Şimdi 'serbest' takılmak moda

Hiçbir kuruma bağlı olmadan, serbest (freelance) olarak çalışan, yani bir firma ile süresiz kontratlar yapmak yerine kısa süreli projelerde görev alarak para kazanan kişilerin yarattığı ekonomiye ‘Gig ekonomi’ deniliyor. Aslında bu iş modeli yeni değil, çok eskilere dayanıyor. Ancak, günümüzde dijitalleşmeyle birlikte internete bağlanılan herhangi bir yerden çalışabilme imkânının oluşması, kendi kendilerinin patronu olmak isteyenlere çok farklı alanlarda iş fırsatları sunuyor. Danışmanlık firması McKinsey & Company’nin 2016’nın ekim ayında yayınlanan ‘Independent work: Choice, necessity, and the gig economy’ raporuna göre ABD ve Avrupa Birliği’ne üye 15 ülkede toplam 162 milyon kişi serbest olarak çalışıyor. Ayrıca, 2020 itibariyle ABD işgücünün neredeyse yarısının serbest çalışanlardan oluşacağı öngörülüyor. Serbest çalışanların yüzde 30’unun yani yaklaşık 50 milyonunun başka bir yerden geliri yok. Yüzde 40’ı ise tam zamanlı çalışırken ek gelir için freelance işleri de yapıyor.

DİJİTAL PLATFORMLAR ÇOĞALIYOR
Araştırmada çıkan sonuçlara göre bugün serbest çalışarak gelir elde edenlerin sadece yüzde 15’i dijital platformları kullanarak iş buluyor. Öte yandan, uzaktan çalışma imkânlarının artmasına paralel olarak işverenlerle serbest çalışanları buluşturan dijital platformların sayısı çoğalıyor. Rapora göre serbest çalışma alanında önemli bir potansiyel bulunuyor. Dijital platformların çoğalması, serbest çalışanların veya kendi işini bırakıp bu şekilde çalışmak isteyenlerin sayısındaki artışın da en önemli nedenlerinden biri. Artık, dijital platformlarda yayınlanan projeler aracılığıyla tamirciler, boyacılar, sürücüler, çocuk bakıcıları, içerik üreticileri, grafik tasarımcıları, yazılımcılar, müzisyenler gibi birbirinden farklı mesleklerde çalışan insanlar gelir elde edebilecekleri fırsatlar yakalayabiliyorlar. Bunun yanında, e-ticaret de serbest çalışanlar için önemli gelir ayaklarından biri haline gelmiş durumda. Türkiye’de de pek çok örnekleri bulunan e-ticaret platformları sayesinde isteyen herkes satış yapabiliyor. Bir firmaya bağlı olarak çalışan ancak ek iş yapmak isteyenler de bu platformları kullanıyor.
Dünyada ve Türkiye’de ‘Gig Ekonomi’yi besleyen pek çok firma var. Bunun en iyi örneklerinden biri Uber. Bu şirkete bağlı olarak çalışan sürücüler istedikleri zaman, istedikleri kadar çalışıyorlar. 2009 yılında kurulan ve Ekim 2016 itibariyle dünya genelinde 500 farklı şehirde faaliyet gösteren Uber’i kullanan 40 milyondan fazla aktif sürücü bulunuyor. Bugün dünyadaki en büyük serbest çalışan platformu ise 2009’da Avustralya’da kurulan freelance.com. Türkiye dahil 247 ülkede faaliyette olan bu platforma kayıtlı toplam kullanıcı sayısı 23 milyonu aşıyor, 11 milyondan fazla iş ilanı bulunuyor.

GÖRÜNDÜĞÜ KADAR KOLAY DEĞİL
Kendi kendinin patronu olma, her gün trafikte kavga gürültü çekmeden ofise ulaşma zorunluluğunun olmaması, istediğin zaman, istediğin kadar, istediğin yerden çalışma fikri ilk bakışta kulağa hoş gelse de serbest çalışanların yaşadığı pek çok sorun var. İşte bunlardan bazıları:
- Sabit maaş olmadığından, bütçeyi bu bilinçle ayarlamak çok önemli. Bazen arka arkaya projeler alıp iyi bir gelir elde ederken, bir süre işsiz kalma ihtimali de olabiliyor.
- İşveren ödemeyi geciktirebiliyor. Ya da proje üzerinde çalışırken; iptal edilebilir. Bu nedenle deneyimli serbest çalışanlar, ödemenin bir kısmının projeye başlarken talep edilmesini tavsiye ediyorlar.
- Serbest çalışmak çoğunlukla evden çalışma anlamına geldiğinden, sosyalleşme çok az.
- Bir yere bağlı çalışırken, o işyerinin kurallarına uymak zorunda olduğu için, kişinin disipline girmesi daha kolaydır. Evde, hiçbir kuralın olmadığı bir yerde, disiplinli bir şekilde çalışmak çoğu insan için çok daha zordur.

TÜRKİYE’DEKİ DİJİTAL PLATFORMLAR
Yeni ekonominin getirdiği gelişmelerle beraber Türkiye’de de serbest çalışanlara yönelik kurulan dijital platformların sayısı hızla artıyor. İşte serbest çalışmak isteyenlerin iş fırsatları bulabileceği öne çıkan bazı platformlar:

- Armut.com, tadilat, temizlik, nakliyat gibi hizmetlere ihtiyacı olan kişilerle bu hizmetleri verebilecek profesyonelleri buluşturan bir platform. Platforma kayıtlı 90 bin serbest çalışan bulunuyor.
- Projekurdu.com, web geliştirme, yazılım/teknoloji, tasarım, yazı çeviri gibi farklı alanlarda projesi olanlarla uzmanları buluşturuyor. 14 binden fazla uzmanın kayıtlı olduğu platformda 7.800’ün üzerinde proje bulunuyor. Serbest çalışanların bugüne kadar projelerden elde ettiği toplam gelir 146 bin TL.
- İcerikbulutu.com, firmaların içerik ihtiyacını karşılayan bir platform. 45 ayrı uzmanlık kategorisinde 3 binin üzerinde uzman yazar bulunuyor. Bu yazarların ürettiği içerikler daha sonra editörler tarafından da kontrol ediliyor. Örneğin, bir e-ticaret firması sattığı ürünün içeriğini bu platformdaki yazarlardan talep edebiliyor. Düzenli olarak her gün bir içerik üreten bir yazar, ayda 1.000 -1.500 TL civarında gelir elde edebiliyor.
- Bionluk.com, video-animasyon, grafik-tasarım, ses-müzik, yazılım, yazı-çeviri, internet reklamcılığı gibi kategorilerde projelere ulaşabiliyor. Platform aynı zamanda kendi ürettiğiniz işleri satmanıza da olanak veriyor.
- Uzmankirala.com, web tasarım ve geliştirme, SEO, mobil uygulama geliştirme, özgün içerik üretme gibi 162 farklı alanda uzmanları barındıran ve buna yönelik projeleri kabul eden bir platform. Kayıtlı uzman sayısı 45 binin üzerinde. Şu an 23 binin üzerinde proje ilanı bulunuyor. Bugüne kadar girilen projelerin bütçe toplamı ise yaklaşık 288 milyon TL.
- Expertera.com’a kayıtlı 15 binden fazla uzman bulunuyor, şirketin yurtdışındaki bazı firmalarla yaptığı anlaşmalar sayesinde erişilebilen uzman sayısı 60 binlere kadar çıkıyor. Firmaların bu platformda aradığı uzmanlar arasında teknoloji, perakende, endüstri alanları başı çekiyor.

ÜYELİK ŞART
Serbest çalışmak isteyenlerin öncelikle dijital platformlara üye olmaları ve hangi konuda uzman olduklarını, yeteneklerini belirtmeleri gerekiyor. İşverenler ise dijital platformlara projelerini gönderip hangi yetkinliklere sahip uzmanlara sahip olduklarını belirtiyorlar. Platform, bu iki tarafın buluşma noktası oluyor.