Kurtuluş ve Cumhuriyet'e uzanan yolun temel taşı, 'Sivas Kongresi' 99 yaşında

Hüsnü Ümit AVCI/SİVAS, (DHA) - KURTULUŞ Savaşı ve Cumhuriyet'e giden yolun açılmasında temel taşlardan biri olan Sivas Kongresi'nin 99'uncu yılı kutlanıyor. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde milli sınırların belirlendiği, manda ve himayenin kesin olarak reddedildiği kongre, bugün de Sivas halkının gurur kaynaklarının başında yer alıyor.
Birinci Dünya Savaşı'nın kaybedilmesiyle düşman kuvvetlerinin işgaline uğrayan Anadolu'da Mustafa Kemal Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'dan yola çıkarak başlattığı milli mücadelenin en önemli temel taşları arasında yer alan 4 Eylül 1919 tarihli Sivas Kongresi 99'uncu yılına ulaştı. 4 Eylül Sivas Kongresi'nin 99'uncu yılı kutlamaları için bu yıl 2-9 Eylül tarihleri arasında çeşitli etkinlikler planlandı. İlk olarak 2 Eylül'de Atatürk'ün Erzurum'dan Sivas'a gelişi temsili olarak canlandırıldı. Etkinlikler çerçevesinde 7'ncisi düzenlenen Kitap Günleri'nin açılışı yapıldı. Müze bahçesinde Türk Armoni Yıldızları Konseri düzenlendi. Yıl dönümü olan bugün ise Tarım ve Hayvancılık Fuarı açılışı yapılacak. Akşam saatlerinde Atatürk anıtına çelenk sunumunun ardından Sivas Kongresi'nin temsili canlandırması ve tören programı icra edilecek. Akşam, Genelkurmay Başkanlığı Mehteran Birliği müze bahçesinde konser verecek. Sivas aşıkları da sahne alacak. Kutlamalar çerçevesinde 8-9 Eylül tarihleri arasında ise Ulusal Yıldız Dağı tırmanış etkinliği gerçekleştirilecek.
KONGRENİN TARİHİ ÖNEMİ
Amasya Genelgesi ile kongre toplanması planlanan illerden biri Erzurum, diğeri Sivas oldu. Erzurum Kongresi'nin ardından Mustafa Kemal Paşa'nın 2 Eylül'de Sivas'a gelişinin ardından Sivas Kongresi çeşitli illerden gelen delegelerin katılımı ile 4 Eylül 1919'da, o zamanki Erkek Lisesi'nde toplandı. Erzurum Kongresi'ne katılanların yanı sıra Batı ve Orta Anadolu'dan gelen delegelerin katılımı ile Sivas Kongresi ulusal bir nitelik kazandı. Kongre işgal kuvvetlerinin tüm baskı ve engelleme çabalarına karşın 4 Eylül 1919'da saat 15.00'te başladı. Yaklaşık 41 delegenin katılımı ile gerçekleştirilen kongrede bazı itirazlara rağmen başkanlığa Mustafa Kemal Paşa seçildi. 8 gün süren kongre sonunda alınan kararlar tüm ulus adına önemli maddeler içerdi. Sivas Kongresi, yeni bir Türk devletinin kuruluşunda temeli oluşturması bakımından ülke tarihi açısından büyük öneme sahip oldu. Erzurum Kongresi'nde vatanın bölünmez bütünlüğü ve tam bağımsızlığıyla ilgili alınan kararlar Sivas Kongresi'nde de aynen kabul edildi. 
Başta manda ve himaye olmak üzere önemli tartışmaların yaşandığı kongrede şu kararlar alındı: 
"Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekûn kendisini savunacak ve direnecektir. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır. Kuvay-ı Milliye'yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır. Manda ve himaye kabul edilemez. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan'ın derhal toplanması mecburidir. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, 'Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti' adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir."
Kongre kararlarının ardından 12 Eylül 1919'de halka açık toplantı gerçekleştirilir. Tıbbıyelileri temsilen İstanbul'dan Sivas'a gelen Mekteb-i Tıbbıyeyi Şahane öğrencisi Tıbbıyeli Hikmet adlı genç bir subay ile Mustafa Kemal Paşa arasında 'Manda ve himaye' diyaloğu yaşanır. Tıbbiyeli Hikmet, Mustafa Kemal Paşa'ya kongrede manda tartışmalarının yaşandığını duyduğunu belirterek, "Mandayı kabul edemem. Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun, şiddetle ret ve takbih ederiz. Farzı muhal, manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal'i vatan kurtarıcısı değil, vatan batırıcısı olarak adlandırır ve tel'in ederiz" sözlerini kullanır.
Bu sözler karşısında duygulanan Mustafa Kemal Paşa, "Arkadaşlar gençliğe bakın, Türk milli bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin" dedikten sonra genç subaya dönerek tarihe geçecek şu sözleri dile getirir:
"Evlat, müsterih ol. Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz, azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez, ya istiklal, ya ölüm."
Bu sözlerin ardından Tıbbiyeli Hikmet, coşkuyla yerinden fırlayarak "Varol paşam" diyerek Mustafa Kemal Paşa'nın elini öper.
SİVAS 108 GÜN, MİLLİ MÜCADELE KARARGAHI OLDU
Kongrede alınan karar doğrultusuna Ankara'da Milli Mebusan'ın açılmasıyla Kurtuluş Savaşı yürütülerek, savaş sonrası kurulacak Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin önü açıldı. Kongre sürecinde bizzat Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ile milli mücadeleye destek verilmesi ve yapılan çalışmaların halka duyurularak desteklerinin alınması amacı ile 14 Eylül 1919'dan itibaren de 'İrade-i Milliye Gazetesi yayın hayatına başladı. Gazete 1922'li yıllara kadar aralıklarla yayınını sürdürdü. 9 Aralık 1919'da Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti kurularak kadınların da etkin olarak mücadeleye katılımı sağlandı. Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları milli mücadele döneminde 108 gün boyunca Sivas'ta kalarak burayı karargah olarak kullandı. 2 Eylül'de geldikleri Sivas'tan 18 Aralık 1919'da ayrılarak Ankara'ya geçti. Sivas Kongresi, Anadolu halkını birleştirip milli mücadele yolunda harekete geçirdi. Milli mücadele, 9 Eylül 1922'de kazanılan büyük zafer sonrasında 29 Ekim 1923'te ise Cumhuriyet'in ilanına kadar uzandı. Cumhuriyetin ilanından sonraki yıllarda şehre gelen Atatürk, kongrenin yapıldığı liseyi ziyaret ederek, "Cumhuriyet'in temelini burada attık" sözlerini kullandı.
Kongrenin yapıldığı lise sonraki yıllarda Sivas Lisesi adını alarak 1981 yılına kadar eğitim hizmetini sürdürdükten sonra, yeniden tefriş edilerek 1990 yılından itibaren Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi haline dönüştürüldü. Kongre Müzesi'nde en son kapsamlı restorasyon çalışması ise 2016 yılında gerçekleştirildi.
'SİVAS EMİNLİĞİNİ DEVAM ETTİRİYOR'
4 Eylül Sivas Kongresi'nin kent için önemli bir değer olduğunu ifade eden Sivas Valisi Davut Gül, "4 Eylül 1919'da Mustafa Kemal Atatürk'e 108 gün ev sahipliği yapan bir şehir var. Her sene belirli etkinlikler yapılıyor. Bu sene de yine hem Kongre binasında hemde yan tarafında, vatandaşlarımız ve devlet büyüklerimizin katılımıyla bir etkinlik olacak. Ayrıca son 7 senedir kitap fuarı oluyor. Bu sene de fuarımız olacak. Burada da kongrenin ruhuna uygun bir kültür, sanat ve diğer etkinlikler oluyor. Ayrıca Buruciye Medresesi'nde de çeşitli söyleşiler oluyor. Her sene kongrenin ruhu şehrimizde tekrardan canlanmış oluyor. Sivas'ın önemli olan tarafı 99 yıl önce Sivas tercih edilirken emin şehir olduğu için tercih edildi. Çok şükür 99 yıl sonra da geldiğimiz noktada Sivaslılar emin insanlar ve Sivas yine emin şehir. Gazi Mustafa Kemal ve kongre delegeleri burada 108 gün boyunca yaptığı çalışmalar hangi şartlarda yapıldıysa Sivas yine aynı şartlardadır. Devletine milletine sadık bir şekilde eminliğini devam ettiriyor. Kongre ruhu burada hep canlı kalacak" diye konuştu. 
'SİVAS KONGRESİ TÜRK TARİHİNİN KIRILMA NOKTASIDIR'
İl Kültür ve Turizm Müdürü Kadir Pürlü ise, "Burada Sivas'ta, Atatürk'e sahip çıkıldı. Kongre emin bir şekilde burada yapıldı. Biz dünyaya kaygılar içinde olduğumuz, geleceğimizi göremediğimiz, kafaların karışık olduğu bir zamanda 'manda ve himayeyi kabul etmiyoruz' dedik. Bizim milli sınırlarımız içerisinde vatanımız bir bütündür. Hiçbir parçasının bizden ayrılmasına razı değiliz' dedik. İçimizdeki azınlıklar tebamızdır, onları milletimiz eskiden olduğu gibi barış içinde koruyacaktır. Hiçbir azınlığa bir ayrıcalık tanınmayacağını burada yiğit bir şekilde söyledik. Sivas Kongresi Türk tarihinin kırılma noktasıdır. Artık İstanbul'daki bazı aydınların Amerika'nın mandası altına girmeyi açıkçası beyan ettiği bir ortamda Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları manda ve himayenin kabul edilmeyeceğini, ancak milletin kendisinin azmi ve iradesinin kurtaracağını söylediler. Nihayet en doğru yol böylece çıkmış oldu. Biz ülkemizi işgal eden düşmanları ülkemizden atarak, Cumhuriyetimize kavuştuk ve devamında da bu huzurlu günlere gelebildik" dedi. 
KONGRE BİNASINA VATANDAŞLARDAN BÜYÜK İLGİ
Ankara'dan Sivas Kongresi'nin 99'uncu yılı kutlama etkinlerine katılmak üzere Sivas'a gelen İsmail Taşdemir, Sivas Kongresi milli mücadelenin başladığı ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün halkı örgütlemek için yaptığı ilk buluşmalardan birisi olduğunu belirterek, "Bu önderimizin vatan için yapılması gerekenlerden ilk kongremizdir. Zafere diğer kongreler gibi Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde ulaşmışız" dedi. 
İstanbul'dan gelen Serpil Başat ise, "Aile ziyareti kapsamında Sivas'a gelmiştik. Eskiden hep gelir görürdük, kongre binasının önünden geçerdik. İçine girmek hiç kısmet olmamıştı. İçini gezdiğimizde gözlerimiz yaşardı. Değişik duygular yaşadık. Her şey burada başladı aslında. Ne mutlu 4 Eylül'de burada olduk. Çok güzel şeyler hissettik" diye konuştu. 
Tankut Başat ise, "Bu dönemlerde Sivas Kongresi'nin daha önemli olduğunu hissediyoruz. Milli mücadelenin başlangıç yeri. Cumhuriyetin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi önemli. İçeride bunları hissettik. Çok duygulandık" ifadelerini kullandı. 
100'ÜNCÜ YIL HAZIRLIĞI
Ülke tarihi açısından önemli dönüm noktalarından biri olan Sivas Kongresi'nin gelecek yıl yapılacak olan 100'üncü yıl dönümü kutlamaları için de çalışmalara ağırlık verildi. Geçen yıldan itibaren Valilik öncülüğünde, 100'üncü yıl ile ilgili çalışmalara başlandı. 100'üncü yıla yönelik çalışmalar, projeler planlanarak bunların hayata geçirilmesi için adımlar atılıyor. 4 Eylül 2019'da yapılacak 100'üncü yıl kutlamalarının görkemli bir hale getirilmesi için hazırlıklar şimdiden sürdürülüyor.

FOTOĞRAFLI