Yapay zeka en çok orta sınıfı vuracak

Elektrikli otomobil üreticisi Tesla’nın kurucusu Elon Musk’ın da aralarında bulunduğu dünyanın önde gelen robot ve yapay zeka uzmanları, geçtiğimiz haftalarda Birleşmiş Milletler’e yönelik bir açık mektup yayınladı. Mektupta öldürme yeteneği olan yapay zekaya sahip robotlar yapılmasının yasaklanması talep edilirken, “Harekete geçmek için fazla zamanımız yok. Pandora’nın Kutusu açılırsa, daha sonra onu kapatması zor olur” uyarısı yapıldı. Böylece yapay zekanın kullanıldığı alanlar yeniden gündeme geldi.

Yapay zekanın gelişimi ve yaygınlaşması iş dünyasında da uzun zamandır tartışılıyor. Robotların kullanımının artmasıyla hangi mesleklerin yok olacağı, insanların hangi sorumluklarını devredeceği, öte yandan ne gibi yeni iş fırsatlarının doğacağı öngörülmeye çalışılıyor. Üzerinde durulan bir başka konu ise yapay zekanın yaygınlaşmasının işgücünde en çok hangi sınıfları etkileyeceği. Bu konuda pek çok uzmanın görüşleri bulunuyor. Robotların, 1984 yılında vizyona giren Terminatör filminde olduğu gibi insanlığa düşman olabileceği, hatta bunun insanlığın sonu olabileceğini düşünen ünlü fizikçi Stephen Hawking bunlardan biri. Hawking, yaklaşık 1 yıl önce Guardian Gazetesi’nde yayınlanan makalesinde dünyada gelir dağılımındaki adaletsizliğin otomasyonla birlikte daha da artacağını, şirketlerin daha az kişi çalıştırarak daha büyük kârlar elde edeceğini ve bunun sosyal olarak yıkıcı olacağını öne sürüyor. Hawking, buna bağlı olarak yapay zekanın yaygınlaşmasının en çok orta sınıfı etkileyeceğini savunuyor. Orta sınıf, ülkeden ülkeye değişkenlik göstermekle birlikte genel olarak toplum hiyerarşisinde sosyal ve ekonomik statüye göre üst ve alt sınıfın arasında bulunan kişileri tanımlıyor. Orta sınıf da kendi içinde elde ettikleri gelire göre üst orta sınıf ve alt orta sınıf olmak üzere ikiye ayrılıyor. Peki, yapay zekanın yaygınlaş-masından orta sınıfta en çok hangi meslekler etkilenecek? Yapılan araştırmalara göre yapay zekanın yaygınlaşması nedeniyle istihdam oranının düşeceği alanlar arasında çağrı merkezleri, posta hizmetleri, matbaa, seyahat acenteleri, sigortacılık, muhasebe, ofis idari personeli yer alıyor.

Stephen Hawking’in düşüncelerini destekleyen bazı uzmanlar, durumu Moravec Paradoksu ile açıklıyor. 1980’lerde yapay zeka uzmanları tarafından geliştirilen bu prensibe göre robotlar insanlara zor gelen işleri kolayca yapabiliyorken, insanlara çok kolay gelen işlerde ise zorlanıyorlar. Örneğin bir bilgisayar, bir satranç şampiyonunu yenebiliyor. Ancak, oyun bittikten sonra bu satranç tahtasının tozunu alabilmek için bir insana ihtiyaç duyuluyor. Ekonomist Dhaval Joshi de yapay zekanın mantık ve matematiksel yetkinliklerin ön planda olduğu işlerde kolayca insanların yerine geçebileceğini savunuyor. Bu yetkinlikler genellikle orta sınıfın çalıştığı işlerde ihtiyaç duyulan özellikler. Örneğin, muhasebecilik, kredi analistliği gibi işlerde yapay zekanın insanların sorumluluklarını üzerlerine almaları bekleniyor. Mobilize olabilme, algı gibi yetkinliklere ise yapay zeka henüz sahip değil. Bu özellikler özellikle de çoğunlukla dar gelirli işlerde öne çıkıyor.

ORTA SINIFIN TANIMI DEĞİŞECEK
Fütüristler Derneği Başkanı Eray Yüksek, tarihte bir dönem baharata hâkim olan, başka bir dönem denizlere hâkim olan ülkelerin öne çıktığını, bugün ise teknolojiyi yaratanların lider konumda olduklarını belirtiyor. Yüksek’e göre orta sınıfın tanımı da bu teknolojilere sahip olanlarla olmayanlar arasında değişiklik gösterecek. Bu değişiklikte gelirden çok sahip olunan teknoloji ve yetkinlikler belirleyici olacak. Bir senaryoya göre otomasyon nedeniyle 2 miyar kişinin işsiz kalacağını belirten Yüksek, el yeteneklerini kullanarak çalışan tamircilerin, mekanize edilemeyecek ya da mekanize edilmesinin çok maliyetli olacağı mesleklerde çalışan işçilerin otomasyona uğramayacağını söylüyor. Bunlara örnek berber, tesisatçı, badanacı olabilir. Yapay zekâ hemşire ya da avukatların işlerini yapabilecek ancak, karar verme, ikilemleri çözme, yaratma, hayal etme, strateji, pazarlık gibi işleri yine insanlar yapacak. Bununla birlikte, Yüksek’e göre önceki sanayi devrimlerindeki gibi yeni işler de ortaya çıkacak. Bu noktada devlet, sivil toplum kuruluşları, işverenler ve sendikalara çok iş düştüğünü vurgulayan Yüksek, “Örneğin, sürücüsüz araçlar yaygınlaşınca şoförler işsiz kalacaklar. Bir insanın şoför olabilmek için yolları bilme, transfer gibi yetkinliklere sahip olabilmesi gerekiyor. Yapay zekâ nedeniyle işini kaybetse de bu kişinin yetkinliklerinden yararlanılması ve lojistik sektöründen devam etmesi gerekiyor. Bunun için de lojistik dünyasında bu kişilerin kullanılabileceği yeni modeller yaratılması şart” diyor.

Bunun yanında, insanların ömrünün uzamasının da kritik bir konu olduğunu vurgulayan Yüksek, 100 yaşını aşkın kişilerle karşılaşmanın normal olduğu günlere geleceğimizi, bugün yapılan rutin işlerin 3’te 1’inin robotlar yapay zekâ tarafından yapılacağını ve insanların da iş anlamında buna göre plan yapmaları gerektiğini savunuyor.

YAPAY ZEKANIN TESLİM ALACAĞI ORTA SINIF MESLEKLER
- Sigortacılık
- Emlak komisyoncuları
- Kredi analistleri
- Posta hizmeti çalışanları
- Laboratuvar teknisyenleri
- Muhasebeciler
- Denetçiler
- Ofis personeli
- Çağrı merkezi çalışanları
- Sosyal medya uzmanları

2020’DE ARANACAK YETKİNLİKLER
Dünya Ekonomik Forumu’nun İşlerin Geleceği raporunda 2020 itibariyle çalışanlarda aranılacak özellikler ve bu özelliklerin 2015’te neler olduğu karşılaştırmalı olarak şu şekilde veriliyor:

2015
1. Kompleks problem çözme
2. Diğerleriyle koordine olabilme
3. Personel yönetimi
4. Eleştirel düşünce
5. Müzakere yeteneği
6. Kalite kontrol
7. Hizmet odaklı olma
8. Yargılama ve karar verme
9. Aktif dinleyici olma
10. Yaratıcılık

2020
1. Kompleks problem çözme
2. Eleştirel düşünce
3. Yaratıcılık
4. Personel yönetimi
5. Diğerleriyle koordine olabilme
6. Duygusal zekâ 
7. Yargılama ve karar verme
8. Hizmet odaklı olma
9. Müzakere yeteneği
10. Kavramsal esneklik

AKILDA KALMASI GEREKEN 2 PRENSİP
Gelecekte yok olacak meslekleri tahmin etmek, ortaya çıkacak yeni meslekleri öngörmekten daha kolay. Ancak, Dünya Ekonomik Forumu’ın internet sitesinde yayınlanan bir yazıda denildiği gibi yapay zekayı gelecekten haber veren bir araç gibi görebilirsek, teknolojinin iş dünyasındaki etkilerini tahmin etmek daha kolay olur. Aynı yazıda yer alan ve iş dünyasının geleceğini tahmin edebilmek için aklımızda tutmamızda fayda olan en önemli 2 prensip şöyle sıralanıyor:

KARMAŞAYA HAZIR OLUN
Teknoloji bir yandan insanların sorumluluklarını üzerine alıp onları işsiz bırakırken bir yandan da yeni iş fırsatları çıkarıyor. Tabii, işsiz kalan kişilerin bu yeni mesleklere geçiş yapması kolay olmuyor. Bu da karmaşa yaratıyor. Gelecekte mesleklerini yapay zekaya bırakma ihtimali yüksek olan kişilerin hem kendi alanlarında hem de genel olarak yeni teknolojiyi takip etmeleri, yeni yetkinlikler kazanıp mevcut olanları güncellemeleri bu nedenle çok önemli.
RUTİN İŞLER YAPAY ZEKAYA
Yapılan son çalışmalara göre pek çok meslekte yapay zeka yapılan tüm işi insanların elinden almayacak. Robotlar daha çok her gün sürekli kendini tekrar eden rutin işleri üstlenecek. İnsanlar ise yaratıcılık gerektiren, çözüm yaratacakları veya kompleks iletişim gerektiren işlerin sorumluluğunu alacaklar. Bu nedenle yapay zekadan korkmak yerine onu kullanmayı öğrenmek çalışanların verimliliğini arttırabilir.