olacak.

Bu da nakit dolarla DTH hesabı arasındaki göreli fiyatı nakit dolardan yana değiştiriyor.

AMA...

Ama burada iki nokta var ki, hemen eklememiz gerekiyor.

Birincisi, verginin belli bir sınırdan sonra başladığı. Eğer bir vatandaşın 10 bin dolarlık DTH hesabı varsa, buradan kazandığı faiz yasal sınırların altında kalacak ve vergi ödenmeyecek. Vergi, 100 bin dolar civarındaki hesaplardan başlıyor. (Kesin rakam, alınan DTH faizine göre ve bir yıldan diğerine değişebilir.)

Demek ki küçük tasarruf sahibinin şimdi nakit dolar alıp bir yana koyması için bir neden yok.

Gelelim büyük tasarruf sahibine.

Bu yatırımcı açısından koşullar farklı. Ama bu kişinin de 100 bin doları nakit haline dönüştürüp evindeki dolapta saklayacak hali yok.

Bir kere bu riskli. Eve giren birisi alır gider, yangın çıkar vs... Ayrıca bunun faiz getirisi de sıfır olacak.

Bu durumda büyük tasarruf sahibinin de nakit dolar talep etmesi anlamsız.

SONUÇ

Peki bu durumda DTH'lere gelen vergi önemsiz mi?

Önemli.

Önemli, çünkü son uygulamalardan sonra evde dolapta 100 bin dolar döviz akılcı olmasa da...

...bu parayı yurtdışına gönderip orada işletmek daha özendirici hale gelmiş bulunuyor.

Bir Avrupa bankasında duran döviz cinsi 100 bin dolar hem daha az riskli olacak, hem de son uygulamalardan sonra kriz zamanlarında daha iyi faiz getirecek.

Yarın DTH'lerin TL. cinsi hesaplarla bir kıyaslamasını yapacağız.

---