Son zamanlarda daha agresif bir insan mı oldunuz? Yalnız değilsiniz! Sıcak havalar beynimize ne yapıyor?
Güncelleme Tarihi:
Birkaç yıldır yaz aylarını kâbusa çeviren sıcak dalgaları nedeniyle çok sayıda can kayıpları yaşanıyor. Ancak sıcak sadece vücudumuzu değil beynimizi ve ruh halimizi de etkiliyor. Peki bunun sebebi ne?
Takvimler 2016 yılının Temmuz ayını gösterirken, ABD sıcaklarla kavruluyordu. Boston şehrinde ortalama gündüz sıcaklıkları 5 gün üst üste 33 dereceyi aşmıştı. Şehirdeki üniversite öğrencilerinin bazıları şanslıydı: Klimalı yurtlarda kalıyorlardı. Ancak daha eski yurtlarda kalan öğrenciler bu konfordan yoksundu.
O dönemde Boston'da bulunan Harvard Üniversitesi'nde görev yapan araştırmacı Jose Guillermo Cedeno Laurent, bu doğal deneyden faydalanıp yüksek sıcaklıkların, özellikle de gece sıcaklıklarının genç yetişkinlerin bilişsel performanslarını nasıl etkilediğini incelemeye karar verdi.
44 öğrenci belirleyen Dr. Cedeno, bu gençlere sıcaklıklar yükselmeden 5 gün önce, sıcak dalgası esnasında ve iki gün sonra matematik ve öz denetim testleri yaptırdı.
Şu an Rutgers Üniversitesinde çevre ve mesleki sağlık uzmanı olarak çalışan Dr. Cedeno, "Birçoğumuz sıcağa bağışıklığımız olduğunu düşünüyoruz. Bu bağlamda test etmek istediğim şeylerden biri, bu düşüncenin doğru olup olmadığıydı" dedi.
TEST SONUÇLARI ARASINDAKİ FARK ÇOK NETTİ
En sıcak günlerde klima olmayan yurtlarda gece sıcaklık ortalamaları 26 dereceyi aşıyordu. Klimalı yurtlardaki ortalama sıcaklık ise özellikle uyku için çok ideal bir sıcaklık olan 21,5 derecede kalıyordu. Klimalı yurtlarda kalan öğrenciler sabah saatlerinde yapılan testlerde, klimasız yurtlarda kalanlara kıyasla çok daha iyi sonuçlar alıyordu. Özetle, genç ve sağlıklı üniversite öğrencileri bile yüksek sıcaklıklardan doğrudan etkileniyordu.
Hava sıcaklıklarının bir kez daha ölümcül seviyelere ulaştığı bugünlerde, Dr. Cedeno'nun bu araştırmasını bir kez daha hatırlamak gerekiyor.
Hepimizin bildiği üzere yüksek sıcaklıklar, vücutlarımız üzerinde ağır etkilere yol açıyor; özellikle yaşlılarda ve kronik hastalıkları olanlarda kalp krizi, sıcak çarpması ve ölüm riskini artırıyor. Ancak sıcaklar sadece vücudumuzu değil, beyinlerimizi de etkiliyor. Bilişsel kapasiteyi düşürüp asabi, fevri ve agresif olmamıza yol açıyor.
4 DERECELİK FARK YÜZDE 10 DÜŞÜŞ DEMEK
Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen çeşitli araştırmalarda da Dr. Cedeno'nun çalışmasına benzer sonuçlar elde edildi. Araştırmacılar odadaki sıcaklıkları artırdıkça, bilişsel testlerin skorlarında düşüş kaydedildi.
Örneğin bir araştırmada odadaki sıcaklığın 24 dereceden 28 dereceye çıkmasının etkileri incelendi. Sonuçta katılımcıların rahatsızlık hissetmediklerini söylemelerine karşın, hafıza, tepki süresi ve yürütücü işlev performanslarında ortalama yüzde 10'luk bir düşüş görüldü.
Bu durumun ciddi sonuçlar olabilir.
Pennsylvania Üniversitesi'nde çevre ve çalışma ekonomisi alanında dersler veren R. Jisung Park, lise düzeyinde yapılan ortak sınav sonuçlarını analiz etti ve 22 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda her 1 derece artışın sınav sonuçlarında yüzde 0,2'lik bir düşüşe yol açtığını ortaya koydu. Yüzde 0,2 ilk bakışta büyük bir oran gibi görünmüyor ancak 32 derecelik bir sıcak dalgasında havalandırmasız bir odada sınava giren öğrenciler olduğunu düşündüğümüzde önemli bir fark yaratabilir.
Bir başka çalışmada Dr. Park, bir okul yılında hava sıcaklığının ortalamanın üzerinde olduğu günlerin sayısı arttıkça, öğrencilerin ortak sınav başarısının düştüğünü gösterdi. Dr. Park, yıl boyunca ısıya maruz kalınan süre arttıkça öğrencilerin öğrenme performansının gerilediği sonucuna vardı.
Bu etki özellikle gelir ve ırk bağlamında dezavantajlı gruplarda yer alan öğrencilerde daha baskındı. Dr. Park, bu durumun söz konusu öğrencilerin hem okulda hem de evde klimaya erişiminin daha az olmasıyla açıklanabileceğini belirtti.
NEDEN SICAKTA DAHA AGRESİF OLUYORUZ?
Araştırmacılar, hava sıcaklıklarıyla agresiflik arasındaki bağlantıyı ilk olarak suç verilerinin analiz edildiği bir çalışmada keşfetti. Buna göre, sıcak günlerde cinayet, saldırı ve ev içi şiddet olaylarında artış yaşanıyordu. Üstelik bu durum sadece fiziksel şiddet için geçerli değildi. Sıcak havalarda insanlar dijital ortamlarda nefret söylemi içeren ifadeler kullanmaya da trafikte kornaya basmaya da daha yatkın oluyordu.
Laboratuvar koşullarında yapılan çalışmalar da bu bulguları destekliyor. Örneğin 2019'da yapılan bir deneyde iki grup katılımcıya özel olarak tasarlanmış bir bilgisayar oyunu oynatıldı. Sıcak odadaki grupta bulunan katılımcılar, serin odadakilere kıyasla daha kindar davranışlar sergiledi.
Agresifliğin tepkisel agresiflik olarak adlandırılan çeşidi, ısıya daha duyarlı. Çünkü insanlar sıcak havalarda başkalarının eylemlerini daha düşmanca yorumlama eğiliminde oluyor. Bu da aynı şekilde yanıt verme ihtiyacını tetikliyor.
Washington State Üniversitesi'nde psikoloji dersleri veren Kimberly Meidenbauer, bu tepkisel agresifliğin ısının biliş üzerindeki etkisiyle özellikle de öz denetimdeki azalmayla ilişkili olabileceğini söyledi.
Dr. Meidenbauer, "Düşünmeden hareket etme eğiliminiz ya da kendinizi belli bir şekilde hareket etmekten alamıyor olmanız, ısıdan özellikle etkileniyor gibi görünüyor" diye konuştu.
BEYNİMİZDE NELER OLUYOR?
Araştırmacılar ısının biliş kapasitemizi ya da duygularımızı neden etkilediğini bilmiyor ancak bu konuda birkaç teori söz konusu.
Birinci teoriye göre, sıcak havalarda beyin tüm kaynaklarını vücudu serin tutmaya yönlendirdiği için diğer görevlerine daha az enerji ayırabiliyor. Bu da kendini bilişsel performans düşüklüğü ve asabiyet olarak gösteriyor.
Dr. Meidenbauer, "Eğer tüm kanınız ve tüm glikozunuz beyninizin termoregülasyona odaklı kısımlarına gidiyorsa, yüksek seviye bilişsek fonksiyonlar için yeterince kaynak kalmıyor olması çok makul bir açıklama" dedi.
İkinci teori ise sıcağın verdiği rahatsızlığın kişinin dikkatini dağıtıp asabiyete yol açıyor olması. Anlaşılan o ki bu, beynin başa çıkma tepkilerinden biri. Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi'nde nörolojik cerrahi uzmanı olarak görev yapan Dr. Shaun Morrison, "Serinleyemediğiniz durumda beyniniz kendinizi daha da rahatsız hissetmenizi sağlıyor. Bu sayede hayatta kalmak için ihtiyacınız olan o şeyi bulmak dışında bir şey düşünemez oluyorsunuz" diye açıkladı bu olguyu.
Sıcağın uyku üzerindeki etkisi de durumda pay sahibi olabilir. Boston'daki çalışmada hava ısındıkça öğrencilerin uyku kalitesi düşüyor ve testlerde sergiledikleri performanslar düşüyordu.
Bu etkileri ortadan kaldırmanın en iyi yolu kendinizi en kısa sürede serinletmek. Klimaya erişimi olmayanlara vantilatörler tavsiye ediliyor. Elbette bol bol sıvı tüketmek de önemli. Zira, çok bariz gibi gelse de beynimiz, ruh halimiz ve bilişsel kapasitemiz için asıl önemli olan dışarıdaki sıcaklık değil vücudumuzun sıcaklığı.
The New York Times'ın "How Heat Affects the Brain" başlıklı haberinden derlenmiştir.