Hindiba kahvesi filtre kahveyi tahtından edecek mi? Hangisini tercih etmeliyiz? 8 SORU 8 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Son zamanlarda hindiba bitkisini çok sık duymaya başladık. 'Sağlıklı çikolata' olarak da adlandırılan protein barların içinde sıklıkla karşımıza çıkan hindiba, şimdi de kahveye bir alternatif olarak yaygınlaşıyor. Hindiba kahvesi, kafeinsiz olmasıyla filtre kahveden ayrılıyor ve bu sebeple ‘daha sağlıklı’ olabileceği iddia ediliyor. Peki gerçekten öyle mi? Hindiba kahvesi, filtre kahveyi tahtından edebilir mi?
Hindiba kahvesi hakkında A’dan Z’ye her şeyi Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alev Keser’e sorduk. İşte filtre kahvenin yeni rakibi hakkında tüm merak edilenler…
1- Hindiba nedir? Bu bitki ürünlerde genelde 'hindiba kökü lifi' olarak yer alıyor. Sadece kökü mü tüketime uygun?
Hindiba (Cichorium intybus L.) papatyagiller (Asteraceae) ailesine ait otsu bir bitkidir. Tarihsel olarak ilk Mısırlılar tarafından tıbbi bitki, sebze ve hayvan yemi olarak kullanılmıştır. Beyaz hindiba son yıllarda modern beslenme trendlerinde öne çıkıyor. Hindiba bitkisi genellikle ‘sağlıklı çikolata’ veya ‘kahve alternatifi’ gibi ürünlerde yer alıyor, bunun dışında salatalar, çaylar ve bazı fonksiyonel gıda ürünlerinde de kullanılıyor.
Hindibanın hem kökü hem de yaprakları tüketime uygundur. Hindibanın sürgünleri ve yaprakları salata ve sebze yemeklerinde kullanılıyor. Genç ve taze kökleri de haşlanarak yenebiliyor.
Hindiba kökü genellikle kavrulmuş, öğütülmüş ve toz halde kahve yerine kullanılan bir alternatif olarak öne çıkıyor. Kurutulmuş hindiba köklerinden kahve yapımı günümüzde giderek popülerleşiyor. Hindiba kökleri, aroma, renk ve lezzet artırıcı özelliklere sahiptir. ‘Hindiba kökü lifi’ olarak geçen kısmı, inülin adı verilen bir tür çözünür posa içeriyor. İnülin, bağırsak sağlığını destekleyen, sindirimi kolaylaştıran ve bağırsak florasını olumlu yönde etkileyen bir prebiyotik bileşiktir.
2- Hindiba nerede yetişiyor, ülkemizde var mı?
Hindiba bitkisi, özellikle Avrupa, Asya, Kuzey Afrika’nın bazı bölgelerinde doğal olarak yetişen yabani bir bitkidir ve ayrıca çeşitli iklimlerde tarımı yapılabiliyor. Ilıman iklimleri seviyor ve Akdeniz iklimi gibi sıcak yazlar ve ılıman kışlar yaşanan bölgelerde rahatlıkla yetişebiliyor. Ülkemizde de özellikle kırsal bölgelerde kırmızı, beyaz ve yeşil hindiba türleri yetiştiriliyor. Yaban marulu, mavi papatya, radika otu, kahve otu ve mısır çiçeği olarak da biliniyor.
Türkiye'de hindiba bitkisini görmek mümkün olsa da yetiştirilmesi ve tüketilmesi henüz Avrupa'daki kadar yaygın değil. Ancak, sağlıklı yaşam trendleri ve organik gıda talebinin artmasıyla birlikte, hindibanın üretimi ve tüketimi ilerleyen yıllarda daha fazla yaygınlaşabilir.
3- Hindiba kahvesi tam olarak nedir? Daha çok filtre kahve yerine tüketildiği söyleniyor bu doğru mu?
Hindiba kahvesi, hindiba köklerinin kurutulup kavrulduktan sonra öğütülmesi ile hazırlanan bir içecektir. Kafeinsiz bir alternatif olması nedeniyle, özellikle kafeine duyarlı olan kişiler için popüler bir seçenektir. Filtre kahveye benzer şekilde öğütülmüş olarak hazırlandığı için filtre kahve sevenler için alternatif bir içecek olabilir. Hindiba kahvesi de sıcak su ile demlenir ve öğütülmüş köklerin suya karışması sağlanır. Hindiba kahvesi, kahveye benzer bir aroma ve tat profili sunar, ancak gerçek kahve çekirdekleri yerine hindiba kökü kullanılır.
4- Hindiba kahvesi adı altında satılan/tüketilen ürünlerin içeriğinde neler var?
Birçok hindiba kahvesi ürünü, yalnızca kavrulmuş hindiba köklerinden yapılıyor ve hiç kahve içermiyor. Bu tür ürünler, özellikle kafeinsiz içecek arayanlar için iyi bir kahve alternatifidir. Hindiba kökleri kavrulup öğütülerek, kahve gibi demleniyor. Bu tür ürünler, saf hindiba kahvesi olarak adlandırılabiliyor.
Bazı hindiba kahveleri, kahve çekirdekleriyle karıştırılmış hindiba kökü içerikli ürünler sunuyor. Bu tür karışımlar, geleneksel kahveye daha yakın bir tat sağlamak amacıyla kahve ve hindiba kökünü birleştiriyor. Bu karışımlar, genellikle kafeinin etkisini azaltmak veya daha hafif bir kahve tadı almak isteyenler için tercih ediliyor. Bu karışımlarda genellikle kahve oranı daha fazla olup, hindiba kökleri az bir miktarda katkı sağlıyor. Hindiba kökleri, kahvenin acılığına benzer şekilde toprak ve hafif acı tat katarken, kahve ise alıştığınız kahve tadını ve aromayı sunuyor.
Bazı hindiba kahvesi karışımlarına, baharatlar, vanilya, tarçın, çikolata tadı için kakao, şeker veya tatlandırıcı gibi tat verici bileşenler de eklenebiliyor. Bu tür eklemeler, ürünün daha lezzetli ve zengin tatlar sunmasını sağlıyor. Özellikle tatlımsı alternatifler arayanlar için bu çeşitler cazip olabiliyor.
5- Hindiba kahvesi ile normal kahve arasındaki tek fark kafeinsiz olması mı?
Hindiba kahvesi ve normal kahve, farklı bitkilerden üretiliyor ve içeriklerinde belirgin farklar bulunuyor. Beyaz hindiba bitkisi yüksek miktarda çözünür diyet posası içeriyor, düşük yağ oranına sahiptir ve tamamen kafeinsizdir. Yapraklar iyi bir potasyum, kalsiyum ve fosfor kaynağı iken, A ve C vitaminleri açısından da oldukça zengindir. Karbonhidratlar, fenolik bileşikler, flavonoidler, amino asitler, laktonlar, antosiyaninler, inülin, alkaloidler, kumarinler, seskiterpenler, doymamış steroller, klorofil pigmentleri, saponinler, sinnamik ve kinik asit türevleri gibi önemli besin bileşenlerine sahiptir ve bu içeriklerinden dolayı büyük bir kullanım alanı zenginliğine sahiptir.
Normal kahve ise kafein içeriğiyle öne çıkıyor. Kahve çekirdekleri, özellikle filtrelenmemiş türlerinde daha yüksek yağ içeriyor ve sitrik, asetik ve laktik asit gibi organik asitlerden zengindir. Tat bileşenleri benzer olsa da normal kahvede uçucu bileşiklerin yoğunluğu ve aromatik çeşitliliği daha fazladır.
6- Hindiba kahvesinin tadı nasıl?
Hindiba kahvesi, toprak tonlarının ön planda olduğu, hafif acılık barındıran ve kavrulmuş aromaya sahip bir içecektir. Kahveye kıyasla daha yumuşak bir tat profiline sahiptir ve asidik özellik göstermez. Ancak yine de kahveye benzer, kavrulmuş ve derin bir aroma sağlar.
7- Öte yandan filtre kahvenin sağlığa olan faydaları da oldukça fazla. Hindiba kökünün sağlık faydaları nelerdir? Kahvenin sağlığa olan faydalarını hindiba kahvesi ile de elde etmek mümkün mü?
Hindiba kökü inülin içeriği nedeniyle sindirim sistemini destekliyor ve bağırsak sağlığını iyileştiriyor. İnülin özellikle bağırsağımızdaki faydalı bakteriler tarafından enerji üretimi için kullanılıyor ve bu bakterilerin sayıca artmasını sağlayarak zararlı mikroorganizmalara karşı koruyucu etkiler gösteriyor. Ayrıca kabızlık gibi sindirim problemlerini hafifletmeye de yardımcı oluyor.
Normal kahve ile benzer antioksidan ve antiinflamatuvar besin bileşeni içerikleri hücre hasarını önleyebiliyor ve bağışıklık sistemini güçlendirebiliyor. Karaciğer sağlığını koruyucu, antikanser, antidiyabetik, antimikrobiyal gibi birçok biyolojik aktiviteye sahiptir. Kahve, kafein içerdiği için zihinsel uyanıklık sağlıyor ve odaklanmayı artırıyor. Hindiba kahvesi, kafein içermediği için uyarıcı bir etki göstermiyor.
8- Hindiba kökünün potansiyel dezavantajları neler olabilir?
Yüksek lif içeriği her ne kadar sağlığımız için faydalı olsa da bazı kişilerde şişkinlik, gaz ve ishal gibi sorunlara yol açabilir. Yüksek biyoaktif bileşen içeriği nedeniyle fazla tüketimi, vücut metabolizması ve fonksiyonları üzerinde, özellikle karaciğer üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Hindiba kökünün kan sulandırıcı etkisi olabilir.
Bazı çalışmalarda, hindibanın kanın pıhtılaşma sürecini etkileyebileceği ve bu nedenle kan sulandırıcı ilaçlarla etkileşime girebileceği belirtilmiştir. Kan sulandırıcı ilaç kullanan bireyler, hindiba kökünü tüketmeden önce doktoruna danışmalıdır. Yüksek potasyum içeriği nedeniyle böbrek fonksiyonları zayıf olan kişiler hindiba kökünü dikkatli kullanmalıdır.
Hindiba kökü, bazı durumlarda rahim kasılmalarını tetikleyebilir, bu da düşük riski yaratabileceğinden, gebelik sırasında da dikkatli kullanılmalıdır. Ayrıca, papatyagiller ailesine alerjisi olan bireylerde alerjik reaksiyonlar görülebilir.